Η αγάπη για τη λογοτεχνία είναι κάτι που μαθαίνεται. Κανείς δεν ήξερε να κάνει ποδήλατο, πριν δοκιμάσει – στην αρχή με βοηθητικές ρόδες και έπειτα χωρίς αυτές. Το ίδιο ισχύει και για την ανάγνωση βιβλίων. Οι γονείς, οι δάσκαλοι και οι δασκάλες και ο κοινωνικός/οικογενειακός περίγυρος είναι οι βοηθητικές ρόδες ενός παιδιού. Αυτή η παρομοίωση με το ποδήλατο μου ταίριαξε απίστευτα, καθώς το συναίσθημα ελευθερίας που έχει ο καβαλάρης με δύο ρόδες είναι παρόμοιο με εκείνο που βιώνει ένας αναγνώστης όταν έχει μάθει να διαβάζει και να επιλέγει βιβλία.
Η λογοτεχνία είναι σαν το ποδήλατο;
Σε αυτή την παρομοίωση μπορούμε να βρούμε πολλά κοινά αλλά και πολλά διαφορετικά – ή και άσχετα – πράγματα στην σύγκρισή μας. Αλλά δεν είμαστε εδώ για να λογοκρίνουμε ή να βρούμε το ναι μεν αλλά. Είμαστε εδώ για να πατήσουμε πετάλι προς έναν κόσμο που διαβάζει και το απολαμβάνει.
Εάν, εσύ αναγνώστη, μπλέκεσαι με κάποιον τρόπο με τον κόσμο του βιβλίου (φανατικός αναγνώστης, εκδότης, συγγραφέας, βιβλιοπαρουσιαστής, booktoker) , θα απορήσεις εάν σου πούνε ότι οι Έλληνες δεν διαβάζουν βιβλία. Μα πώς, θα αναρωτηθείς, εγώ ξέρω τουλάχιστον είκοσι άτομα που λατρεύουν την λογοτεχνία ή και την ποίηση. Αμ δε, θα σου απαντήσω μπακαλίστικα. Και φυσικά, σε τέτοιες έρευνες αναζητούμε πάντα τι φταίει. Και εάν δεν βρούμε κάποιο άτομο να καταδείξουμε θα γενικεύσουμε στο ότι φταίει η παιδεία. Φταίμε όλοι! Η κοινωνία και το κράτος, τα άτομα, οι συγγραφείς, οι εκδότες, η τεχνολογία, ο καιρός… Από την άλλη πλευρά, γιατί μας πιάνει μανία και μένος να διαβάζουμε όλοι; Πάμε πίσω στο ποδήλατο… Ένα μεγάλο και ικανό ποσοστό από εμάς ξέρει να κάνει ποδήλατο, άλλοι – ως ενήλικες- κάνουν ακόμα, απολαμβάνουν μια όμορφη διαδρομή στο γειτονικό πάρκο με την οικογένεια ή τους φίλους τους. Άλλοι πάλι έπεσαν δύο – τρεις φορές όταν ήταν μικροί και φοβήθηκαν να ξαναδοκιμάσουν, άλλοι γνωρίζουν να κάνουν ποδήλατο αλλά δεν έχουν χρόνο, άλλοi πάλι αναβάθμισαν το παιδικό τους ποδήλατο με ένα μηχανάκι. Φυσικά και δεν μιλάω για ποδήλατα! Ποιος μας έμαθε να κάνουμε ποδήλατο όμως;
Όποια και να είναι η τωρινή μας σχέση με την ποδηλασία, κάπου κάποιος κάποτε μας ώθησε να καβαλήσουμε ένα ποδήλατο και να ανοίξουμε τα φτερά μας! Ένα μεγάλο ποσοστό ενηλίκων γνωρίζει αλλά δεν το εξασκεί. Ένα μικρό ποσοστό δεν έμαθε ποτέ! Αυτά τα έχουμε σκεφτεί ποτέ;
Το να διαβάζει κάποιος λογοτεχνία σήμερα, δεν είναι τίποτα άλλο από το να ξέρει να κάνει ποδήλατο! Δεν μας έμαθε κανένας μαζικά να κάνουμε ορθοπεταλιά, ούτε πήγαμε σε κάποια σχολή ποδηλάτων. Παρόμοια και με την λογοτεχνία, οι προσπάθειες που ευδοκιμούν είναι εκείνες που γίνονται μεμονωμένα. Η πρώτη επαφή γίνεται μέσα από ένα και μοναδικό άτομο. Εκείνο που θα μας μάθει πως να κάνουμε ποδήλατο, εε εννοώ να μας δώσει στα χέρια μας ένα βιβλίο και παρέα να ανοίξουμε τα φτερά μας. Σαν τις βοηθητικές ρόδες. Όταν βρεθεί εκείνο το άτομο, πρέπει να συνεχιστούν οι προσπάθειες. Στην αρχή το ξεφύλλισμα, μετά η από κοινού ανάγνωση, μετέπειτα ένα δώρο, ύστερα η τμηματική ανάγνωση ενός βιβλίου κατάλληλο για την ηλικία μας, μετά η πρόσβαση σε μια βιβλιοθήκη και τέλος η ελευθερία να οδηγείς μόνο σου.
Έχεις παρατηρήσει ποτέ μια παρέα παιδιών να παίζουν; Έχουν τριγύρω τους κάθε λογής παιχνίδια – κούκλες, αυτοκινητάκια, πλαστικά ζωάκια, ίσως παζλ ή και ένα επιτραπέζιο, α να και μια μπάλα. Κάπου έξω στην αυλή μπορεί να υπάρχει και ένα ποδήλατο. Όπως είναι φυσικό, δεν μπορούν όλα τα παιδιά να παίζουν με τα ζωάκια ή να λύνουν ένα παζλ. Άσε που δε θέλουν όλα να τρέχουν πάνω κάτω με μια μπάλα. Είναι και εκείνα που πήραν τα ποδήλατα και ξεχύθηκαν στην γειτονική αλάνα. Δε θέλουν όλα τα παιδιά να τρέξουν ή να φτιάξουν φανταστικούς διαλόγους. Έτσι και στους ενήλικες, δε θέλουν όλοι να διαβάσουν κάποιο βιβλίο. Αυτό που μας πειράζει, δεν είναι τα χαμηλά ποσοστά ανάγνωσης αλλά το ότι φαίνεται να μην υπάρχει επιλογή (εάν και στην πραγματικότητα υπάρχει). Θέλει τέχνη και αυτοπεποίθηση η ποδηλατάδα και δυστυχώς δεν την διαθέτουμε όλοι!
Και εάν θέλουμε να βρούμε τι φταίει, να μερικά παραδείγματα:
- Τα ποδήλατα είναι ακριβά (ή τα βιβλία είναι ακριβά)
- Κάθε μήνα κυκλοφορούν τόσα πολλά που δεν ξέρω ποιο να διαλέξω (ή κάθε μήνα κυκλοφορούν χιλιάδες βιβλία και δεν ξέρω τι να διαλέξω)
- Δεν βρίσκω κάτι για το μέγεθός μου (ή δεν βρίσκω κάποιο λογοτεχνικό είδος να μου αρέσει)
- Με είχαν πιέσει οι γονείς μου να μάθω ποδήλατο και τώρα το σιχαίνομαι (ή μας πίεσε η δασκάλα να κάνουμε περίληψη σε ένα βιβλίο στο δημοτικό και δεν μου άρεσε)
- Δοκίμασα μια φορά να κάνω ποδήλατο χωρίς βοηθητικές ρόδες και έπεσα (ή δοκίμασα να διαβάσω ένα βιβλίο αλλά το άφησα στην μέση)
Εάν λοιπόν είσαι και εσύ γονέας, δάσκαλος, νονός, φίλος και ετοιμάζεσαι να δείξεις σε ένα παιδί πώς να κάνει ποδήλατο θυμήσου να πάνω από όλα να του διδάξεις την αυτοπεποίθηση κι να του μιλήσεις για την ελευθερία που του προσφέρει – δείξτου τα θετικά και μην το πιέσεις. Βρες το κατάλληλο ποδήλατο για εκείνο, σε μέγεθος και σε χρώμα, βάλτου βοηθητικές ρόδες εάν χρειάζεται και δώστου τέτοια ώθηση ώστε να μην πέσει αλλά και ούτε να φοβηθεί την ορμή. Και σαν σωστός δάσκαλος, παρακολούθησε την πορεία του βοηθώντας το να ανοίξει τα φτερά του για έναν κόσμο που η επιλογή μας θα είναι να αγαπάμε τα βιβλία ακόμα και εάν δεν τα επιλέγουμε πάντα (εμ, τα ποδήλατα ήθελα να πω)!
ΥΓ. Μην περιμένουμε ότι όλοι του χρόνου θα τρέξουμε σε αγώνες, σε κάποιους αρέσει απλά να δανείζονται το ποδήλατο του φίλου τους για μια σύντομη βόλτα στην γειτονιά.
