Η σκοτεινή πλευρά της λογοτεχνίας
Λένε να μη κρίνεις ποτέ ένα βιβλίο από το εξώφυλλο του. Τι γίνεται, όμως, με τον συγγραφέα; Οι παράξενες – ενίοτε “σκοτεινές” – ιστορίες δημιουργών με τεράστιο έργο δεν είναι καθόλου σπάνιο φαινόμενο. Αργά ή γρήγορα, πληροφορίες και μυστικά διάσημων συγγραφέων έρχονται στο φως και πολλές φορές μάς αφήνουν με το στόμα ανοιχτό. Μήπως τα μεγάλα μυαλά είναι και τα πιο βασανισμένα; Μήπως το τίμημα του να παράγεις πολλή σκέψη είναι να γίνεσαι τελικά δέσμιος της;
1. Φρίντριχ Νίτσε
“Το να ζεις σημαίνει να υποφέρεις. Το να επιβιώνεις σημαίνει να βρεις νόημα στο βάσανο σου.”
Ο Νίτσε θα μπορούσε να κάνει καριέρα κι ως “Εγώ, ο Απαισιόδοξος”, αφού δεν πήγαινε ούτε τα άντερα του. Βέβαια, όλοι οι “κακούληδες” έχουν το origin story τους.
Ξεκίνησε σαν “ακαδημαϊκό υπερόπλο”, αλλά τον έφαγε το άγχος και το ένα mental breakdown ερχόταν πίσω από το άλλο. Παράλληλα, ερωτεύτηκε πολύ την Ρωσίδα συγγραφέα Lou Andreas-Salomé, αλλά μπήκε friendzone και τού έμεινε απωθημένο. Επίσης, η Λου άρεσε και σ’ έναν φίλο του Νίτσε, οπότε πέρα από “καληνυχτάκιας” κατέληξε και προδομένος. Μ’ αυτά και μ’ εκείνα αποφάσισε ότι η καλύτερη λύση είναι να ρίξει μαύρη πέτρα πίσω του, να απομονωθεί τελείως και να αποδεχτεί ότι η άνθρωπινη ύπαρξη είναι βάσανο και κανείς δεν μπορεί να κάνει κάτι γι’ αυτό – it is what it is δηλαδή.
Ο Νίτσε πίστευε ότι ο πόνος είναι αναπόφευκτος κι η παρουσία του στη ζωή μας είναι απαραίτητη – άλλωστε “ό,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει πιο δυνατό”. Ως σωστός αντικοινωνικός, ήταν της άποψης ότι δεν χρειάζεσαι πολλούς ανθρώπους στη ζωή σου, αλλά λίγους φίλους και καλούς. Ούτε είναι κακό να κλείνεσαι στον εαυτό σου, γιατί έτσι ανακαλύπτεις πράγματα για εσένα. Πείτε μου τώρα, τα στραπάτσα κι οι θεωρίες του Νίτσε δεν είναι λίγο γνώριμα; Δεν έχετε περάσει κι εσείς κάτι κρισάρες με σχολή, έρωτες, φίλους κι ήσασταν ένα τσακ πριν ξεκίνήσετε να ψάχνετε τροκάνα και φλογέρα για να γίνετε βοσκοί στον Ζάλογγο; Ο Νίτσε είναι όλοι εμείς κι όλοι εμείς είμαστε ο Νίτσε.
Όσο κι αν τού έχει βγει το όνομα του απαισιόδοξου, στα περισσότερα ο Νίτσε είχε δίκιο. Αν μέσα σ’ όλα αυτά έκανε και λίγη ψυχοθεραπεία, ίσως να είχε γλυτώσει την κατάθλιψη και την απομόνωση.
2. Φραντς Κάφκα
“Πιστεύοντας με πάθος σε κάτι που ακόμα δεν υπάρχει, το δημιουργούμε. Το μη υπαρκτό είναι ό,τι δεν έχουμε επιθυμήσει επαρκώς.”
Έχετε ξυπνήσει ποτέ το πρωί και να νιώθετε σαν ένα τεράστιο κατσαριδοειδές χωρίς λόγο ύπαρξης σε αυτή τη ζωή; Αν όχι εσείς, ο Φραντς Κάφκα το ένιωσε σίγουρα και το έκανε βιβλίο. Λίγο η κακή σχέση που είχε με τον πατέρα του, λίγο το ότι δεν μπόρεσε να είναι να ποτέ μαζί με την Μιλένα, λίγο τα προβλήματα υγείας, ε δεν θέλει πολύ ο άνθρωπος να τον πιάσουν τα υπαρξιακά του.
Ο Κάφκα μας βάζει για λίγο στον κόσμο του με το βιβλίο “Η Μεταμόρφωση”, όπου με απλό και σύντομο τρόπο μας δείχνει τι σημαίνει να νοσείς ψυχικά. Συγκεκριμένα, μιλάει για το πώς η ψυχική ασθένεια σε αλλοιώνει, σε κάνει να νιώθεις παράταιρος και σε απομονώνει ακόμα κι από τα πιο αγαπημένα σου πρόσωπα, τα οποία αδυνατούν να μπουν στα παπούτσια σου.
Η απόγνωση του Κάφκα γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρη με τα “Γράμματα στη Μιλένα”. Η Μιλένα ήταν ο ανεκπλήρωτος, σχεδόν παράνομος έρωτας του, αφού κι οι δύο ήταν παντρεμένοι. Αν κι αλληλογραφούσαν κρυφά για χρόνια, ποτέ δεν συνέβη κάτι ανάμεσα τους – έμειναν μόνο στα γράμματα και τα γλυκόλογα. Μάλλον, το talking stage έχει διαχρονική αξία.
Αν έχετε στερέψει από τακτικές “πεσιματικής”, ρίξτε μια ματιά στις ατάκες του Κάφκα προς τη Μιλένα για να πάρετε ιδέες.
3. Έντγκαρ Άλαν Πόε
“Οι λέξεις δεν έχουν δύναμη να εντυπωσιάσουν το μυαλό, χωρίς την πανέμορφη φρίκη της πραγματικότητάς τους.”
Η ζωή του Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι η χαρά του ψυχαναλυτή γιατί τα έχει όλα – κατάθλιψη, εθισμούς, αιμομιξία κι ενδεχόμενη διπολική διαταραχή. Η ζωή του ξεκίνησε δύσκολα με το “καλημέρα σας”, καθώς μεγάλωσε ορφανός και χωρίς πολλά πάρε-δώσε με άλλους συγγενείς – με εξαίρεση, ίσως, την ξαδέρφη του Βιρτζίνια, την οποία παντρεύτηκε κιόλας! Ωστόσο, ο γάμος σχόλασε σχετικά νωρίς, γιατί η Βιρτζίνια πέθανε από φυματίωση. Ο θάνατος της στοίχισε πολύ στον Πόε και αρκετά ποιήματα του είναι αφιερωμένα σ’ αυτή (π.χ “Lenore”, “Annabel Lee” κ.α). Πολύ γλυκά και τρυφερά όλα, αλλά όταν θυμάσαι ότι έχουν γραφτεί για την ανήλικη ξαδέρφη του, σε πιάνει ένα ανακάτεμα.
Επίσης, ο Πόε δεν τα πήγαινε και πολύ καλά με τα οικονομικά του. Ήταν μονίμως χρεωμένος και πουλούσε τα έργα του για πενταροδεκάρες σε ό,τι εφημερίδα/περιοδικό έβρισκε. Δυστυχώς, όσο ωραία κι αν έγραφε, πέθανε στη “ψάθα” – τον βρήκαν, στη κυριολεξία, αναίσθητο σ’ένα παγκάκι. Τα αίτια θανάτου του παραμένουν ως σήμερα αδιευκρίνιστα, με πολλούς να λένε ότι ωφείλεται στον φημολογούμενο εθισμό του στο αλκοόλ και το όπιο.
Το μόνο σίγουρο είναι ότι τα πάνω-κάτω στη ζωή του επηρέασαν σημαντικά το έργο του, κάνοντας τον μάστερ της μακάβριας ποίησης.
4.Έρνεστ Χέμινγουεϊ
“Η ευτυχία των έξυπνων ανθρώπων είναι το πιο σπάνιο πράγμα που ξέρω.”
Κατά τον Χέμινγουεϊ, οι βαθιά σκεπτόμενοι άνθρωποι είναι καταδικασμένοι να υποφέρουν. Αν σκεφτούμε ότι ο ίδιος θεωρείται από του σημαντικότερους Αμερικανούς συγγραφείς κι έπασχε ταυτόχρονα από κατάθλιψη, άγχος και PTSD, μάλλον είχε ένα point. Έχοντας ήδη ένα βαρύ ιστορικό καταθλιπτικών και αυτοκτονικών συγγενών, δε βοήθησαν ιδιαίτερα οι σοβαρές κακώσεις που υπέστη στο κεφάλι σε διάφορα ατυχήματα, αλλά κι η συμμετοχή του σε τρεις πολέμους που τού προκάλεσαν μετατραυματικό στρες.
Στην προσπάθεια του να αντιμετωπίσει τα προβλήματα του, ο Χέμινγουεϊ έκανε τα πράγματα χειρότερα. Πέρα από το ότι ήταν εθισμένος στο αλκοόλ, υπέβαλε τον εαυτό του σε μια ηλεκτροσπασμωδική θεραπεία για την κατάθλιψη, η οποία επηρέασε τη μνήμη και τα δημιουργικά κέντρα του εγκεφάλου του. Επίσης, έπασχε από ψύχωση και μανία καταδιώξεως, πιστεύοντας ότι τον κυνηγάει το FBI, επειδή ήταν κατάσκοπος της KGB. Αυτό δεν είναι και τελείως ψέμα. Ως κομμουνιστής ο Χέμινγουεϊ υποστήριζε ανοιχτά το καθεστώς κι είχε επαφές με τη Σοβιετική Ένωση, χωρίς ωστόσο να λειτουργεί σε βάρος των ΗΠΑ.
Μέσα στην πολυτάραχη ζωή του, ο Χέμινγουεϊ κατάφερε να κάνει 4 γάμους και να αποκτήσει 3 παιδιά, αλλά δεν σταμάτησε ποτέ να παλεύει με την κατάθλιψη και το άγχος. Ο ίδιος έδωσε τέλος στη ζωή του σε ηλικία 61 ετώμν, με μια σφαίρα στο κεφάλι.
Εσύ τι άλλα μυστικά διάσημων συγγραφέων γνωρίζεις;
