Στον Jon Fosse απονεμήθηκε το Nobel Λογοτεχνίας 2023

 

Jon Fosse
Jon Fosse [πηγή: bt.no]
Η Σουηδική Ακαδημία απένειμε το φετινό Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Νορβηγό συγγραφέα Jon Fosse.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του μόνιμου γραμματέα της Σουηδικής Ακαδημίας, Ματς Μαλμ, το βραβείο χορηγήθηκε στον Jon Fosse “για τα καινοτόμα δραματικά έργα και τα πεζογραφήματά του που δίνουν φωνή στο ανείπωτο”.

Γνωστός στο ελληνικό κοινό από τα θεατρικά έργα του, που είχε την ευκαιρία να διαβάσει είτε να παρακολουθήσει στο θέατρο. Η συγγραφική του παραγωγή, πέραν των περίπου σαράντα θεατρικών έργων, περιλαμβάνει παιδικά βιβλία, ποιητικές συλλογές, μυθιστορήματα, μεταφράσεις. Η γραφή του συγκρίνεται με αυτήν των Κάφκα, Μπέκετ, Ίψεν, Τράκλ, Μπέρνχαρντ. Συνδυάζει τη νορβηγική κουλτούρα με το υπερβατικό στοιχείο δίνοντας στην πρόζα του ποιητικό ύφος.

Υπήρξε καθηγητής του καταξιωμένου νορβηγού συγγραφέα Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ, ο οποίος αναφέρει τη σχέση τους στην εξαλογία του “Ο αγών μου”.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Έχει επιλέξει να γράφει στη γλώσσα  Nynorsk, μια από τις δύο επίσημες και «λιγότερο κοινές» εκδοχές της νορβηγικής γλώσσας.

Τον Σεπτέμβριο του 2022, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Gutenberg στα ελληνικά το πρώτο βιβλίο της επταλογίας “Το άλλο όνομα”, το οποίο περιέχει τα δύο πρώτα μέρη της.

Από το 2012, ο Jon Fosse, έχει στραφεί στον καθολικισμό, βρίσκοντας στην θρησκευτική πίστη το καταφύγιο και το στήριγμα που χρειαζόταν ώστε να ανταπεξέλθει και να ξεπεράσει τα προβλήματα εθισμού στο αλκοόλ που αντιμετώπιζε.

 

Το άλλο όνομα

Advertising

 

Στην επταλογία του “Το άλλο όνομα” παρατηρούμε την επαφή του με το θρησκευτικό συναίσθημα:

Δύο γραμμές που τέμνονται σ’ έναν καμβά. Μια λοξή γραμμή και μια κάθετη που τη διαπερνά. Ένας σταυρός όπου το καφέ ενώνεται με το μωβ και το χρώμα που δημιουργεί αυτή η πρόσμιξη δεν ήταν το αναμενόμενο, όπως δεν είναι αναμενόμενη και η ζωή. Λαδομπογιά πάνω σε καμβά και όπως στεγνώνει η επιφάνεια παραμένει ανομοιόμορφη, όπως ανομοιόμορφο είναι και καθετί γύρω μας. Χρώματα που ενώνονται και εικόνες που σχηματίζονται. Οι εικόνες που ζουν μέσα του, οι εικόνες που ξεπηδούν στην μνήμη του, οι εικόνες που βλέπει μπροστά του και τις κάνει πίνακες. Μόνο έτσι θα γλιτώσει από αυτές. Το φωτεινό σκοτάδι που αναβλύζει από αυτόν τον ένα πίνακα που ζει μέσα του,  αυτόν τον ένα που γεννά τους υπόλοιπους πίνακες, αυτή την εικόνα που έχει ριζώσει στην ψυχή του και θέλει να μοιραστεί με όλους. Ένας σταυρός λίγο διαφορετικός, ένας Χριστός, μια αμαρτία, μια θυσία, ένας Θεός, η πίστη, όλα παρόντα και απόντα. Δύο γραμμές λοξές, ίσως επειδή “ο Θεός γράφει ίσια σε λοξές γραμμές”.

Διαβάστε επίσης  5+1 μέρη για... Εναλλακτικούς αναγνώστες!

Ο Άσλε στέκεται μπροστά στον καμβά του και γύρω του κινείται η ζωή που συνέβη. Ακίνητος στο χρόνο ενώ ο χρόνος τον συναντά ξανά και ξανά σε κάθε μνήμη, σε κάθε εικόνα, σε κάθε πίνακα, με κάθε επανάληψη. Ο Άσλε στέκεται, και σκέφτεται, και βλέπει τον άλλο Άσλε στο τώρα, και σκέφτεται, και βλέπει τον Άσλε στο πριν, και σκέφτεται, και βλέπει τον Άσλε στο πιο πριν, και σκέφτεται.
Η Άλες με τη μωβ φούστα της, όπως την βλέπει μαζί του στην παιδική χαρά.
Ένα μαύρο, μακρύ παλτό και μια καφέ δερμάτινη τσάντα τον φορούν μέσα στον χρόνο, έχουν πάνω τους αγγίγματα και μυρωδιές, έζησαν μαζί του τον έρωτα, την απώλεια, τον αλκοολισμό, τη μοναξιά.
Κι αυτός ο πίνακας, ίσως ή μάλλον σίγουρα, ο καλύτερος που έχει κάνει, με μαύρη λαδομπογιά πάντα πάνω πάνω στην κορνίζα και δύο γραμμές, μια καφέ, μια μωβ, που τέμνονται, ένας Σταυρός του Αγίου Ανδρέα. Και σίγουρα το φως, το φως που αναβλύζει από κάθε άνθρωπο, από κάθε του πίνακα. Το φως που ξεχωρίζει μέσα στο σκοτάδι της ύπαρξης, της αμφιβολίας, η δύναμη της πίστης σε “εγκόσμιες και ουράνιες δυνάμεις”.

Μπεκετικά ζεύγη που εναλλάσσονται και οι αφηγήσεις τους αλληλοκαλύπτονται και συγχέονται όπως η καφέ με τη μωβ λαδομπογιά. Ο Όσλαϊκ, η αδερφή του Γκούρο, ο Άσλε, η αδερφή του Αλίντα, άνθρωποι που έρχονται από το παρελθόν, κάτοικοι των παιδικών του αναμνήσεων, τραύματα που αποσιωπήθηκαν, δομούν τη ζωή του Άσλε σαν ψηφίδες μωσαϊκού. Σκόρπιοι στίχοι ενός ποιήματος που περιμένει να ολοκληρωθεί, δύο λοξές γραμμές λαδομπογιάς σ’ έναν μουσαμά που ίσως γίνουν πίνακας.

Advertising

Διάλογοι, παραληρήματα και ασθματικές εξομολογήσεις για την ύπαρξη, το Θεό, την αδυναμία μέσα στη δύναμη, την ελεύθερη βούληση που καταργεί την παντοδυναμία Του, την αλήθεια που δε μπορεί να ειπωθεί, τον Λόγο-την αρχή του Παντός.

Κύριος αφηγητής ο Άσλε. Ο λόγος του δεν έχει συχνά τελείες.  Μικρές προτάσεις με πλήθος επαναλήψεων που οριοθετούνται με κόμματα. Τόσο συχνές που αποπνέουν ανασφάλεια, μια προσπάθεια επιβεβαίωσης από τον ίδιο του τον εαυτό για την πραγματική υπόσταση των αναμνήσεων του. Όταν ήταν μικρός ανακάλυψαν το ταλέντο του στη ζωγραφική. Από παιδάκι έφτιαχνε πίνακες και πληρωνόταν αρκετά καλά.

Διαβάστε επίσης  Kώστας Καρυωτάκης: Ο θλιμμένος - αυτόχειρας ποιητής του μεσοπολέμου

Ο Άσλε και η γυναίκα του Άλες (αναγραμματισμός του Άσλε) δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά.  Κάποια στιγμή στη ζωή του έφτασε να πίνει πάρα πολύ. Με τη δύναμη της προσευχής, της πίστης του στον Θεό και την στήριξη της Άλες, αποτοξινώθηκε. Όταν η Άλες πέθανε, έμεινε μόνος στο σπίτι τους στη Ντίλγκια, δεν έχει αγγίξει αλκοόλ και ζωγραφίζει ακατάπαυστα.

Ο άλλος Άσλε είχε δυο γυναίκες, τη Λιβ και τη Σιβ, και τρία παιδιά, το Αγοράκι, την Κόρη και τον Μικρούλη.  Κανείς τους δε μένει στο Μπέργκεν πια. Είναι ζωγράφος,  εθισμένος στο αλκοόλ, και ζει μόνος με τον σκύλο του Μπράγκε. Ο άλλος Άσλε δεν έχει γυναίκα να τον στηρίξει ούτε πίστη στον Θεό. Παραμένει βυθισμένος και χαμένος στον αλκοολισμό του.

Advertising

Πλησιάζουν Χριστούγεννα, ο Άσλε ετοιμάζει τους πίνακες του για την έκθεση στην Γκαλερί Μπάιερ στο Μπέργκεν. Σήμερα πήγε εκεί, στο Μπέργκεν, για να αγοράσει προμήθειες. Περνώντας με το αυτοκίνητο έξω από το σπίτι του άλλου Άσλε, στην πολυκατοικία στη Σκουτεβίκα, δεν σταμάτησε για να τον επισκεφτεί.  Όταν φτάνει στην Ντίλγκια, στο δικό του σπίτι, βρίσκει τον γείτονα του να τον περιμένει. Ο Όσλαϊκ τον προσκαλεί για μια ακόμη χρονιά να περάσουν την μέρα των Χριστουγέννων στο σπίτι της αδερφής του Γκούρο στο Όιγκνα, στο φιορδ του Ίνστε. Για μια ακόμη χρονιά ο Άσλε θα αρνηθεί. Μια παρόρμηση τον οδηγεί πάλι πίσω στο Μπέργκεν. Πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφτεί τον άλλο Άσλε. Μπαίνει στο αυτοκίνητο του και τα κουβάρια των αναμνήσεων συνεχίζουν να ξετυλίγονται.

Νήματα που διασταυρώνονται και μπερδεύονται όπως η καφέ με τη μωβ λαδομπογιά στον Σταυρό του Αγίου Ανδρέα, ίσως ή μάλλον σίγουρα, τον καλύτερο πίνακα του Άσλε.

“…γιατί φυσικά δεν είναι απαραίτητο να βαφτιστείς με νερό για να βαφτιστείς, μπορείς να βαφτιστείς και από μέσα σου, με το πνεύμα που έχεις μέσα σου, με το πνεύμα που είσαι και έχεις, το πνεύμα που έχεις λάβει από τη γέννησή σου ως άνθρωπος, σκέφτομαι, και οι περισσότεροι άνθρωποι, και αυτοί που έζησαν πριν και όσοι ζούνε τώρα, απλά βαφτίστηκαν από μέσα τους, όχι με νερό σε μία εκκλησία, όχι από κάποιον παπά, βαφτίστηκαν με τη βοήθεια του πνεύματος που έχουν πάρει και έχουν μέσα τους, και ίσως με τη βοήθεια της σχέσης τους με άλλους ανθρώπους, μία σχέση που βρίσκεται στο νόημα, που βρίσκεται στο πνεύμα που έχει το νόημα, που έχει η γλώσσα, σκέφτομαι,…”

Διαβάστε επίσης  Ο Ήρεμος Ντον του Mikhail Sholokhov: μια ιστορία έρωτα, πολέμου, επανάστασης και εμφύλιου σπαραγμού

“…το μόνο που μπορούσε να σκεφτεί είναι να σηκωθεί και να κατέβει στη θάλασσα, να μπει μέσα και να προχωρήσει μέσα στη θάλασσα, να τον σκεπάσουν τα κύματα και να χαθεί για πάντα, γιατί τώρα ο πόνος, το βάσανο, η απελπισία, όπως και αν τα πεις, δεν αντέχονται, ήταν τόσο βαρύς ο πόνος που δεν άντεχε ούτε το χέρι του να σηκώσει, και έτρεμε τόσο πολύ, τα χέρια του, όλο το κορμί του έτρεμε, οπότε έπρεπε να σηκωθεί, να βρει κάτι να πιει, αυτό σίγουρα, πρέπει να πιει λίγο ρακί και μετά να πάει στη θάλασσα, να μπει μέσα στη θάλασσα, σκεφτόταν ο Άσλε, …”

Advertising

 

Μετάφραση: Σωτήρης Σουλιώτης

Έργο εξωφύλλου: Σοφία Τζίμα, “Η Σκιά”, 2021

 

Το Ευαγγέλιο της Κυριακής (Κατά Ιωάννην α΄ 1-17)

Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεόν, και Θεός ην ο Λόγος. Ούτος ην εν αρχή προς τον Θεόν. πάντα δι΄ αυτού εγένετο, και χωρίς αυτού εγένετο ουδέ εν ο γέγονεν. εν αυτώ ζωή ην, και η ζωή ην το φως των ανθρώπων. και το φως εν τη σκοτία φαίνει, και η σκοτία αυτό ου κατέλαβεν. Εγένετο άνθρωπος απεσταλμένος παρά Θεού, όνομα αυτώ Ιωάννης· ούτος ήλθεν εις μαρτυρίαν, ίνα μαρτυρήση περί του φωτός, ίνα πάντες πιστεύσωσι δι΄ αυτού. ουκ ην εκείνος το φως, αλλ΄ ίνα μαρτυρήση περί του φωτός. Ην το φως το αληθινόν, ο φωτίζει πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον. εν τω κόσμω ην, και ο κόσμος δι΄ αυτού εγένετο, και ο κόσμος αυτόν ουκ έγνω. εις τα ίδια ήλθε, και οι ίδιοι αυτόν ου παρέλαβον. όσοι δε έλαβον αυτόν, έδωκεν αυτοίς εξουσίαν τέκνα Θεού γενέσθαι, τοις πιστεύουσιν εις το όνομα αυτού, οι ουκ εξ αιμάτων. ουδέ εκ θελήματος σαρκός ουδέ εκ θελήματος ανδρός, αλλ΄ εκ Θεού εγεννήθησαν. Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν. και εθεασάμεθα τον δόξαν αυτού, δόξαν ως μονογενούς παρά πατρός, πλήρης χάριτος και αληθείας. Ιωάννης μαρτυρεί περί αυτού και κέκραγε λέγων· ούτος ην ον είπον, ο οπίσω μου ερχόμενος έμπροσθέν μου γέγονεν, ότι πρώτός μου ην. Και εκ του πληρώματος αυτού ημείς πάντες ελάβομεν, και χάριν αντί χάριτος· ότι ο νόμος δια Μωϋσέως εδόθη, η χάρις και η αλήθεια δια Ιησού Χριστού εγένετο.

Advertising

Αν και σπούδασα Διοίκηση επιχειρήσεων, η μεγάλη μου αγάπη ήταν και παραμένει η λογοτεχνία. Τα τελευταία χρόνια γράφω για τα αναγνώσματά μου στο blog booksiluv2red.blogspot.com.
Θα τα λέμε όμως κι εδώ για βιβλία που ξεχώρισα!

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Η θεά της ομορφιάς Αφροδίτη και η απεικόνιση της στην τέχνη

Η θεά της ομορφιάς Αφροδίτη και η απεικόνιση της στην

Βραβευμένα ντοκιμαντέρ να απολαύσεις!

Δεν είναι λίγες οι φορές που αποφεύγουμε να παρακολουθήσουμε ένα