Θεσσαλονίκη: Μία πόλη που αγαπιέται από την πρώτη στιγμή. Δεν είναι τυχαίο που έχουν γραφτεί γι’ αυτήν μερικά από τα ομορφότερα ελληνικά τραγούδια, αλλά και λογοτεχνικά βιβλία. Έχει εμπνεύσει γενιές και γενιές έτσι κι εμείς συγκεντρώσαμε και σας προτείνουμε βιβλία που αναφέρονται στη Νύμφη του Θερμαϊκού.
Σοφία Βόικου, Ψίθυροι του Βαρδάρη, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2016
Η Σαλονίκη, η πόλη των τριών θεών, των χριστιανών, των μουσουλμάνων και των Εβραίων, προσπαθεί να βρει την ταυτότητά της στην αυγή του εικοστού αιώνα.
Αύγουστος 1917. Η πόλη καίγεται συθέμελα. Ο πλούσιος Μεχμέτ εφέντης σώζει τη ζωή μιας χριστιανής, της Σοφίας. Την ερωτεύεται παράφορα, παντρεύεται όμως μια άλλη γυναίκα. Η Ζοζεφίν και το πολυτελές πορνείο της γίνονται μάρτυρες μιας μάζωξης λαών από όλα τα μέρη του κόσμου που θα κληθούν να χύσουν το αίμα τους σε έναν καταστροφικό πόλεμο. Η Εσρά, μια τσιγγάνα που η γέννησή της χάνεται στον χρόνο, κινείται αθόρυβα και υπογείως στην πόλη και παρεμβαίνει στις ανθρώπινες ζωές. Μια επιστολή, πολλά χρόνια αργότερα, φέρνει στο φως επτασφράγιστα μυστικά που σημάδεψαν τη μοίρα όλων αυτών που κάποτε σεργιάνισαν στους δρόμους της Θεσσαλονίκης. Ο βαρδάρης, ο αέναος τοπικός άνεμος, μας παρασέρνει στη δίνη της ιστορίας μιας πόλης σαγηνευτικής και φέρνει μαζί του ψιθύρους ξεχασμένους.
Γιώργος Ρωμανός, Γιούντιν, μια γυναίκα από την Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Άγκυρα, 2012.
Το εβραϊκό ολοκαύτωμα, η συμμετοχή σ’ αυτό Εβραίων, Χριστιανών, προδοτών και επώνυμων δωσίλογων. Οι απαρχές της σύγχρονης κοινωνικής – οικονομικής Κρίσης, στην Κατοχή και τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.
Η Αντζέλ, μια γυναίκα από τη Θεσσαλονίκη, είναι Εβραία και αφηγείται την ιστορία της οικογένειάς της, που αρχίζει πριν από τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και φτάνει στη δεκαετία του 1990. Η οικογένειά της έχει φιλικές σχέσεις με μία άλλη οικογένεια, χριστιανών.
Στο βιβλίο εξιστορείται η ζωή αυτών των δύο καθημερινών και ασήμαντων οικογενειών την περίοδο της Κατοχής στην Θεσσαλονίκη. Μέσα από τις δύο οικογένειες θα ξεπηδήσουν δυο μεγάλοι έρωτες, ένας ιδεαλιστικός και ένας κολασμένος. Η αδελφή της Αντζέλ, η Λέα, θα βιώσει την κορύφωση του μεγάλου της έρωτα, μέσα στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως. Η Λόρυ, κόρη της Λέα, προσπαθεί να ξεπεράσει τον δικό της νοσηρό και αδιέξοδο έρωτα ζητώντας βοήθεια από την ψυχαναλύτριά της.
Η μικροϊστορία των ασήμαντων ανθρώπων σε μετωπική σύγκρουση με την επίσημη Ιστορία. Τα ιστορικά στοιχεία κυμαίνονται από λεπτομέρειες για την ζωή της προπολεμικής Θεσσαλονίκης, τον τρόπο διαβίωσης, τα κέντρα διασκέδασης και τα ήθη της πόλης, μέχρι την καθημερινότητα μέσα στα στρατόπεδα συγκέντρωσης και τον εφιάλτη εκείνων των ανθρώπων. Έτσι, τα ντοκουμέντα και η μυθοπλασία αποκαλύπτουν τα καλά κρυμμένα μυστικά της Θεσσαλονίκης και των θυμάτων της εποχής εκείνης. Οι Εβραίοι και οι χριστιανοί. Οι Γερμανοί και ο ρόλος των Βουλγάρων. Ποιος πρόδωσε, ποιον; Ποιος ο ρόλος των δωσίλογων, και της εβραϊκής κοινότητας; Τι συνέβη μετά, στον Εμφύλιο; Πώς έφτασαν όλα αυτά να επηρεάζουν τη χώρα μας σήμερα;
Κατερίνα Καριζώνη,Η πόλη των αθώων, Εκδόσεις Καστανιώτη, 2016
O Κώστας Καζαντζόγλου, πρόσφυγας από την Ανατολική Θράκη, εγκαθίσταται στα χρόνια της Κατοχής στη Θεσσαλονίκη, σε μια πόλη στοιχειωμένη από την πείνα, τα τάγματα ασφαλείας, τις διώξεις των αριστερών και των Εβραίων. Εκεί ανοίγει υποδηματοποιείο και το μετατρέπει σύντομα σε γιάφκα της Αντίστασης. Συναντιέται με τον φοιτητή Άρη Αναγνωστάκο και οργανώνουν μαζί τον πολιτικό αγώνα τους. Ο Άρης ερωτεύεται την Τασούλα, τη μεγάλη κόρη του Καζαντζόγλου – έρωτας που θα περάσει μέσα από τις φλόγες του πολέμου και θα δοκιμαστεί. Τον ίδιο καιρό στο Άγιον Όρος μια σκοτεινή υπόθεση εκτυλίσσεται. Μια αποστολή των Ναζί αναζητεί θησαυρούς – ανάμεσά τους και το Άγιο Δισκοπότηρο. Ο επικεφαλής της όμως, βυζαντινολόγος Φραντς Ντέλγκερ, εγκλωβίζεται στον μυστηριώδη κόσμο του Άθωνα, καθώς έρχεται αντιμέτωπος με το θρύλο των «αόρατων ασκητών».
Η Πόλη των αθώων βασίζεται σε ιστορίες αληθινές, σε μαρτυρίες που προέρχονται από τους τελευταίους ζώντες αντιστασιακούς της Θεσσαλονίκης. Ταξιδεύοντας στη σκοτεινή ήπειρο της μνήμης, αναδεικνύει τον αγώνα των αφανών ανθρώπων που έγραψαν τη νεότερη ιστορία. Ταυτόχρονα φωτίζει από διαφορετικές γωνίες το σκληρό πρόσωπο της δεκαετίας του ’40, αγγίζοντας και θέματα που παραμένουν έως σήμερα ταμπού.
Βάσω Παπάκου, Ο χορός των αιθέρων, Εκδόσεις Διόπτρα, 2015
Η Θεσσαλονίκη του ’40 είναι μια πόλη με πολύ φως, αλλά και πολύ σκοτάδι. Παρά τις δυσκολίες της φτώχειας, η Ευανθία θέλει να διεκδικήσει μια καλύτερη και αξιοπρεπή ζωή. Γνωρίζεται με μια παρέα νεαρών αεροπόρων που συχνάζουν στην πλατεία Αριστοτέλους και δέχεται να παντρευτεί τον Ευάγγελο, αν και η καρδιά της χτυπάει από την πρώτη στιγμή για το φίλο του, τον Περικλή.
Στην πορεία θα πληρώσει ακριβά την επιλογή της, καθώς η αγάπη γνωρίζει μόνο τη γλώσσα της καρδιάς, και η προσπάθειά της να την κατευθύνει θα πέσει στο κενό. Η ίδια θα μείνει χαμένη και μπερδεμένη μπροστά στα παιχνίδια της μοίρας. Ο Περικλής γίνεται το απωθημένο της Ευανθίας, και ενώ μέρα τη μέρα το πάθος της θεριεύει, σημειώνονται απρόσμενες εξελίξεις, με αποκαλύψεις που συγκλονίζουν και συναρπάζουν.
Ο έρωτας είναι τυφλός και λειτουργεί πέρα από κάθε λογική, μακριά από μονοπάτια βατά και συνηθισμένα. Μέσα από την περιπετειώδη ζωή των αεροπόρων ξετυλίγονται στο βιβλίο αυτό σημαντικές ιστορικές στιγμές της ελληνικής αεροπορίας σε συνδυασμό με τον έντονο ψυχισμό και τα συναισθήματα των ηρώων: την ανδρεία, το σθένος, το θάρρος, το πάθος, μα πάνω απ’ όλα τον έρωτα και την αγάπη που ομορφαίνουν τη ζωή μας.
Μεταξία Κράλλη, Κάποτε στη Σαλονίκη, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2016
Η Χριστίνα Παπάζογλου και ο Αλμπέρτο Ματαλών συναντιούνται στη Θεσσαλονίκη το 1927. Είναι γείτονες και πηγαίνουν στο ίδιο σχολείο. Αυτά είναι και τα μοναδικά πράγματα που τους ενώνουν. Εκείνη είναι ανιψιά του μητροπολίτη της πόλης κι εκείνος γιος μιας εύπορης εβραϊκής οικογένειας.
Ο έρωτας που θα γεννηθεί μεταξύ τους μοιάζει καταδικασμένος. Στη Θεσσαλονίκη του μεσοπολέμου –ένα μωσαϊκό προσφύγων, φτωχολογιάς, αλλά και μιας πλούσιας, ανθηρής ισραηλιτικής κοινότητας– οι κανόνες της κοινωνίας και της θρησκείας δεν αφήνουν άλλο περιθώριο στο ζευγάρι παρά να ακολουθήσει διαφορετικούς δρόμους.
Από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα κι από κει στη μακρινή Βιέννη, ο Αλμπέρτο και η Χριστίνα γίνονται μάρτυρες των ταραγμένων στιγμών πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κι όταν αυτός ξεσπάει, ό,τι ως τότε θεωρούνταν δεδομένο ανατρέπεται μέσα στη λαίλαπα των γεγονότων. Η Χριστίνα, ο Αλμπέρτο, ο Μπενίκο, η Νινόν, η Ρούλα και ο Αστέρης θα κληθούν να αναμετρηθούν με τον εαυτό τους και τις πεποιθήσεις τους, αλλά και με όσα, σε πείσμα των καιρών, ποτέ δεν απαρνήθηκαν.
Ένα βιβλίο για μια πόλη, δυο κοινότητες και τους ανθρώπους που βρίσκονται αντιμέτωποι με τον εαυτό τους και την Ιστορία.
Θάνος Δραγούμης, Σφαγείο Σαλονίκης, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2011
Τέλος, αφήσαμε ένα περισσότερο αστυνομικό μυθιστόρημα, παρά ιστορικό, το οποίο εξελίσσεται στην Θεσσαλονίκη.
Μέρες του 1943. Μέρες Κατοχής. Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, δυο παράξενα πτώματα. Ο αστυνόμος Ασλάνογλου τα κοιτάζει ανέκφραστος.
Γύρω απ’ το λιμάνι, στο κέντρο και στις συνοικίες της Σαλονίκης, κόλαση. Μουλωχτοί φόνοι και βόμβες που σκάνε οπουδήποτε χωρίς προειδοποίηση. Σφαίρες σε σβέρκους στα καλά καθούμενα μες στη μέση του δρόμου κι εκτελέσεις εν ψυχρώ με μια απόφαση κομματικής ολομέλειας.
Κομμουνιστές και ταγματασφαλίτες σφάζονται στους δρόμους. Το ΚΚΕ δημιουργεί την οργάνωση εκτελεστών του, την ΟΠΛΑ. Οι ταγματασφαλίτες συλλαμβάνουν, βασανίζουν κι εκτελούν αδιακρίτως, αρκεί να υπάρχει λεία.
Τα Ες Ες τραβάνε τους Εβραίους στα γκέτο και τους φορτώνουν στα τρένα για τα κρεματόρια. Ξύλο και βασανιστήρια, λειψό φαγητό κι ελάχιστος ύπνος. Πλιάτσικα και λεηλασίες σε συναγωγές, σε μαγαζιά, σε σπίτια, σε νεκροταφεία.
Φόβος, φόβος παντού κι ένας προγραμμένος έρωτας που προσπαθεί να αντέξει, να κρυφτεί, να ζήσει.
Μέρες του 1943. Μέρες Κατοχής.
Στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, δυο παράξενα πτώματα.
Ο αστυνόμος Ασλάνογλου απορεί: Τι νόημα έχει να προσπαθεί κανείς να τηρήσει το νόμο μέσα σ’ ένα ρημαγμένο κόσμο ομαδικής παραφροσύνης;
Ράπτη Μαρία, Το μυστικό της Νύμφης, Εκδόσεις Αρχέτυπο, 2018
Τούτη η πόλη είναι μια πόλη ερωτική, λένε. Ίσως και να `ναι η θάλασσα, που τη ζώνει ολόγυρα και θυμίζει ληστρικούς, πειρατικούς έρωτες, από εκείνους που σαν φεύγουν δεν σου αφήνουν τίποτε άλλο παρά μονάχα το δέρμα σου. Ίσως πάλι, λένε, να είναι οι ομίχλες, που συχνά σκαλώνουν στους δρόμους της και τρυπούν το κορμί σου με μια βρεγμένη ερημιά… Λέγονται πολλά για τη Θεσσαλονίκη. Κι όμως, λίγοι ξέρουν τις πιο κρυφές της ιστορίες, τους χαμένους της θρύλους. Τις οκτώ πυρκαγιές, το μάτι του Μπενσουσάν Χαν, το Μάρμαρο του Φιδιού, το Γερμανικό Αερόπλοιο και τη μαγεία του Μπεχτσινάρ, τον απαγορευμένο έρωτα της Μπάρας και τον άγιο Δερβίση… Είκοσι έξι μικρές ιστορίες της πόλης, δοσμένες μυθιστορηματικά, από τον Κάσσανδρο μέχρι τους Βυζαντινούς, και από τους Οθωμανούς μέχρι τον Μεγάλο Πόλεμο και τη Γερμανική Κατοχή, ξεδιπλώνουν το άγνωστο παρελθόν της πόλης και ζωντανεύουν μέσα από τις σελίδες του μοναδικού αυτού βιβλίου…
Πηγές:
www.psichogios.gr
www.kastaniotis.com
www.dioptra.gr
www.protoporia.gr
www.archetypo.com.gr
