[punica-dropcap]Μ[/punica-dropcap]πορεί ο θάνατος να αποτελεί το πλέον δεδομένο αλλά και συνυφασμένο με την ίδια μας την ύπαρξη στοιχείο όμως είναι παράλληλα και από εκείνες τις καταστάσεις που οι άνθρωποι στην σκέψη ή στην είδηση τους τρομοκρατούνται και νιώθουν παντελώς απροστάτευτοι. Ωστόσο ο Ζοζέ Σαραμάγκου στο μυθιστόρημα του «Περί θανάτου» με το εύρημα της παροδικής απουσίας του θανάτου επιχειρεί να καταγράψει τις επιπτώσεις που θα έφερε αυτή σε έναν κόσμο « πλασμένο» θνητό.
Το τοπίο εξέλιξης της δράσης ή μάλλον της αδράνειας του θανάτου ,που μας δημιουργεί τη σουρεαλιστική εντύπωση πως και ο ίδιος πέθανε, είναι μία χώρα 10.000.000 κατοίκων . Ξαφνικά όσοι επρόκειτο την επόμενη στιγμή να πεθάνουν έμειναν ζωντανοί ή μάλλον μετέωροι μεταξύ ζωής και θανάτου. Ο Ζοζέ δεν αναφέρεται σε μια αθανασία παραδείσιας μορφής όπου όλοι θα ζούσαν ευτυχισμένοι όντας απαλλαγμένοι από το γήρας και τις ασθένειες . Εν αντιθέσει μιλά για εκείνη την αθανασία που λειτουργεί ακριβώς τη στιγμή πριν καταλήξει κανείς , με τους λόγους που τον οδήγησαν εκεί να υπάρχουν και χωρίς την ελπίδα της ίασης να μεταθέτονται στο διηνεκές . Όλα όσα ήταν δομημένα με βάση τον πλέον βέβαιο θάνατο των ανθρώπων βρίσκονται αντιμέτωπα με την εκ θεμελίων κατάρρευση τους. Ο Ζοζέ Σαραμάγκου με μεγάλη ακρίβεια παρουσιάζει την αντίδραση σε αυτή τη κατάσταση των κρατικών μηχανισμών , την εκκλησίας που αν μη τι άλλο είναι βασισμένη στο θάνατο , των γηροκομείων , των νοσοκομείων , των εργολάβων κηδειών , των ασφαλιστικών εταιριών αλλά και των ίδιων των οικογενειών.
Από το μυθιστόρημα δε λείπει και το στοιχείο του συναισθηματισμού και έτσι ο Ζοζέ Σαραμάγκου καταφέρνει να μας παραδώσει ένα έργο πλήρες, εξαιρετικά ακριβές στους υπολογισμούς του αλλά και γεμάτο συναίσθημα θυμίζοντας μας, ίσως, πως το ότι είμαστε θνητοί οφείλει να είναι η κινητήριος δύναμη μας ώστε να ζήσουμε. Αν αυτό δε σας πείθει τότε ο Ζοζέ έχει ήδη φροντίσει να επισημάνει στο έργο του τους μπελάδες που θα ακολουθούσαν μια πιθανή απεργία του Θανάτου.
Θα μπορούσε κανείς να ασκήσει κριτική στον λόγο του Ζοζέ λέγοντας πως απουσιάζουν από αυτόν οι τελείες και οι διάλογοι σηματοδοτούνται απλώς από τα κεφαλαία αρχικά. Ωστόσο θα έλεγα πως παρά τις συγκεκριμένες ιδιαιτερότητες ο Ζοζέ δεν χάνει τον ειρμό του και ο αναγνώστης μπορεί με μια πιο προσεχτική προσέγγιση να τον παρακολουθήσει. Επιπροσθέτως, η έλλειψη τελειών σε ορισμένα σημεία είναι πιθανό να υπάρχει για να επιτείνει την τραγικότητα της κατάστασης και το χάος που επήλθε στη χώρα, όπου ο θάνατος έπαψε να σκοτώνει τους ανθρώπους.
Άραγε πόσο θα αντέχαμε την αθανασία μας και πόσο έτοιμοι είμαστε γι’ αυτή; Αυτό το μυθιστόρημα ίσως σε κάνει να δεις τα πράγματα πιο ρεαλιστικά.
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα :
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου ήταν Πορτογάλος συγγραφέας γνωστός για τη συγγραφή ανατρεπτικών εκδοχών πάνω σε γενικές αλήθειες ( βλ. «Περί θανάτου») . Παρακολούθησε τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση την οποία όμως λόγω οικονομικών συνθηκών δε μπόρεσε να ολοκληρώσει . Το πρώτο του βιβλίο , Γη της αμαρτίας, δημοσιεύτηκε το 1947 ενώ επόμενες δημοσιεύσεις του πραγματοποιήθηκαν αρκετά χρόνια μετά , το 1972. Το 1998 του απονεμήθηκε βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας . Κατέληξε το 2010.
Το έργο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ : ΑΘΗΝΑ ΨΥΛΛΙΑ
