Η ναυτική τραγωδία του Εξπρές Σάμινα

Το μοιραίο βράδυ της 26^ης Σεπτεμβρίου 2000, το δρομολόγιο που εκτελούσε το πλοίο «Εξπρές Σάμινα» έμελλε να γίνει μια από τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες που έζησε ο τόπος. Είχε ως απολογισμό ένα ναυάγιο που μετρούσε 81 νεκρούς στα ανοικτά της νήσου Πάρου. Το πλοίο αναχώρησε από το λιμάνι του Πειραιά με 472 επιβάτες και 61 άτομα ως προσωπικό – πλήρωμα. Στις 22:15, ενώ κατάφερε με ανέμους 8 μποφόρ να προσεγγίσει το λιμάνι της Παροικιάς (της πρωτεύουσας της Πάρου), προσέκρουσε στις νησίδες Πόρτες με ταχύτητα 18 κόμβων. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το «Εξπρές Σάμινα» να υποστεί ένα μεγάλο ρήγμα και το νερό που κατέκλυσε το μηχανοστάσιο να οδηγήσει στην βύθιση του πλοίου σε 25 μόλις λεπτά.

«Ήμασταν κάτω στο μηχανοστάσιο επειδή το πλοίο ήταν έτοιμοι να φτάσει στην Πάρο. Καταλάβαμε την πρόσκρουση, πέσαμε μπροστά στην κονσόλα και κοιταχτήκαμε. Αναρωτηθήκαμε τι συνέβη. Δεν περιμέναμε ότι το πλοίο είχε βρει εκεί η σύγκρουση ήταν πολύ δυνατή. Έγινε ακόμα μία πιο σιγανή. Σηκωθήκαμε να δούμε τι έγινε, έσβησε η μηχανή. Από τη μεριά που ήταν η μηχανή είχε τζάμια και από εκεί μπαίνανε νερά. Αναρωτηθήκαμε τι έγινε, τα χάσαμε. Έμπαιναν πολλά νερά…» – ΕΞΠΡΕΣ ΣΑΜΙΝΑ,  ΑΒ Μηχανικός (πρωτοτοδεύτερος μηχανικός) του πλοίου, Χαράλαμπος Κοντός

Η ξαφνική τραγωδία του Εξπρές Σάμινα σε δρομολόγιο ρουτίνας

Ο πανικός που δημιουργήθηκε σε πλήρωμα και επιβαίνοντες ήταν μεγάλος. Εκτός από την πρόσκρουση, είχε προκληθεί και συσκότιση αφού η εφεδρική ηλεκτρογεννήτρια καθώς και η σειρήνα δεν λειτούργησαν. Στο «Εξπρές Σάμινα» υπήρχαν άνθρωποι που από τον φόβο τους πηδούσαν στη θάλασσα. Σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Κοντό, ΑΒ Μηχανικό, δεν πίστευε πως θα βούλιαζε το πλοίο. Ο καπετάνιος και  το πλήρωμα πίστευε πως είχε φτάσει έξω στην Πάρο. Κανένας δεν μπορούσε να υποψιαστεί ότι πήγε στις πέτρες πριν το λιμάνι. Το ρήγμα ήταν γύρω στα 8,30 μέτρα και με 50 πόντους άνοιγμα. Αυτό είχε ως συνέπεια τα νερά να φτάνουνε ως τα σκαλιά του μηχανοστασίου.

«Είδα επιβάτες να βαράνε με σφυριά τις βίδες μιας βάρκας, που δεν ξεκολλούσε. Ήταν κολλημένη από τις λαδομπογιές και τις σκουριές». – Απόστολος Γιαννός, επιβάτης

Advertising

Advertisements

Ο αμφιλεγόμενος ρόλος του πλοιάρχου

Ο πλοίαρχος Βασίλης Γιαννακής του «Εξπρές Σάμινα», την ώρα της σύγκρουσης, βρισκόταν ελάχιστα βήματα από τη γέφυρα του πλοίου, στην καμπίνα του. Σύμφωνα με την κατάθεση που έδωσε αργότερα στην ανακρίτρια Ιωάννα Καραμπάση, είχε δηλώσει πως είκοσι λεπτά πριν φτάσει το καράβι στην Πάρο, τον είχαν ειδοποιήσει ότι το «Εξπρές Σάμινα» φτάνει στην Πάρο και πως έπρεπε να μεταβεί στην γέφυρα. Χωρίς να υποψιαστεί το παραμικρό και πριν μπει στην γέφυρα, ένιωσε τη σύγκρουση.  Ο ίδιος υποστήριξε πως έφυγε τελευταίος από το πλοίο και όχι πρώτος με βάρκα, καθώς υπήρξαν μαρτυρίες επιβατών που επιβεβαίωναν κάτι τέτοιο.

«Τραντάχτηκα και απόρησα. Έτρεξα μέσα. Όλοι, ναύτης, δόκιμος, ασυρματιστής και υποπλοίαρχος ήταν σε κατάσταση πανικού. Ρώτησα τι συμβαίνει. Από το μπλακ άουτ αντιλήφθηκα αμέσως ότι υπάρχει τεράστιο πρόβλημα. Έδωσα εντολή να ειδοποιηθεί το Λιμεναρχείο Πάρου και να εκπέμψουμε SOS. Έδωσα τις σχετικές εντολές σε όλους, ακόμα και στους αξιωματικούς που έφτασαν αμέσως στη γέφυρα. Τους τόνισα να τρέξουν στις θέσεις τους, να πράξουν το καθήκον τους, να βοηθήσουν τον κόσμο και να προσπαθήσουν κατόπιν να σωθούν. Όλα αυτά διότι ειδοποιήθηκα ότι πλημμυρίζουμε και αντιλήφθηκα ότι παίρνουμε κλίση». – Πλοίαρχος Βασίλης Γιαννακής

Η αναφορά του μηχανικού Κοντού και των διασωθέντων 

Ο κόσμος είχε πανικοβληθεί και το πλήρωμα του «Εξπρές Σάμινα» προσπαθούσε να τους βάλει σε μια σειρά και μέσα στις σωστικές λέμβους. Σύμφωνα με τον Χαράλαμπο Κοντό, ΑΒ Μηχανικό, οι επιβαίνοντες ήθελαν να μπουν  στις βάρκες με τις βαλίτσες τους: «Οι Έλληνες προσπαθούσανε να μπούνε μέσα στις βάρκες με τις βαλίτσες τους και όταν τους έλεγες ”ρε που πάτε με τις βαλίτσες;” έκαναν επανάσταση να σε σκοτώσουν. Παίρνανε τις βαλίτσες τους μαζί λες και πηγαίνανε εκδρομή». Οι μαρτυρίες όμως των διασωθέντων παρουσίαζαν μια διαφορετική εκδοχή. Αναφέρονταν στην απουσία του πληρώματος και με τους επιβάτες στην κυριολεξία στο έλεος του Θεού. Με χαρακτηριστικές όμως εξαιρέσεις θαλαμηπόλων, ναυτών καθώς και 4 ναυτών που έχασαν την ζωή τους για να βοηθήσουν τους επιβάτες.

Το αποκορύφωμα της τραγωδίας του Εξπρές Σάμινα

Το Λιμεναρχείο της Πάρου ειδοποιείται και διατάσσει όλα τα παραπλέοντα σκάφη να πάνε να βοηθήσουν το «Εξπρές Σάμινα». Πρώτοι όμως φτάνουν οι ψαράδες της Πάρου και στη συνέχεια το Λιμενικό.

«Όταν έφτασα στις Κορακιές ένιωσα φρίκη. Άκουγα γύρω στα 30 με 40 άτομα να ζητούν βοήθεια. Τα τεράστια κύματα έσκαγαν στα βράχια και σηκώνονταν σε ύψος 10 μέτρων. Παρέσυραν τους ανθρώπους και τους πετούσαν με δύναμη πάνω στις ξέρες. Σε μισή ώρα ο τόπος είχε γεμίσει με πτώματα. Είδα το καράβι την στιγμή που μπατάρισε. Κατάλαβα ότι θα υπάρξει τεράστιο πρόβλημα. Υπολόγισα ότι ο καιρός θα έβγαζε τους ναυαγούς σ’εκείνο το σημείο. Είναι από τα χειρότερα του νησιού. Στο βάθος ενός γκρεμού 10 μέτρων υπάρχουν κοφτερά βράχια στα οποία δεν μπορείς ούτε με παπούτσια να περπατήσεις. Μαζί μου είχα μόνο έναν φακό. Υπήρχε απόλυτο σκοτάδι. – Παναγιώτης Μαμάκος, ψαράς Πάρου.

Οι ευθύνες του ναυαγίου 

Όμως οι ευθύνες του ναυαγίου στο «Εξπρές Σάμινα δεν βάρυναν μόνο τον Πλοίαρχο Βασίλη Γιαννακή αλλά και τους Υποπλοίαρχο Αναστάσιο Ψυχογιό, τον ναύτη πηδαλίου Παναγιώτη Κάσδαγλη και τον δόκιμο Πλοίαρχο Γεώργιο Πατήλα. Τα όρια των ευθυνών προσπαθούσαν να τα καθορίσουν μεταξύ τους σύμφωνα με το δημοσίευμα της εφημερίδας «Νέα» (2/10/2000). Ο δόκιμος δεν είχε καμία αρμοδιότητα οπότε δεν μπορούσε να φέρει ευθύνη. Όλοι στρέφονταν κατά του Υποπλοιάρχου Αναστασίου Ψυχογιού. «Τάσο, φέρσου σαν άντρας. Να παραδεχθείς το λάθος σου…» λέγεται ότι προέτρεπαν χθες οι υπόλοιποι τρεις τον Υποπλοίαρχο, στο κρατητήριο του Λιμεναρχείου.

Στην προανάκριση, ο Υποπλοίαρχος Ψυχογιός αρχικά δεν αναγνώρισε καμία ευθύνη. Στη συνέχεια ανέφερε πως: «Υπάρχει μερίδιο ανθρωπίνου λάθους και φυσικά το γνωρίζω… Το ναυάγιο οφείλεται στην κακοκαιρία». Άφηνε δε αιχμές κατά του Πηδαλιούχου Παναγιώτη Κάσδαγλη και πως του επέστησε την προσοχή να του κάνει παρατιμονιά. Ο Κάσδαγλης όμως κατέθεσε πως η ευθύνη για το ναυάγιο οφειλόταν σε λάθος εκτίμηση του Υποπλοιάρχου Ψυχογιού. Αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση 1.000.000 δραχμών.

Η κινητοποίηση των Παριανών

Ο Υποπλοίαρχος Αναστάσιος  Ψυχογιός σύμφωνα με την κατάθεση του, υποστήριξε πως το «Εξπρές Σάμινα» αντιμετώπιζε προβλήματα χωρίς όμως να αναφέρει συγκεκριμένες κατηγορίες. Οι δημοσιογραφικές όμως πηγές ανέφεραν πως ότι ο Ψυχογιός το πρώτο πράγμα που είπε στην ανακρίτρια ήταν πως το πλοίο επιδεχόταν επισκευές στα ηλεκτρολογικά αλλά και στα ηλεκτρονικά του συστήματα, όχι μόνο όσο ήταν αραγμένο στο λιμάνι αλλά και κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του.  Οι κάτοικοι της Παροικιάς παρ’όλα αυτά, κινητοποιήθηκαν άμεσα. Κατέβηκαν για να βοηθήσουν με όποιον τρόπο μπορούνε τους ναυαγούς.

«Άλλοι ήταν σχεδόν γυμνοί, άλλοι ήταν τόσο σοκαρισμένοι, που δεν μπορούσαν να μιλήσουν. Ετοιμάσαμε αμέσως κουβέρτες να τους δώσουμε. Άλλοι έπεσαν στη θάλασσα για να φθάσουν τους ναυαγούς και να βοηθήσουν. Τα ψαράδικα κινήθηκαν αμέσως μόλις είδαμε τις φωτοβολίδες που σημαίνουν τον κίνδυνο. Οι άνθρωποι έφθασαν στο ξενοδοχείο σαν χαμένοι. Δεν ήξεραν άλλοι πού είναι οι γονείς, άλλοι τα παιδιά, άλλοι τ’ αδέλφια τους…» – Μαρία Μπίζα, Ιδιοκτήτρια ξενοδοχείου Πάρου

Η εξέλιξη της υπόθεσης του Εξπρές Σάμινα

Στις 25 Φεβρουαρίου 2006, ο φάκελος του «Εξπρές Σάμινα» κλείνει στο Τριμελές Εφετείο Κακουργημάτων Πειραιά. Οι ποινές που δίνει στον Πλοίαρχο Γιαννακή και στον Υπολοίαρχο Ψυχογιό είναι σε βαθμό κακουργήματος. Ήταν ποινές φυλάκισης 16 και 19 ετών αντίστοιχα, οι οποίες όμως στην πορεία μειώθηκαν. Ο Ύπαρχος Γιώργος Τριαντάφυλλος, ο Ά Μηχανικός Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, ο Ασυρματιστής Δημήτρης Τσούμας καθώς και οι εκπρόσωποι της πλοιοκτήτριας εταιρείας, Νικόλας Βικάτος και Κωνσταντίνος Κληρονόμου, κρίθηκαν ένοχοι σε βαθμό πλημμελήματος με ανασταλτικό χαρακτήρα.

Ο ναύτης Παναγιώτης Κάσδαγλης και ο επιθεωρητής του Υπουργείου Ναυτιλίας, Παναγιώτης Τσόδρας αθωώθηκαν.  Σύμφωνα με το δικαστήριο, το ναυάγιο προκλήθηκε από κακό χειρισμό του αξιωματικού της γέφυρας και όχι από την κατάσταση του πλοίου. Το πλοίο ήταν παλαιό μεν αλλά τηρούσε όλες τις προδιαγραφές για να ταξιδέψει με ασφάλεια.

Παντελής Σφηνιάς: Η μυστηριώδης αυτοκτονία

Για την ιστορία, αξίζει να σημειωθεί πως λίγους μήνες μετά το ναυάγιο, ο αντιπρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της «Minoan Flying Dolphins» που άνηκε το πλοίο, Παντελής Σφηνιάς, αυτοκτονεί. Έβαλε τέλος στην ζωή του στις 29 Νοεμβρίου πηδώντας από τον 6^ο όροφο των γραφείων του, στην οδό Κονδύλη του Πειραιά. Τα αίτια αυτής της ενέργειας δεν έγιναν ποτέ γνωστά. Οι εργαζόμενοι στην εταιρεία υποστήριξαν πως ο Σφηνιάς βρισκόταν κάτω από καθεστώς μεγάλης πίεσης. Προετοίμαζε την απολογία του ενώ τα ΜΜΕ δεν τον είχαν καθόλου ήσυχο.

Γιατί όμως ναυάγησε το Εξπρές Σάμινα;

Σύμφωνα με άρθρο του Χαρίδημου Κ. Τσούκα, καθηγητή Οργανωσιακής Θεωρίας και Συμπεριφοράς στο ALBA και στο Πανεπιστήμιο Στραθκλάιντ (Γλασκώβη), δεν επρόκειτο απλά για «ανθρώπινο λάθος» . Επρόκειτο για «συλλογικό λάθος», για ένα συστηματικό σφάλμα. Σε μια κρίσιμη στιγμή, ο ρόλος του ηγέτη είναι μεν σημαντικός αλλά τα λάθη αναπόφευκτα. Το ομαδικό πνεύμα σε συνθήκες ατυχήματος είναι αυτό που θα κρίνει το αποτέλεσμα. Καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνονται είναι ζωής και θανάτου, πρέπει να ληφθούν με ταχύτητα και χωρίς τα μέλη του πληρώματος να πανικοβληθούν. Το πλήρωμα του «Εξπρές Σάμινα» δεν είχε ομαδικό πνεύμα, κάτι που αποδεικνύεται από τις αποδεδειγμένα κακές σχέσεις Πλοιάρχου και Υποπλοιάρχου, με αποτέλεσμα να μην δράσει μεθοδικά και αποφασιστικά.

«Έχω την αίσθηση ότι το ναυάγιο του «ΕΣ» αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που εργαζόμαστε στην Ελλάδα: συνήθως απουσιάζει το ομαδικό πνεύμα, η καλλιέργεια του οποίου οφείλει να είναι κύρια μέριμνα της διοίκησης, χάριν ενός μυθοποιημένου ατομικού «φιλότιμου», το οποίο όμως σε κρίσιμες στιγμές μόνο γραφικό χαρακτήρα μπορεί να έχει. Η διοίκηση συχνά εκλαμβάνει τον ρόλο της ως απλού διεκπεραιωτή, ως «προεδρεύοντα» ή ως δογματικού γραφειοκράτη παρά ως συντονιστή, εμψυχωτή και εκπαιδευτή των υπαλλήλων».

Παρακάτω ακολουθεί βίντεο σχετικό με την τραγωδία του Εξπρές Σάμινα.

Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο:

Τήλα Ε. (2019). «Βουλιάξαμε μαζί»: Ο μηχανικός του ΕΞΠΡΕΣ ΣΑΜΙΝΑ μιλά για πρώτη φορά – Όσα είπε στο Reader.gr – Μετά από 19 χρόνια ο ΑΒ μηχανικός ανοίγει τα χαρτιά του και μιλά για την τραγωδία. Ανακτήθηκε από www.reader.gr. Τελευταία προσπέλαση στις 23/9/2020.

Συγκρατημένος και πικραμένος εμφανίστηκε ο καπετάνιος του Σάμινα στην απολογία του. Ανακτήθηκε από www.in.gr. Τελευταία προσπέλαση στις 23/9/2020.