Ο Τάκης Σινόπουλος ήταν ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές και συγγραφείς της μεταπολεμικής γενιάς. Πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σκυμμένος πάνω από βιβλία, ψάχνοντας νοήματα και λέξεις. Πάνω από τετράδια, αφιέρωσε μερόνυχτα, στο σκληρό «λατομείο» της ελληνικής γλώσσας, να λαξεύει τις λέξεις σαν πέτρες, γι’ αυτό ίσως και τα ποιήματά του είναι γεμάτα από «πέτρες». Κι άλλοτε βρισκόταν αφημένος, να ρέει, σαν τα ποτάμια, που τόσο αγαπούσε, στα τοπία της Ελλάδας, δρων και παρατηρητής.
«Ας αφήσουμε τα λόγια. Γνώση του ποταμιού σημαίνει να ‘σαι μέσα στο ποτάμι».
Τάκης Σινόπουλος, Η ποίηση της ποίησης, 1964
Στην εκβολή του Αλφειού ποταμού
Ο Τάκης Σινόπουλος γεννήθηκε στις 17 Μαρτίου του 1917 στην Αγουλινίτσα Ηλείας, κοντά στον Πύργο. Ήταν πρωτότοκος γιος του φιλολόγου Γιώργη Σινόπουλου και της Ρούσας Βενέτας Αργυροπούλου. Ο τόπος γέννησής του λειτούργησε καθοριστικά για τον ίδιο και το έργο του. Το ποτάμι, δίπλα στο χωριό του, τον «διαπότισε ολόκληρο» όπως θα έγραφε αργότερα.
Το 1920 η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στον Πύργο. Για τα πρώτα χρόνια στο σχολείο έγραψε ο Τάκης Σινόπουλος: «Το δημοτικό της φτώχειας –της λαϊκής συνοικίας – η ευλογιά – ο δάσκαλος – το ξύλο». Παρά τις συνθήκες που περιγράφει, κατάφερε και αποφοίτησε από το 1ο γυμνάσιο Πύργου, το 1935, και κατόπιν πέρασε τις εξετάσεις για την ιατρική σχολή. Για τα φοιτητικά του χρόνια αναφέρει: «Αίσθημα επαρχιωτισμού – φτώχεια – αίσθημα κατωτερότητας – απομόνωση».
Τα χρόνια εκείνα ο κόσμος δεν ήταν καθόλου απλός, όπως σημειώνει ο ποιητής: «Οι συναυλίες της Κρατικής Ορχήστρας στα “Ολύμπια” με τον Μητρόπουλο, τα υπαίθρια παλιατζίδικα της οδού Ιπποκράτους και της Ασκληπιού, οι παραδόσεις του καθηγητή Τσάτσου στη Νομική Σχολή, η ταραγμένη πολιτική ατμόσφαιρα κι η σκιά του Βενιζέλου πάνω στην Ελλάδα, ο Καρυωτάκης πού έδυε, ὁ Καβάφης πού μεσουρανούσε, η γενιά του ‘30 κι ο Κοσμάς Πολίτης, ο υπερρεαλισμός και τα κοινωνικά προβλήματα. {…} Ο κόσμος δεν ήταν καθόλου απλός».
«Ανάμεσα στην πραγματικότητα και σε μένα υπάρχει ο μύθος της πραγματικότητας όπου τα πράγματα χαίρονται την παράλογη πλευρά της ύπαρξής τους».
Η ποίηση της ποίησης, 1964
Advertising
Ο γιατρός του πολέμου
Στις 10 Ιανουαρίου του 1941, ο Τάκης Σινόπουλος βρίσκεται στρατευμένος, και ως λοχίας υγειονομικού τοποθετείται να υπηρετήσει στο 6ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Λουτρακίου. Μετά την κατάρρευση του μετώπου, επιστρέφει στην Αθήνα, και προσπαθεί να βρει την υπομονή και την θέληση να μελετήσει για τις διπλωματικές του εξετάσεις. Δεν τα καταφέρνει ωστόσο – πώς άλλωστε με την πείνα να του σχίζει τα σωθικά – και το Φθινόπωρο, τελικά εγκαταλείπει κάθε προσπάθεια για μελέτη και επιστρέφει στον Πύργο, καθώς η πείνα πια δεν αντέχεται. Εκεί, συλλαμβάνεται από τις Ιταλικές αρχές κατοχής, το Καλοκαίρι του 1942, και φυλακίζεται ως αντιστασιακός για 40 μέρες, στις φυλακές Δροσοπούλου. Αθωώνεται όμως στο στρατοδικείο που ακολούθησε στην Τρίπολη.
Παρ’ όλα αυτά ό ίδιος μάλλον δεν ένιωθε αντιστασιακός, ή ίσως όχι αρκετά, ασχέτως αν τελικά υπήρξε ή όχι, κι αυτό φαίνεται μέσα από τα γραπτά του: «Στην Κατοχή λουφάξαμε» θα έγραφε αργότερα, και θα συμπλήρωνε, πως η μόνη πράξη αντίστασης που έκανε στην ζωή του, ήταν κατά την επιβολή της δικτατορίας το 1967, όταν παραιτήθηκε από την Κρατική Ραδιοφωνία, όπου μόλις επί ένα χρόνο, έκανε μια εκπομπή αφιερωμένη στην ποίηση.
Το Φθινόπωρο του 1943 βρίσκεται ξανά στην Αθήνα, μελετώντας και πάλι για τις διπλωματικές του εξετάσεις. Τον Μάρτιο του 1944 παίρνει τελικά το πτυχίο του. Ένα χρόνο αργότερα, επιστρατεύεται και πάλι και μετέχει ως γιατρός στον Εμφύλιο με τον Εθνικό στρατό. Έχοντας βρεθεί πολλές φορές στην πρώτη γραμμή, απολύεται τελικά την Άνοιξη του 1949.
«Ένας επαναστάτης ποιητής χωμένος μέσα στην ασφάλεια της γλώσσας, μέσα στη σιγουριά της λεκτικής κοινοκτημοσύνης, με κάποια εποπτική στάση του πνεύματος, με κάποια υπεροψία, ωστόσο χωμένος αναπαυτικά σε τούτη τη ζεστή φωλιά δίχως κανένα πειρασμό, δίχως κανένα κίνδυνο, καμιά επανάσταση, καμιά θυσία.»
Advertising
Η ποίηση της ποίησης, 1964
Το «Μεταίχμιο» του Τάκη Σινόπουλου και ο «Ελπήνορας»
Το 1951, ο Τάκης Σινόπουλος ζει στον Περισσό, στην οδό Κολοκοτρώνη (σήμερα οδός Σινόπουλου), σε μια κατ’ εξοχή προσφυγική περιοχή. Εργάζεται ως γιατρός στο Ι.Κ.Α και παράλληλα εργάζεται και ως ελεύθερος επαγγελματίας σε εξωτερικό ιατρείο. Ωστόσο η ιατρική δεν του στερεί το μεράκι, την θέληση κι αυτή την έντονη εσωτερική ανάγκη να γράψει ποίηση, που τον κατέκλυζε από την νεότητά του. Γράφει για εκείνη την εποχή: «Ο κόσμος δεν ήταν το ότι έχω αυτό ή εκείνο και πάρε αυτό το φάρμακο και φύγε. Το ιατρείο το ’παίρναν και για εξομολογητήριο».
Το 1951 είναι και η χρονιά που κυκλοφορεί το πρώτο του βιβλίο με τον τίτλο «Μεταίχμιο», σε λίγα αντίτυπα και ιδιωτική έκδοση. Πρόκειται για μια συλλογή ποιημάτων που γράφτηκε από το 1944 ως το 1950, αφιερωμένη στον αδερφό του, Παύλο. Το πρώτο του βιβλίο δημιουργεί αμέσως άριστες εντυπώσεις στον κύκλο των λογοτεχνών και γράφονται εξαιρετικές κριτικές στα διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής από μεγάλους ποιητές όπως ο Νικηφόρος Βρεττάκος και ο Κλέων Παράσχος, μεταξύ άλλων. Ο τελευταίος γράφει στην κριτική του: «Παρά τις επιρροές ο κ. Σινόπουλος εκφράζει δικά του οράματα, δικές του πείρες, χρησιμοποιεί δικά του σύμβολα, στα ποιήματά του ακούμε τη δική του φωνή».
Οι επιρροές του Τάκη Σινόπουλου είναι κυρίως ο Τ.Σ Έλιοτ, ο Έζρα Πάουντ και ο Σεφέρης. Ειδικότερα ο Έζρα Πάουντ, τον επηρέασε καθοριστικά. Δεν είναι τυχαίο ίσως, ότι την ίδια χρονιά που γεννήθηκε ο Σινόπουλος (1917), ο Πάουντ, είχε επαναφέρει, μέσω της ποίησής του, τον Ελπήνορα από την Οδύσσεια. Ο Ελπήνορας, αν και δευτερεύον πρόσωπο της Οδύσσειας, έγινε σύμβολο για τον Πάουντ, αλλά και για τον Γεώργιο Σεφέρη και τον Γιάννη Ρίτσο αργότερα. Για τον Τάκη Σινόπουλο, ο Ελπήνορας είναι σημείο αναφοράς και βίωμα μέσα στην ποίησή του.
Ο Τάκης Σινόπουλος έγραψε το ποίημα Ελπήνορας το Καλοκαίρι του 1944 και πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό Φιλολογικά Χρονικά, τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου. Για το ποίημά του αυτό, ο ποιητής, εξομολογήθηκε το 1965: «Θα μου επιτρέψετε νε σας αφηγηθώ τη μικρή ιστορία του δικού μου Ελπήνορα. Ένα μεσημέρι, Καλοκαίρι του 1944, με φοβερό ήλιο και ζέστη, περνώντας από το Πεδίο του Άρεως, κάθισα εξαντλημένος από την πείνα και την κούραση της κατοχής σ’ ένα παγκάκι. Πρέπει να με είχε ζαλίσει πολύ ο ήλιος και η εξάντληση. Ξαφνικά στον άσπρο μικρό δρόμο, μες στο φως, πέρασε μπροστά μου η φιγούρα ενός φίλου μου ποιητή, που τον σκότωσαν οι Γερμανοί έπειτα από φρικτά βασανιστήρια στην Πάτρα, το 1942. Ήταν ο Φώτης Πασχαλινός (Θοδωράκης Ζώρας). Γυρίζοντας στο σπίτι μου έγραψα τον «Ελπήνορα». Αλλά εκείνο που για μένα είχε σημασία είναι πως το όραμα αυτό σφράγισε αποφασιστικά ένα μεγάλο μέρος, το μεγαλύτερο μέρος της ποίησής μου». Το ποίημα «Ελπήνωρ» είναι ένα τοπίου θανάτου, μιας καθημαγμένης χώρας.
«Κάθε καινούργιος έρωτας σου δίνει ένα άλλο πρόσωπο σε φέρνει ν’ αντιμετωπίσεις ακόμη μια φορά τη μοναξιά σου. Όταν ο έρωτας φύγει, το κενό θυμίζει χώρο εγκλήματος»
Η ποίηση της ποίησης, 1964
«Εδώ δεν είναι τόπος για περηφάνια.
Advertising
Εδώ δεν είναι τόπος για έκσταση.
Ένα μακρύ ποτάμι ημέρες αργοκίνητες.
Η νύχτα, ο φόβος και το κάθισμα.
Εσύ γυρεύοντας τη σκάλα για τον ουρανό.
Advertising
Εγώ ψάχνοντας με τα νύχια το πρόσωπο
ανάμεσα στα σιωπηλά ερείπια της πείνας
στον τόπο τούτο με την παγωμένη φωτιά
τι περιμένω; »
Advertising
Χώρος Αναμονής, από την συλλογή «Η νύχτα και η αντίστιξη» (1959).
Το ύφος και η εργογραφία του Τάκη Σινόπουλου
Διαβάζοντας κανείς τα ποιήματα του Τάκη Σινοπουλου, νιώθει να περιδιαβαίνει μαζί του σε υπόγειες και επίγειες πολιτείες, να κολυμπά σε ποτάμια διασχίζοντας την ελληνική επικράτεια, μα και την επικράτεια της εσωτερικής μας «χώρας», που μας ορίζει τον καθένας μας, και μας ορίζει και συλλογικά.
Η δίψα και η ανάγκη για αυτογνωσία είναι έντονες στην ποίηση του Σινόπουλου, όπως και η μελαγχολία, παρόλο που στους στίχους του συναντάμε πολύ συχνά την λέξη «φως». Οι εικόνες που δημιουργούνται στον νου διαβάζοντας, είναι έντονες, άλλοτε στατικές, άλλοτε σε αργή κίνηση, ή σε όποια κίνηση, θυμίζουν πλάνα κινηματογράφου. Οι λέξεις είναι προσεκτικά διαλεγμένες, έτσι όπως διαλέγονται τα ψήγματα χρυσού στην άμμο. H ποίησή του χαρακτηρίζεται από έναν, επιγραμματικό λυρισμό. Ο εμφύλιος, αυτό το συγκλονιστικό βίωμα του ποιητή, διατρέχει σχεδόν όλη του την ποίηση. Ο Τάκης Σινόπουλος μας έχει αφήσει σπουδαίο έργο. Υπήρξε σπουδαίος ποιητής και η αξία του έργου του είναι τεράστια. Μάλιστα, μεγάλο μέρος της βιβλιοθήκης του το είχε δωρίσει ο ίδιος, στο πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης.
Το 1934 είναι πιθανών οι ημερομηνίες που έκανε τις πρώτες του δημοσιεύσεις, το ποίημά του «Προδοσία» και το διήγημα «Η εκδίκηση ενός ταπεινού». Τα έργα αυτά τα δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Αργυρός Ρουμπάνης στην Πυργιώτικη εφημερίδα «Νέα Ημέρα» Στα χρόνια της κατοχής δημοσίευσε αρκετές μεταφράσεις Γάλλων ποιητών και δοκίμια σχετικά με την ποίηση. Κείμενα και ποιήματά του δημοσιεύθηκαν σε πολλά και αξιόλογα λογοτεχνικά και φιλολογικά περιοδικά της εποχής του όπως: «Νέα Εστία», «Φιλολογικά χρονικά», «Κοχλίας», «Ο Ταχυδρόμος», «Αγγλοελληνική Επιθεώρηση», «Καινούργια Εποχή», «Περαϊκά Γράμματα», «Εποχές», «Τραμ», «Οδυσσέας» (Πύργος), «Ζυγός», κ.ά.
Έγραψε συνολικά τις συλλογές: Μεταίχμιο (1951), Άσματα (1953), Η γνωριμία με τον Μαξ (1956), Η νύχτα και η αντίστιξη (1959), Μεταίχμιο Β΄ (1957), Το άσμα της Ιωάννας και του Κωνσταντίνου (1961), Η ποίηση της ποίησης (1964), Νεκρόδειπνος (1970), Πέτρες (1972), Το χρονικό (1975), Ο χάρτης (1977), Νυχτολόγιο (1978), Το γκρίζο φως (1982), Ποιήματα για την Άννα (1999), και κυκλοφόρησαν επίσης: Συλλογή Ι 1951-1964 (1976) και Συλλογή ΙΙ 1965-1980 (1980), όπου είναι συγκεντρωμένες οι παραπάνω ποιητικές συλλογές. Για το έργo του «Το άσμα της Ιωάννας και του Κωνσταντίνου», τιμήθηκε το 1961, με το κρατικό βραβείο ποίησης.
Ο Τάκης Σινόπουλος άφησε την τελευταία του πνοή, στην πατρίδα του, που τόσο πολύ αγάπησε, την παραμονή του Πάσχα του 1981 (25 Απριλίου). Η σύζυγός του Μαρία Ντότα, το 1995 δώρισε το σπίτι που έμεναν, στον Περισσό με σκοπό την στέγαση του ιδρύματος «Τάκης Σινόπουλος», σκοπός ο οποίος επιτεύχθηκε. Η προτομή του ποιητή βρίσκεται στην πλατεία, έξω από το σπίτι του, στην οδό Τάκη Σινόπουλου.
Ο Τάκης Σινόπουλος και η ζωγραφική
Εκτός από το ποιητικό και συγγραφικό του έργο, ίσως δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό ότι ο Τάκης Σινόπουλος ζωγράφιζε, επίσης εξαιρετικά. Την δεκαετία του 1960, και κατόπιν παρότρυνσης της ποιήτριας και τεχνοκριτικού Ελένης Βακαλό, ασχολήθηκε εντατικά με τη ζωγραφική και εξέθεσε τα έργα του στη Γκαλερί «Ζυγός» τον Νοέμβριο και τον Δεκέμβριο του 1960, έχοντας μεγάλη αποδοχή και επιτυχία. Παρακάτω μπορείτε να δείτε ορισμένα από τα έργα του.
«Πρέπει να πάψεις να φοβάσαι.
Είναι απαράδεκτο να φοβάσαι.
Υπάρχει τρόπος να ψάξεις,
να καθορίσεις από πού κι από τι έρχεται αυτός ο φόβος.
Ο φόβος είναι αθλιότητα, μην ξεπέφτεις εκεί.
Πιάσε από την αρχή την γλώσσα σου. Κοίταξε τον τρόπο που εσύ την κάνεις να δουλέψει, να λειτουργήσει.
Πως συνταιριάζεις τις λέξεις στη γλώσσα; Σε τι κανόνες, σε τι νόμους υπακούεις;
Γιατί δεν γκρεμίζεις αυτό το καλοστημένο (ή δήθεν) γλωσσικό σου οικοδόμημα,
γιατί δεν το ξαναφτιάχνεις από την αρχή, με άλλη γραμματική, με άλλη σύνταξη,
με άλλες λέξεις, (ακόμα κι αυτό) άλλες σχέσεις, συναρτήσεις, δομές;
Γιατί δέχεσαι υποταγμένος το κοινώς αποδεχτό νόημα,
τη σημασία που σου έχει επιβληθεί αυτών ή εκείνων των λέξεων;
Γιατί δεν τις τορπιλίζεις; Γιατί φοβάσαι;
Δεν είναι αργά. Έτσι κι αλλιώς επικοινωνία δεν υπάρχει.
Είναι απαράδεκτο να φοβάσαι».
Απόσπασμα του Τάκη Σινόπουλου από το «Νυχτολόγιο» (1978)
Στο παρακάτω βίντεο μπορείτε να δείτε και να ακούσετε τον Τάκη Σινόπουλο να διαβάζει ποιήματά του και να μιλάει για την ποίησή του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν σε αυτό το άρθρο:
Τάκης Σινόπουλος – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: el.wikipedia.org – Τελευταία προσπέλαση: 23-4-2021
ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ή η νέκυια των αφανών / Χρίστος Ρουμελιωτάκης, ΕΦΟΔΟΣ ΣΤΟΝ ΟΥΡΑΝΟ / ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ, Εκδόσεις Τυπωθήτω – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: http://elpenor.gr – Τελευταία προσπέλαση: 23-4-2021
ΤΑΚΗΣ ΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ – ΣΥΛΛΟΓΗ 1 ( 1951- 1964) – Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ – Αθήνα 1986 ( βιβλίο)
«Ο φόβος είναι αθλιότητα, μην ξεπέφτεις εκεί.» Τάκης Σινόπουλος – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: searchingthemeaningoflife.wordpress.com – Τελευταία προσπέλαση: 23-4-2021
Τάκης Σινόπουλος – Ανακτήθηκε από την ηλεκτρονική διεύθυνση: www.greek-language.gr – Τελευταία προσπέλαση: 23-4-2021
