Λεονάρντο ντα Βίντσι: ο μοναδικός «Homo Universalis»

Λεονάρντο ντα βίντσι

«Η σοφία είναι η κόρη της εμπειρίας»

Πολυπράγμων και ο ίδιος, η προσωποποίηση του καθολικού ανθρώπου «Homos Universalis», ο Leonardo di ser Piero da Vinci  ήταν το πρότυπο του αναγεννησιακού ανθρώπου, ένα ακούραστο μυαλό που μελέτησε πολλούς τομείς της επιστήμης και της τέχνης. Χορτοφάγος, αμφίχειρας και ομοφυλόφιλος, ο Λεονάρντο ήταν πολύ ξεχωριστός στην εποχή του. Ιδιαίτερα γνωστός για τη μυστηριώδη «Μόνα Λίζα» και το διάσημο «Μυστικό δείπνο», ο ντα Βίντσι ήταν αντικείμενο μελέτης ακόμα και του διάσημου ψυχοθεραπευτή Σίγκμουντ Φρόιντ, ενώ το έργο του και η συμβολή του στην επιστήμη αξίζει διερεύνησης ακόμα και σήμερα.


Η αρχή του Λεονάρντο ντα Βίντσι

Ο Λεονάρντο ήρθε στη ζωή στις 15 Απριλίου 1452 στην περιοχή Αντσιάνο κοντά στο Βίντσι της Ιταλίας. Από την περιοχή αυτή πήρε και ολόκληρο το προσωνύμιο του, Leonardo da Vinci, που σημαίνει ο Λεονάρντο από το Βίντσι. Ήταν νόθος γιος του σερ Πιέρο ντα Βίντσι και της Κατερίνας, οι οποίοι δεν παντρεύτηκαν ποτέ λόγω ταξικής διαφοράς. Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος, ενώ η μητέρα του μια απλή χωριατοπούλα ταπεινής καταγωγής. Μετά τη γέννηση του Λεονάρντο, και οι δύο γονείς του παντρεύτηκαν διαφορετικούς συντρόφους. Όταν ο γιος τους έγινε πέντε χρονών, τέθηκε υπό την επιμέλεια του πατέρα του.

Advertising

Advertisements
Ad 14

Οι παππούδες του και ο θείος του, Φραντσέσκο, είχαν αναλάβει την ανατροφή του, ενώ ήταν εκείνοι που του έδωσαν τα πρώτα φώτα ανάγνωσης, γραφής και αριθμητικής. Την περισσότερη εκπαίδευση την έλαβε στο σπίτι, ενώ έμαθε μόνος του λατινικά. Ήταν αριστερόχειρας -μαθαίνοντας αργότερα να γράφει και με το δεξί χέρι- και από μικρός έδειξε την κλίση του προς την τέχνη, με την ιδιαίτερη δεξιοτεχνία του στο λαούτο και τα τα εντυπωσιακά του σχέδια στο χαρτί.

Ο Λεονάρντο στη Φλωρεντία

Λεονάρντο ντα βίντσι
Σχέδιο τοπίου στην κοιλάδα του Άρνου, 1473.

Όταν ο Λεονάρντο ντα Βίντσι έγινε δεκατεσσάρων ετών, ο πατέρας του είχε ήδη διακρίνει το ταλέντο του και, κυρίως, είχε δεχθεί ότι ο γιος του δεν επρόκειτο να γίνει συμβολαιογράφος όπως εκείνος. Τον στέλνει, λοιπόν, ως μαθητευόμενο στη Φλωρεντία, στο εργαστήριο του γνωστού για την εποχή ζωγράφου και αρχιτέκτονα Αντρέα ντελ Βερόκιο.

Στο εργαστήρι του Αντρέα, ο μικρός Λεονάρντο συναντάει πολλούς καλλιεργημένους ανθρώπους και, μέσα από συζητήσεις μαζί τους, ανοίγει τις πρώτες πόρτες προς τη φιλοσοφία και την επιστήμη. Αρχικά, μάλλον ασχολήθηκε με τη γλυπτική, αλλά και τη ζωγραφική, με το πιο πρώιμο γνωστό έργο του να είναι το «Σχέδιο τοπίου στην κοιλάδα του Άρνου», το οποίο ολοκληρώθηκε στις 5 Αυγούστου 1473. Από τα πρώτα κιόλας έργα του διαφαίνεται το σχεδιαστικό του ταλέντο και η πειθαρχεία του στη λεπτομέρεια. Σε μόλις έξι χρόνια μαθητείας δίπλα στο Βερόκιο, είχε φτάσει σε διδασκαλικό επίπεδο στη ζωγραφική και έγινε μέλος της συντεχνίας ζωγράφων «Ένωση ζωγράφων Αγίου Λουκά».

Λεονάρντο ντα Βίντσι
«Η βάφτιση του Χριστού».

Γενικά, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι αρεσκόταν στο να μελετάει τη φύση γύρω του, κάτι που φαίνεται και στα περισσότερα έργα του στη ζωγραφική. Μελέτησε μάλιστα και το πώς επιδρά η ατμόσφαιρα στο χρώμα των αντικειμένων, όταν αυτά βρίσκονται μακριά. Πειραματίστηκε, επίσης, με φανταστικά θέματα, που δεν ήταν όμως τόσο αποδεκτά εκείνη την εποχή. Εργαλεία του στο σχέδιο ήταν μία μεταλλική ακίδα και το φτερό της εποχής.

Advertising

Φαίνεται ότι δεχόταν παραγγελίες όσο ήταν στην Φλωρεντία δίπλα στο Βερόκιο, με τον οποίο μάλιστα είχαν συνεργαστεί σε κάποια έργα, όπως στον πίνακα «Η βάφτιση του Χριστού». Στο συγκεκριμένο έργο λέγεται ότι, όταν ο Βερόκιο είδε πόσο εντυπωσιακά ο Λεονάρντο ντα Βίντσι ζωγράφισε έναν άγγελο δίπλα στο Χριστό, δεν ζωγράφισε ποτέ ξανά από την ντροπή που ένιωσε.

Διαβάστε επίσης  Δημήτρης Μητροπάνος: «Μια εκδρομή είναι η ζωή μου, που θα τελειώσει κάποτε...»

Σημαντικό ρόλο στις πρώτες μεγάλες δουλειές του έπαιξε ο πατέρας του, ο οποίος παρείχε τις υπηρεσίες του ως συμβολαιογράφος στους τότε κυβερνώντες της Φλωρεντίας. Η «Παναγία με το γαρύφαλλο» θεωρείται ο πρώτος ανεξάρτητος πίνακας που συνέθεσε ο ντα Βίντσι. Σε αυτό το έργο του γίνονται εμφανείς οι επιρροές του από τη φλαμανδική σχολή. Ζωγράφισε κι άλλους πίνακες με θρησκευτικό περιεχόμενο, οι οποίοι προορίζονταν για ιδιωτικό προσκύνημα στη Φλωρεντία.

Λεονάρντο ντα βίντσι
«Παναγία με το γαρύφαλλο».

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι έγραφε ασταμάτητα. Λέγεται ότι με το ένα χέρι ζωγράφιζε και με το άλλο κρατούσε σημειώσεις. Η συγγραφή του περιελάμβανε λίστες των έργων του, παρατηρήσεις του φυσικού περιβάλλοντος και γενικότερα σημειώσεις πάνω στα έργα του. Ιδιαίτερα περίεργος ήταν ο τρόπος που έγραφε: από δεξιά προς τα αριστερά και πολλές φορές με αναγραμματισμούς. Φοβόταν ότι, αν διάβαζε κάποιος τις σημειώσεις του, θα τις θεωρούσε αιρετικές ή θα έκλεβε τις ιδέες του.

Η ομοφυλοφιλία

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι θεωρείται ότι γνώρισε την ομοφυλοφιλία το διάστημα που μαθήτευσε στο εργαστήριο του Βερόκιο, πιθανότατα τον πρώτο καιρό που ξεκίνησε τη μαθητεία του. Εκείνη την εποχή η ομοφυλοφιλία δεν ήταν κάτι ασυνήθιστο στους καλλιτεχνικούς κύκλους και, μάλιστα, ο ίδιος ο Βερόκιο ήταν ομοφυλόφιλος.

Advertising

Λεονάρντο ντα Βίντσι
Ερωτική παραλλαγή του πίνακα «ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής».

Το 1476 και σε ηλικία εικοσιτριών ετών, λαμβάνει ανώνυμη καταγγελία που κατηγορούσε τον ίδιο και άλλους τρεις νεαρούς για σοδομισμό με θύμα τον Τζάκομπο Σαλτερέλλι. Η ποινή για ένα τέτοιο αδίκημα την εποχή εκείνη ήταν θάνατος στην πυρά. Παρ’όλα αυτά, οι κατηγορίες απεδείχθησαν αβάσιμες και η όλη υπόθεση κατασκευασμένη. Έγινε με σκοπό να στηλιτευτεί ένας από τους κατηγορούμενους, μέλος της γνωστής οικογένειας των Μεδίκων, ο οποίος χρησιμοποίησε την κοινωνική του θέση για να ακυρώσει τις κατηγορίες. Ο Λεονάρντο πέρασε δύο μήνες στη φυλακή, μία εμπειρία που τον επηρέασε βαθύτατα.

Στην πορεία των χρόνων, έχει δίπλα του τον πιστό του βοηθό Σαλάι, με τον οποίο δεν είναι ξεκάθαρο τι σχέσεις είχαν. Στα χειρόγραφά του είχε βρεθεί μία ερωτική παραλλαγή του πίνακα «ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής» και από πίσω το όνομα Σαλάι σβησμένο. Όταν το 1506 ο Λεονάρντο ντα Βίντσι γνωρίζει τον δεκαεξάχρονο Φραντσέσκο Μέλτσι, ο Σαλάι φαίνεται να ζηλεύει πολύ, σύμφωνα με τις περιγραφές του καλλιτέχνη στα χειρόγραφά του. Παρ’ όλα αυτά, φαίνεται να ήταν αντίθετος με τον σαρκικό έρωτα, ενώ ο Φρόιντ υποστήριξε ότι δεν είχε σεξουαλική ζωή.

Ο Λεονάρντο φεύγει για το Μιλάνο

Το 1480 έφυγε από το εργαστήριο του Βερόκιο και το 1482 εγκατέλειψε τη Φλωρεντία για να ζήσει στο Μιλάνο. Ο λόγοι που τον έκαναν να φύγει μπορούν να αποδοθούν –μεταξύ άλλων– στους πολλούς θυμωμένους πελάτες που άφησε πίσω του, λόγω των ημιτελών έργων του, ή ίσως στην τάση του να αλλάζει ενασχολήσεις.

Λεονάρντο ντα Βίντσι
«Παναγία των βράχων».

Η πρώτη του παραγγελία στο Μιλάνο –που την πήρε σε συνεργασία με άλλους δύο ζωγράφους– απέδωσε την «Παναγία των βράχων», έργο αφιερωμένο στη γιορτή της Άμωμης Σύλληψης. Το όλο αντιθέσεις έργο αυτό σηματοδότησε την πορεία του ως ζωγράφο.

Advertising

Μέχρι το 1490 ασχολήθηκε περισσότερο με τον σχεδιασμό πολεμικών μηχανών, όπλων και αρμάτων. Μέσα από τα σχέδιά του είναι εμφανής η φαντασία του Λεονάρντο ντα Βίντσι και το προχωρημένο των μελετών του, που ξεκάθαρα στερούνταν τα τεχνικά μέσα της εποχής του. Όταν πήγε στο Μιλάνο ήθελε διακαώς να διαθέσει τις υπηρεσίες του στο Λουδοβίκο Σφόρτσα, ηγεμόνα της πόλης. Ήξερε ότι δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί ως καλλιτέχνης σε έναν πολεμοχαρή ηγεμόνα, όπως ήταν ο Σφόρτσα. Έτσι με μία εκτενέστατη επιστολή που του έστειλε, του παρέθεσε όλα τα οφέλη που θα είχε, αν τον έπαιρνε υπό την προστασία του. Δεν παρουσιάστηκε απλά ως καλλιτέχνης, αλλά ως πολυπράγμων άνθρωπος.

Διαβάστε επίσης  Heidemarie Schwermer: Η γυναίκα που έζησε χωρίς χρήματα για 20 χρόνια

Έτσι, την περίοδο 1487-1490, εγκαθίσταται στην αυλή του παλατιού του ηγεμόνα με την ιδιότητα του μηχανικού, ζωγράφου και γλύπτη. Τότε ήταν που έλαβε μέρος στην οικοδόμηση του καθεδρικού ναού στο Μιλάνο ως σύμβουλος αρχιτέκτονας. Την δεκαετία εκείνη, ασχολήθηκε σχολαστικά με την επιστήμη: παρατηρούσε τη φύση, μελέτησε την αεροδυναμική, τα ηχητικά κύματα, καταπιάστηκε με την αρχιτεκτονική πόλεων, ενώ ήταν από τους πρώτους που ερεύνησε το πώς αναπτύσσεται το έμβρυο μέσα στη μήτρα! Το τρομερό μυαλό του σχεδίασε από ιπτάμενες μηχανές και στολές αστροναυτών μέχρι και το ψαλίδι.

Λεονάρντο ντα Βίντσι
Όπλο που σχεδίασε ο ντα Βίντσι.

Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι δεν ξεκουραζόταν σχεδόν καθόλου. Το ανήσυχο πνεύμα του δεν τον άφηνε να ηρεμήσει. Κοιμόταν μία μόνο ώρα την ημέρα, δεκαπέντε λεπτά τη φορά. Δείγμα της ακούραστης αναζήτησής του είναι και το ανολοκλήρωτο βιβλίο του, «Περί της ανθρώπινης μορφής», που συνέγραψε το 1489. Για να μπορέσει να μελετήσει το ανθρώπινο σώμα, έκλεβε νεκρά σώματα για να τα εξετάσει. Χαρακτηριστικό είναι το διάσημο σχέδιο του «Ο άνθρωπος του Βιρτούβιου» (1490) που απεικονίζει έναν άνθρωπο σε δύο θέσεις, επιδεικνύοντας τη συμμετρία του ανθρώπινου σώματος.

Λεονάρντο ντα Βίντσι
«Ο άνθρωπος του Βιρτούβιου» (1490).

Το καλοκαίρι του ίδιου έτους αγόρασε ένα δεκάχρονο αγόρι, τον Τζαν Τζάκομο Καπρότι, τον οποίο φώναζε Σαλάι, και το έθεσε υπό την προστασία του. Ο πατέρας του παιδιού, φτωχός αγρότης καθώς ήταν, τον πούλησε στο Λεονάρντο ελπίζοντας μια καλύτερη ζωή για εκείνο. Η σχέση μεταξύ του καλλιτέχνη και του μικρού αγοριού φαίνεται να ήταν πατέρα-γιου, αλλά δεν μπορούν να αποκλειστούν και πιθανές σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ τους. Ο Λεονάρντο γενικότερα είχε πληγωμένο ψυχισμό, λόγω της οικογενειακής του κατάστασης: γιος ενός απορριπτικού, αδιάφορου πατέρα και μίας μητέρας που τον έβλεπε σπάνια, καθώς είχε άλλη οικογένεια. Το 1493, όμως, πεθαίνει ο σύζυγος της μητέρας του κι εκείνη αποφασίζει να μείνει με το Λεονάρντο για το υπόλοιπο της ζωής της.

Advertising

Το 1495, έπειτα από παραγγελία του Σφόρτσα, το διάσημο έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι, «Μυστικός δείπνος» –με όλο το μυστήριο που το συνοδεύουν οι διαφορετικές ερμηνείες του συμβολισμού του– συντέθηκε με τέμπερα πάνω σε τοίχο από ασβεστοκωνίαμα στο μοναστήρι Σάντα Μαρία ντελλε Γκράτσιε.

Λεονάρντο ντα Βίντσι
                                                                                                               «Ο Μυστικός δείπνος», 1495.

Από τη Βενετία, πίσω στη Φλωρεντία

Το 1499, ο Λουδοβίκος Σφόρτσα ηττήθηκε από τους Γάλλους και ο Λεονάρντο ντα Βίντσι, έπειτα από λίγες περιπλανήσεις, μεταβαίνει στη Βενετία. Εκεί καταλαμβάνει τη θέση του στρατιωτικού συμβούλου του Καίσαρα Βοργία το 1502. Στα πλαίσια των καθηκόντων του, ταξιδεύει στην κεντρική και άνω Ιταλία σχεδιάζοντας στρατιωτικούς χάρτες, επιβλέποντας οχυρωματικά έργα και φροντίζοντας για το αμυντικό σύστημα των στρατευμάτων για λογαριασμό του Καίσαρα Βοργία.

Διαβάστε επίσης  Βαστίλη: Η παράδοση της γίνεται σύμβολο της δημοκρατίας
Λεονάρντο ντα Βίντσι
Η «Μόνα Λίζα».

Το 1504 επιστρέφει στη Φλωρεντία όπου αναλαμβάνει μία σειρά πινάκων, τους περισσότερους από τους οποίους αφήνει ημιτελείς. Τότε είναι που ξεκινά η σύνθεση της διάσημης «Μόνας Λίζας», μία παραγγελία του συζύγου της Φραντσέσκο ντελ Τζοκόντο. Από τη γυναίκα που απεικονίζει ο πίνακας και το χαμόγελό της μέχρι το αν τελικά το πρόσωπο αυτό ήταν εμπνευσμένο από κάποιον εραστή του Λεονάρντο, ένα μυστήριο ακολουθεί τη Μόνα Λίζα. Ο πίνακας ολοκληρώνεται λίγο πριν πεθάνει, το 1519.

Κάπου μεταξύ στο 1503 και 1504, λαμβάνει τα δυσάρεστα νέα για το χαμό του θείου του, Φραντσέσκο. Ο Λεονάρντο είναι ο μοναδικός κληρονόμος της περιουσίας του, σύμφωνα με επιθυμία του Φραντσέσκο, γεγονός για το οποίο συγκρούεται με τα ετεροθαλή αδέρφια του για ένα χρόνο.

Advertising

Ξανά στο Μιλάνο

Περνώντας την περίοδο 1508-1512 περισσότερο στο Μιλάνο, βρίσκει έναν άλλο προστάτη αυτή τη φορά, τον κυβερνήτη της πόλης Σαρλ ντ’ Αμπουάζ. Έχοντας γίνει πολύ γνωστός καλλιτέχνης τότε, αναλαμβάνει αρκετές παραγγελίες, ενώ παράλληλα συνεχίζει τη μελέτη του στην ανατομία και ασχολείται με την αρχιτεκτονική. Με το θάνατο του Σαρλ ντ’ Αμπουάζ, καταφεύγει στη Ρώμη και μπαίνει κάτω από την ομπρέλα του Πάπα Λέοντα Ι’, Τζουλιάνο των Μεδίκων. Εκεί ασχολείται περισσότερο με επιστημονικά πειράματα, ενώ προετοιμάζει το σχέδιο για την αποξήρανση των ελών της περιοχής και το έργο για το λιμάνι Τσιβιταβέκια.

Τα τελευταία χρόνια του στη Γαλλία

Το 1516, μετά το θάνατο του Πάπα, ο βασιλιάς της Γαλλίας Φραγκίσκος Α’ τον προσκάλεσε να εγκατασταθεί στο παλάτι στην Αμπουάζ. Εκεί ο Λεονάρντο ντα Βίντσι στέγασε το εργαστήριο του και την ακολουθία του στον Πύργο Clos Lucé. Όσο διέμεινε εκεί δεν φαίνεται να ζωγράφισε καθόλου, καθώς δεν έχει σωθεί κάποιο έργο του από εκείνη την περίοδο. Λέγεται, μάλιστα, ότι έπασχε από κάποια παραλυσία. Καταπιάστηκε περισσότερο με την οργάνωση των σημειώσεών του, ενώ ασχολήθηκε και με τη σχεδίαση του νέου παλατιού που του είχε αναθέσει ο βασιλιάς.

                                                                          Ο πύργος Clos Lucé στη Γαλλία, σήμερα επισκέψιμος.

Εν έτει 1519, καταλαβαίνει ότι φτάνει το τέλος. Στις 23 Απριλίου συντάσσει τη διαθήκη του, κληροδοτώντας στα ετεροθαλή αδέρφια του ό,τι του είχε αφήσει ο θείος του Φραντσέσκο μαζί με 400 χρυσά σκούδα. Φρόντισε, όμως, και τον Σαλάι, το αγόρι που είχε υπό την προστασία του, αφήνοντάς του ένα μέρος της περιουσίας του. Ένας υπηρέτης με το όνομα Μπατίστα ντε Βιλάνις, ήταν κληρονόμος της υπόλοιπης περιουσίας του. Ο αγαπημένος του μαθητής, Φραντσέσκο Μέλτσι, κληρονόμησε τα χειρόγραφά του και τα σχέδιά του σπουδαίου καλλιτέχνη. Το ανήσυχο πνεύμα του Λεονάρντο ντα Βίντσι ξεκουράστηκε στις 2 Μαΐου 1519 στο Κλου της Γαλλίας. Ενταφιάστηκε στην εκκλησία Saint Florentine στην Αμπουάζ.

«Όπως και μια μέρα που την έζησες καλά σου χαρίζει την απόλαυση του ήρεμου ύπνου, έτσι και μια ζωή καλά χρησιμοποιημένη χαρίζει τον ήρεμο θάνατο»

Advertising

Λεονάρντο ντα Βίντσι
                                                                                      Κολλάζ με τα έργα του Λεονάρντο ντα Βίντσι.

Λεονάρντο ντα Βίντσι: ο «Καθολικός άνθρωπος»

Ήταν ο άνθρωπος που πληροί όλες τις προϋποθέσεις για να λέγεται ο απόλυτος ουμανιστής, το αρχέτυπο του Αναγεννησιακού ανθρώπου: ένας πρωτοποριακός άνθρωπος, σύμβολο του «Homo Universalis», με ανεκτίμητη συμβολή στην ανθρωπότητα. Πίστευε στην ολότητα των επιστημών, όπου κανένα κομμάτι της δεν μπορούσε να υπάρξει ή να μελετηθεί χωρίς το άλλο. Γι αυτό και ασχολήθηκε με την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική, γλυπτική, μουσική, ανατομία, γεωμετρία, αστρονομία, βοτανική, ιστορία, χαρτογραφία και παλαιοντολογία με σημαντικές εφευρέσεις που άλλαξαν πολλούς τομείς της ζωής του ανθρώπου.

«Όλη η γνώση μας έχει ρίζες στην αντίληψή μας»

Πηγές:www.wikipedia.org | www.sansimera.gr | www.iefimerida.gr | texni-zoi.blogspot.gr | www.lifo.gr

 

Γαλουχημένη με πανεπιστημιακές σπουδές στα Παιδαγωγικά και τη Γλωσσολογία, με τις τωρινές μου ασχολίες να αγγίζουν την εκπαίδευση, τον τουρισμό και το γράψιμο. Λατρεύω να ταξιδεύω και, όταν ο χρόνος με περιορίζει για να το κάνω, ανακαλύπτω τον κόσμο μέσα από βιβλία, ταινίες, το χορό ή ακόμα και μέσα από μία ολιγόλεπτη βόλτα στη φύση.

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα;

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα;

Τι κι αν δεν υπάρχει τίποτα κακό σε εσένα; Διαφορετικές
Από πού πήραν το όνομα τους βουνά της Ελλάδας

Από πού πήραν το όνομα τους βουνά της Ελλάδας

Ο Ελλαδικός χώρος είναι ένα μεγάλο πανόραμα μυθικών και ιστορικών