Αν δεν το έχεις ξεφυλλίσει ποτέ, εύκολα το θεωρείς ένα απλό γυναικείο περιοδικό μόδας, ενδεχομένως και lifestyle. Διαφήμιση, φιοριτούρες, κουτσομπολιό…Αν ρίξεις μια ματιά στο περιεχόμενό του, όμως, γρήγορα καταλαβαίνεις πως δεν πρόκειται για μια κουτσομπολίστικη φυλλάδα που νοηματοδοτεί τον ελέυθερο χρόνο σου και σε ωθεί να αγοράσεις κάθε τι άχρηστο, προκειμένου να “μοιάσεις στην κοπέλα στο εξώφυλλο”. Το Vogue έχει εξελιχθεί σε ένα αληθινό μέσο επικοινωνίας, σε ένα μέσο ανταλλαγής απόψεων και προώθησης καλλιτεχνών (φωτογράφων, σχεδιαστών, ζωγράφων…), σε μια μηχανή που δεν ανακυκλώνει, μα δημιουργεί! Το περιεχόμενό του, φυσικά, η μόδα και γενικότερα η τέχνη.
Σαν σήμερα, 126 χρόνια πριν…
…Στις 17 Δεκεμβρίου του 1892 κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος της εβδομαδιαίας τότε εφημερίδας Vogue, με πρωτοβουλία του Αμερικανού επιχειρηματία Arthur Baldwin Turnure. Απευθυνόμενη – σχεδόν αποκλειστικά – στην ανδρική “ελίτ” της Νέας Υόρκης και με ευρύ φάσμα περιεχομένου (μόδα, κοινωνικές εκδηλώσεις, αθλητικά νέα, κριτικές βιβλίων και θεατρικών έργων), διανεμόταν με την τιμή των 10 σεντς και μετέφερε την “αίγλη” της αστικής “υψηλής κοινωνίας”, σαν να ήταν βγαλμένη από κείμενο του F. Scott Fitzgerald. Το περιορισμένο κοινό της δεν ευνοούσε την επιτυχία της Vogue, η οποία, αφού πέρασε στα χέρια του ισχυρού Αμερικανού εκδότη Condé Montrose Nast (λίγο πριν το θάνατο του ιδρυτή της), άλλαξε τελείως ύφος και χαρακτήρα. Το κέντρο βάρους μεταφέρθηκε στη γυναίκα, η εφημερίδα έγινε περιοδικό και μάλιστα εμφανώς μεγαλύτερο σε όγκο, η τιμή του αυξήθηκε και το Vogue ταξίδεψε για πρώτη φορά στην Ευρώπη, όπου σύντομα σημειώθηκαν οι πρώτες μη αμερικάνικες εκδόσεις (British Vogue, 1916 -French Vogue, 1920). Αναπόφευκτο, όμως, δεδομένο ήταν πως ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν επέτρεπε πλέον τις υπερατλαντικές αποστολές.
Η μόδα και η ομορφιά στα εξώφυλλα του περιοδικού απέκτησαν χρώμα το 1932, ενώ η εικονογράφηση άρχισε να δίνει τη θέση της στη φωτογραφία. Με δισέλιδες έγχρωμες εκτυπώσεις, κατόρθωμα εξωπραγματικό για την εποχή, το Vogue εκτοξεύθηκε, καθιερώνοντας τάσεις, προωθώντας καλλιτέχνες, διαδίδοντας τη δημιουργικότητα και το πρωτοποριακό, “φάρμακα” αναγκαία για μια κοινωνία που προσπαθούσε να ξεπεράσει το γκρι δύο ολέθριων πολέμων. Ο φακός δεν απεικόνιζε πια μόνο “stars” και “socialites”, μα στράφηκε στην καθημερινή γυναίκα της εποχής (βλέπε τον Irving Penn, με τις φακίδες του), εστίασε στις τέλειες ατέλειες και το ασύμμετρο (Richard Avedon) και εισήγαγε επαναστατικώς νέα για το χώρο των εκδόσεων κόνσεπτ (βλέπε το γυμνό, με φωτογράφους σαν τον Γερμανό Helmut Newton).
Ο αέρας της δεκαετίας του ’60 ενσωματώθηκε στο περιοδικό χάρη στην εμπειρία και την μοναδική αισθητική της παριζιάνας αρχισυντάκτριάς του Diane Vreeland. Το συντηρητικό έδωσε τη θέση του στο απελευθερωμένο, το παλιακό έγινε σύγχρονο και το περιοδικό απέκτησε άποψη και άγγιξε για πρώτη φορά ζητήματα σεξουαλικότητας, αναδεικνύοντας παράλληλα μοντέλα μυστηριώδη και περιπετειώδη, με φωνή και όραμα, όπως η Twiggy και η Lauren Hutton (η οποία αριθμεί 26 εξώφυλλα!). Ανάλογο και ακόμα πιο δυναμικό ήταν το πνεύμα της δεκαετίας (και της αρχισυντάκτριας, Grace Mirabella) που ακολούθησε, όταν το περιοδικό έγινε πλέον μηνιαίο (1973). Φωτογραφικές εκθέσεις σε εκτενή editorial, μοντέλα-γλυπτά, καλλιτεχνικά αφιερώματα και ολοκληρωμένα πλέον άρθρα με συνεντεύξεις, στυλιστικές προτάσεις και συμβουλές υγείας, έδωσαν στη σύγχρονη γυναίκα του ’70 έναν οδηγό αυτοπεποίθησης.
Το Vogue υποδέχεται τη “Σιδηρά Κυρία της Μόδας”
Γεννημένη για να ξεχωρίζει και όχι για να ακολουθεί τη μάζα, όπως δηλώνει και η ίδια, η Anna Wintour επανέφερε στη ζωή, αλλά και στην κορυφή, ένα Vogue που είχε αρχίσει να ξεπερνιέται προς το τέλος της δεκαετίας του ’80. Βρετανίδα, με το χαρακτηριστικό καρέ μαλλί της, ήταν ανέκαθεν ισχυρογνώμων και διαχειριζόταν (και ακόμα διαχειρίζεται) τα πάντα με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο. Το οξύ, αισθησιακό και ζωηρό της όραμα για τη μόδα την οδήγησε στην αρχισυνταξία του βρετανικού (1986) και – σχεδόν αμέσως μετά – αμερικανικού Vogue (1988), το οποίο έπαψε να “ποντάρει” στο ακριβό και επένδυσε στο δυναμικό, αλλά και στην ενέργεια της σύγχρονης πολυάσχολης γυναίκας (που πρέσβευε φυσικά και η ίδια η Wintour). Γνωστή για την ανυπομονησία, την ανταγωνιστικότητα και την οξεία κριτική της, έφερε στο χώρο της μόδας (και των εκδόσεων) την αναγκαία γυναικεία αποφασιστικότητα και την πίστη στο μοναδικό (αντί του μαζικού). Σε συνδυασμό με το ανεκτίμητο στυλ της, κατόρθωσε να αναδειχθεί όχι απλά σε fashion icon, αλλά σε είδωλο κάθε γυναίκας που στέκεται θαρραλέα στα πόδια της και πιστεύει στον εαυτό της. Φυσικά, η τελειομανία της αν και εποικοδομητική για το περιοδικό που παραμένει στο νούμερο ένα του είδους του, δεν την καθιστά την πιο ευχάριστη συνεργάτη.
Η νέα εποχή του Vogue με επικεφαλής την Wintour σήμανε το τέλος της κυριαρχίας των άπιαστων σουπερ-μοντέλων και τη μετάβαση στο προσιτό. Η μόδα γίνεται καθοριστικό κομμάτι της καθημερινότητας του καθενός και η υγεία τίθεται σε προτεραιότητα (το skinny αρχίζει να χάνει έδαφος από το υγιές και αθλητικό). Για πρώτη φορά επιλέγονται και άντρες για τα εξώφυλλα του περιοδικού, το Σεπτέμβριο του 2004 εκδίδεται το πιο ογκώδες τεύχος (832 σελίδες), ενώ σε τεύχος του Σεπτεμβρίου – τρία χρόνια αργότερα – αφιερώνεται και σχετικό ντοκιμαντέρ (“The September Issue”, 2009). Το Vogue, αριθμώντας πλέον πάνω απο 2.800 τεύχη και 23 διεθνείς εκδόσεις, γίνεται μέρος της ποπ κουλτούρας!
Επικοινωνία τέχνης
Το Vogue αποτελέι συνώνυμο της μόδας, αλλά όχι μόνο. Σκοπός του είναι η επικοινωνία της τέχνης, η προώθηση νέων ονομάτων και η ανταλλαγή ιδεών. Αποτελεί έναν τρόπο έκφρασης, μία πηγή φαντασίας και ένα κίνητρο δημιουργίας. Γι’ αυτό και στη μηνιαία δημιουργία του έχουν συνδράμει κορυφαία ονόματα του παγκόσμιου καλλιτεχνικού γίγνεσθαι.
Ο σουρρεαλιστής ζωγράφος και σχεδιαστής Salvador Dali, υπέγραψε μοναδικά τέσσερα εξώφυλλα του περιοδικού, δίνοντάς τους τη δική του συμβολική διάσταση. Πειραματιζόμενος με το λουλούδι και τα κλαριά στις δύο πρώτες δημιουργίες (Δεκέμβριος 1938, Απρίλιος 1944) μετέφερε το “εξώφυλλο μόδας” σε μία άλλη διάσταση. Συνέχισε με ένα συμμετρικό χριστουγεννιάτικο αφιέρωμα (Δεκέμβριος 1946), ενώ τριάντα χρόνια αργότερα επιμελήθηκε όχι μόνο τα του εξωφύλλου, αλλά και ολόκληρης της έκδοσης του χριστουγεννιάτικου τεύχους του Δεκεμβρίου 1977.
Η σουρεαλιστική παιδικότητα του εξίσου πρωτοποριακού Joan Miró, δε θα μπορούσε να μην εκφραστεί στο χώρο της μόδας. Θεωρώντας το παραδοσιακό “δολοφονία της ζωγραφικής”, ο Μιρό με το έντονο χρώμα του έφερε το υποσυνείδητο στη επιφάνεια, στο Vogue Παρισίου του Δεκεμβρίου του 1979.
Δε θα μπορούσα, τέλος, να παραλείψω τον εδραιωτή της ποπ κουλτούρας στην ποπ άρτ, Andy Warhol, ο οποίος προσέφερε αμέτρητες φορές πλούσιο περιεχόμενο για το περιοδικό. Στο τεύχος Δεκεμβρίου/Ιανουαρίου 1984, μάλιστα, φιλοτέχνησε με την μοναδική του τεχνοτροπία το πορτραίτο της Πριγκίπισσας Καρολίνας του Μονακό, που καθιερώθηκε σαν ένα από τα πιο δημοφιλή εξώφυλλα στην ιστορία του Vogue.
Δεν επέλεξα να κάνω αυτό το αφιέρωμα επειδή είμαι φανατική αναγνώστρια του Vogue. Τολμώ να αναγνωρίσω πως, όπως όλα τα περιοδικά μόδας, έτσι και αυτό φυσικά επιβιώνει χάρη στη διαφήμιση και ενισχύει το καταναλωτικό πρότυπο. Ίσως με πιο εκπλεπτυσμένη αισθητική και όχι χοντροκομμένα, όπως κάνουν άλλες εκδόσεις του είδους. Σίγουρα έχει και αυτό συμβάλλει στο να βυθιστούν γενιές κοριτσιών στις ανασφάλειες, προσπαθώντας να μοιάσουν στις ονειρεμένες φιγούρες που φιλοξενεί στα τεύχη του και σίγουρα αποτελεί ένα λιθαράκι στο μονοπάτι της ατέρμονης σύγκρισης με τους άλλους, μία καταστροφική τάση που χαρακτηρίζει την εποχή του διαδικτύου. Ωστόσο, δεν παύω να πιστεύω στη δύναμή του σαν πηγή προώθησης νέων καλλιτεχνών και της δημιουργίας εν γένει. Η τέχνη και η συνδιαλλαγή ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένες με την έκδοσή του και οι σελίδες του αποτέλεσαν καμβά, όπου πολλοί είχαν την ευκαιρία να αναδείξουν τη φαντασία τους. Γι’ αυτό και θεωρώ πως αποτελεί καθοριστικό στοιχείο της σύγχρονης κουλτούρας και εύχομαι να συνεχίσει να δέχεται δημιουργικές προκλήσεις και να εκπλήσσει! Το παρακάτω βίντεο, ενόψει της επετειακής ημέρας, μας μεταφέρει στην πρώτη δεκαετία του περιοδικού, αναδεικνύοντας μοναδικά σχέδια!
Πηγές
https://www.britannica.com/topic/Vogue-American-magazine, https://www.biography.com/people/anna-wintour-214147, https://www.vogue.com/article/vogue-covers-models-facts-history
