
Το Σούλι αποτελεί μια περιοχή, η οποία ανήκει στο γεωγραφικό διαμέρισμα της Ηπείρου. Απαρτίζεται από διάφορα χωριά, τα λεγόμενα Σουλιωτοχώρια, και εξαιτίας κυρίως της ιστορικότητας της περιοχής, αλλά και του ιδιαίτερα όμορφου και άγριου τοπίου, το Σούλι είναι γνωστό στην ευρύτερη Ελλάδα. Η συγκεκριμένη περιοχή εκτείνεται ανάμεσα σε τρία όρη, το υψόμετρο των οποίων ξεπερνάει τα 1.000 μέτρα, καθώς και στην συμβολή του Αχέροντα με έναν παραπόταμό του, στοιχεία τα οποία συμβάλλουν στη διαμόρφωση του εξαιρετικού κλίματος που συναντάει κανείς στο Σούλι. Ενδεικτικό της άγριας ομορφιάς της περιοχής, είναι το γεγονός πως ο Ανδρέας Κάλβος, σημαντικότατος Έλληνας ποιητής, τη χαρακτηρίζει μαγευτική.
Οι απόψεις σχετικά με την προέλευση της ονομασίας της περιοχής είναι ποικίλες και δεν είναι δυνατό να παρουσιαστεί μια ως επικρατέστερη. Ο Χριστόφορος Περραιβός, πολυπράγμων Έλληνας, ο οποίος ήρθε σε επαφή με τους Σουλιώτες, αναφέρει πως η συγκεκριμένη ονομασία δόθηκε στην περιοχή προς τιμήν κάποιου Τουρκαλβανού Σούλη, που φονεύθηκε εκεί. Μια άλλη άποψή ανήκει στον Ανδρέα Κάλβο, ο οποίος συνδέει το Σούλι με τη χώρα των Σελλών. Άλλες απόψεις αποδίδουν την ονομασία του Σουλίου σε αλβανικές λέξεις, οι οποίες σημαίνουν άκρη σκοπιάς, βίγλα ή κορυφή βουνού ή πάσσαλος, δοκάρι κ.ά.
Η ιστορία του Σουλίου
Λέγεται πως το Σούλι δημιουργήθηκε κατά τον 16ο αιώνα και αποτελούσε την πρωτεύουσα των τεσσάρων οικισμών που δημιουργήθηκαν τότε (Σούλι, Σαμονίβα, Κιάφα, Αβαρικός). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι κάτοικοι των συγκεκριμένων οικισμών διέθεταν προνόμια και ήταν αυτόνομοι ως προς τους νόμους, τη διοίκηση, τις αποφάσεις για πόλεμο ή ειρήνη κλπ.. Στη διάρκεια των αρχών του 18ου αιώνα, ο πληθυσμός του Σουλίου αυξάνεται και προσεγγίζει πλέον τους 2.500 κάτοικους. Κατά την ίδια χρονική περίοδο, οι Σουλιώτες ξεκινάνε επιχειρήσεις, με σκοπό την απελευθέρωση των γειτονικών τους χωριών από την τουρκοαλβανική κατοχή. Τα συγκεκριμένα χωριά θεωρήθηκαν ένα είδος ομοσπονδίας και οι κάτοικοί τους ονομάστηκαν επίσης Σουλιώτες.
Παρ’ όλη την ουδετερότητα που κατάφερε να έχει το Σούλι σε σχέση με τις οθωμανικές δυνάμεις, η πρώτη επίθεση που πραγματοποίησε ο Αλή Πασάς, εναντίον των Σουλιωτών ήταν αναπόφευκτη. Η σθεναρή αντίσταση των τελευταίων όμως, δεν επέτρεψε την επικράτηση των εχθρών, οι οποίοι δέχθηκαν βαρύτατα πλήγματα. Έναν μόλις χρόνο αργότερα, το 1792, ο Αλή Πασάς θέλοντας και πάλι να κινηθεί εναντίον των Σουλιωτών, με διαφορετικά αυτή τη φορά αποτελέσματα, συνέλαβε ένα τέχνασμα. Προσπάθησε να παραπλανήσει τους κατοίκους του Σουλίου, με τη δικαιολογία πως θα διεξάγει πόλεμο και χρειάζεται την πολεμική τους συνδρομή. Αυτοί όμως έχοντας καταλάβει το δόλιο σχέδιο του, δέχθηκαν τη συνεργασία και πιάστηκαν αιχμάλωτοι, έως ότου δεχθούν την παράδοση του Σουλίου στον Αλή Πασά. Τις διαπραγματεύσεις ανέλαβε ο Λάμπρος Τζαβέλας, ο οποίος αφέθηκε ελεύθερος και έσπευσε να οργανώσει την επίθεση. Το αποτέλεσμα της μάχης βρήκε τους Τούρκους κατακερματισμένους, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν ηττημένοι.

Σύντομα όμως ο Αλή Πασάς αναλαμβάνει τον έλεγχο ολόκληρης της περιοχής και περί το 1800 βάζει σε εφαρμογή ένα σχέδιο αποκλεισμού του Σουλίου. Μετά όμως από την πρώτη συντριπτική του ήττα, αλλάζει τακτική και πολιορκεί το Σούλι με τεράστιες δυνάμεις όπλων και πολεμιστών. Οι Σουλιώτες μη μπορώντας να αντιδράσουν, αναγκάζονται να δεχθούν την πρόταση ειρήνης που τους γίνεται, το 1801, όμως ο Αλή Πασάς την παραβιάζει, σκοτώνοντας ομήρους. Η δεύτερη συνθήκη ειρήνης που ακολουθεί βρίσκει τους κατοίκους του Σουλίου απόλυτα αρνητικούς. Έτσι το 1803, ξεκινούν επιθέσεις από την οθωμανική πλευρά, οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα, παρά τη σθεναρή αντίσταση των Σουλιωτών, να προσχωρήσουν σε συμφωνία και να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους, στις 12 Δεκεμβρίου του 1803.

Κατά τα χρόνια εκείνα και καθώς λαμβάνουν χώρα συνεχώς μάχες, με σημαντικότατες απώλειες και για τις δύο πλευρές, γράφονται ανεξίτηλα οι σελίδες της ηρωικής ιστορίας της περιοχής. Ενώ ένα μέρος του πληθυσμού των Σουλιωτών αποφασίζει την έξοδό του με σκοπό την ελευθερία, πενήντα έξι γυναίκες αποφασίζουν να μην συμμετέχουν σ’ αυτήν και όταν στρατεύματα Αρβανιτών τις πλησιάζουν, με περίσσεια ανδρεία και θάρρος, στήνουν χορό και πέφτουν μια-μια στο κενό, αποδεικνύοντας πως η υποταγή είναι αδύνατη και η ελευθερία, μονόδρομος.

Μετά από αλλεπάλληλες μάχες και πολιορκία, που ξεκίνησε το 1822, παρά την πολύτιμη βοήθεια των Μαυρομιχάλη και Μαυροκορδάτου, το Σούλι παραδίνεται στα χέρια των Οθωμανών και εγκαταλείπεται οριστικά από τους κατοίκους του.
Το Σούλι σήμερα
Το Σούλι πλέον αποτελεί έναν από τους τέσσερις μεγαλύτερους Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης του νομού Θεσπρωτίας. Ο πληθυσμός του έχει μειωθεί εμφανώς, και μετά βίας προσεγγίζει τους 1.000 κατοίκους, καθώς τα ιστορικά γεγονότα αφ’ ενός και αφ’ ετέρου η δυσπρόσιτη περιοχή στην οποία εκτείνεται το Σούλι, ώθησε πολλούς να το εγκαταλείψουν και να εγκατασταθούν σε πόλεις κεντρικότερες. Ο εν λόγω οικισμός έχει κηρυχτεί διατηρητέος και σε διάφορα σημεία του είναι δυνατόν ο επισκέπτης του, να συναντήσει απομεινάρια της ιστορίας του οικισμού όπως τα ερείπια σπιτιών σημαντικών προσωπικοτήτων, που συνέβαλαν στον αγώνα, όπως είναι ο Μπότσαρης και ο Τζαβέλας, εκκλησίες που έπαιξαν ενεργό ρόλο στον Αγώνα, καθώς και φρούρια. Με τη βοήθεια όλων αυτών ο κάθε επισκέπτης θα είναι σε θέση να φωτίσει σκοτεινές πτυχές της ιστορίας του Σουλίου και να κάνει “αυτοψία” στα μέρη όπου κάποτε γράφτηκαν οι ηρωικότερες σελίδες της Ελληνικής Ιστορίας.

Πηγές:
- users.sch.gr
- wikipedia
- users.sch.gr
- agiasofia.com
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου