Η Σπιναλόγκα ή όπως χαρακτηριζόταν από την τοπική κοινωνία, το νησί των ζωντανών-νεκρών, είναι ένα μικρό νησί στον νομό Λασιθίου Κρήτης, όπου στα βόρειά του βρίσκεται ο κόλπος της Ελούντας στην Επαρχία του Μιραμπέλλου. Το ιδιαίτερο όνομα του νησιού αυτού προέκυψε κατά τη διάρκεια της κατάληψης του από τους Ενετούς, οι οποίοι ακούγοντας καθημερινά από τους ντόπιους με τη βαριά κρητική προφορά την έκφραση ‘Στην Ελούντα’ και μη μπορώντας να καταλάβουν τη σημασία της, την απέδιδαν στα λατινικά με την έκφραση ‘spina lunga’, που σημαίνει ‘μακρύ αγκάθι’.
Η Ιστορία
Από τον 7ο έως και τον 19ο αιώνα, η Σπιναλόγκα κλυδωνίστηκε από διάφορες κρίσεις και επιδρομές όπως αυτές των Αράβων. Επιπλέον, οι Ενετοί εκμεταλλεύτηκαν τόσο την προνομιακή της θέση όσο και την περιεκτικότητα της θάλασσας του κόλπου σε αλάτι για την δημιουργία αλυκών, γεγονός που μετέτρεψε την περιοχή σε σημαντικό εμπορικό κέντρο. Το 1715 η νήσος Σπιναλόγκα περιέρχεται στα χέρια των Οθωμανών, για να ελευθερωθεί το 1898 μαζί με την υπόλοιπη Κρήτη.
Λίγα χρόνια αργότερα, το 1903, η τότε κυβέρνηση αποφασίζει να μετατραπεί η Σπιναλόγκα σε χώρο συγκέντρωσης των λεπρών τόσο για να διαφυλάξει τον υγιή πληθυσμό της Κρήτης, όσο και για να προστατεύσει τους ασθενείς, οι οποίοι μέχρι τότε αποτελούσαν αιτία ντροπής για τις οικογένειες τους, καθώς ήταν υποχρεωμένοι να κυκλοφορούν με κουδούνια, προειδοποιώντας με αυτόν τον τρόπο τον κόσμο, ώστε να μην τους πλησιάζουν. Τον επόμενο κιόλας χρόνο από την απόφαση της δημιουργίας του λεπροκομείου, ένας μεγάλος αριθμός ανθρώπων (περίπου 250) καταφθάνει στη Σπιναλόγκα. Σταδιακά ο αριθμός αυτός μεγαλώνει καθώς χανσενικοί από ολόκληρη την Ελλάδα, αλλά και χώρες του εξωτερικού, μεταφέρονται στο νησί μετατρέποντάς το σε ‘Διεθνές Λεπροκομείο’. Οι συνθήκες διαβίωσης όμως είναι απάνθρωπες. Κατεστραμμένα σπίτια, έλλειψη νοσοκομειακών υποδομών, αλλά και βασικών φαρμάκων, πενιχρό επίδομα το οποίο χορηγούνταν από την πολιτεία ήταν μερικά μόνο από τα προβλήματα της καθημερινότητας, που σε συνδυασμό με την ασθένεια των ανθρώπων έκαναν τη ζωή τους επαχθή.
Κάτοικοι όμως της Σπιναλόγκας δεν ήταν μόνο λεπροί. Πολλές φορές άνθρωποι προερχόμενοι από διάφορες περιοχές της Κρήτης, οδηγούνταν στο λεπροκομείο λόγω πολιτικών ή και κοινωνικών διαφορών, μετά από την απαραίτητη δωροδοκία των υπευθύνων γιατρών με σκοπό μια ψευδή διάγνωση. Επιπλέον, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις ανθρώπων, που κατέληγαν στην Σπιναλόγκα, παρ’ όλο που δεν υπήρχε η βεβαιότητα περί της ασθενείας τους, συνήθως οι καταγόμενοι από οικογένειες, που διέθεταν ιστορικό ασθενών.
Παρ’ όλες τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν όμως, οι κάτοικοι του νησιού κατάφεραν να δημιουργήσουν μια φιλήσυχη κοινότητα ανθρώπων, που τους ένωνε η αρρώστια τους, αλλά δεν τους στερούσε το δικαίωμα να κάνουν όνειρα, να ερωτεύονται, να διασκεδάζουν, να ελπίζουν. Η νήσος Σπιναλόγκα εκκενώθηκε το 1957 μετά την εύρεση της θεραπείας και την ίαση των λεπρών κατοίκων της με τη χρήση αντιβιοτικών φαρμάκων.
Ο φοιτητής – αγωνιστής της Σπιναλόγκας
Ο Επαμεινώνδας Ρεμουντάκης, φοιτητής ιατρικής, έμελλε να είναι ο άνθρωπος που πάλεψε όσο κανείς άλλος για τη Σπιναλόγκα και κατάφερε να βελτιώσει τις συνθήκες ζωής των κατοίκων του νησιού. Φτάνοντας στο λεπροκομείο το 1936, ξεκίνησε αμέσως τις μεταρρυθμιστικές κινήσεις. Πρώτο του μέλημα ήταν η δημιουργία της «αδελφότητας ασθενών Σπιναλόγκας». Το έργο αυτό ήταν μόνο η αρχή της δράσης του, καθώς στη συνέχεια κατάφερε να εγκαταστήσει ηλεκτροπαραγωγικές μηχανές, φωτίζοντας έτσι τους δρόμους του νησιού, να πετύχει τις συχνότερες επισκέψεις ιατρών στο νησί, να φροντίσει για την απολύμανση δρόμων και αυλών. Ο Ρεμουντάκης παντρεύτηκε μέσα στο νησί για το οποίο είχε δώσει αμέτρητους αγώνες και μετά την εγκατάλειψη του, μεταφέρθηκε με τη σύζυγό του στο νοσοκομείο της Αγίας Βαρβάρας, όπου και λίγα χρόνια αργότερα άφησε την τελευταία του πνοή.
Η Σπιναλόγκα σήμερα
Στη σημερινή εποχή η Σπιναλόγκα αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς τουρίστες, οι οποίοι με καραβάκια από την Πλάκα, την Ελούντα και τον Άγιο Νικόλαο επισκέπτονται το μικρό αυτό νησί, για να θαυμάσουν την αρχιτεκτονική των ενετικών και οθωμανικών κατασκευών, να ατενίσουν την υπέροχη θέα και τα τοπία που προσφέρει η θέση του νησιού, αλλά και να αναβιώσουν την καθημερινότητα των ανθρώπων που μόλις λίγες δεκαετίες πριν ζούσαν στην Σπιναλόγκα. Η σειρά του mega, ‘το Νησί’ που προβλήθηκε την τηλεοπτική περίοδο 2010-2011, βασισμένη στο μυθιστόρημα της Victoria Hislop, ξαναζωντανεύει με τρόπο δραματικό τη ζωή, τις επιδιώξεις, τις δυσκολίες και τα όνειρα των ανθρώπων. Και αν κάποια στιγμή βρεθούμε στην περιοχή και αποφασίσουμε να επισκεφτούμε το νησί αυτό, αρκεί να ανοίξουμε τα μάτια και τη φαντασία μας, ώστε να βιώσουμε και να μάθουμε ιστορίες μιας εποχής, που απέχει μόνο μερικές δεκαετίες από τη δική μας, όμως διαθέτει τεράστιες διαφορές.
Πηγές:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%80%CE%B9%CE%BD%CE%B1%CE%BB%CF%8C%CE%B3%CE%BA%CE%B1
- http://www.explorecrete.com/crete-east/GR-spinalonga-nisi-lepron.html
- http://www.haniotika-nea.gr/spinalogka-to-nisi-ton-lepron/
Σύνταξη κειμένου: Ευθυμία Μερτσανίδου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου