
Η Θράκη έχει τα δικά της όρια και δεδομένα
Αν παρατηρήσεις στον χάρτη την Θράκη, θα δεις πως η φύση την έχει προικίσει με τα δικά της ιδιαίτερα όρια. Στα ανατολικά την χωρίζει από την Τουρκία ο ποταμός Έβρος. Στα βόρεια από την Βουλγαρία, τα βουνά της Ροδόπης. Το νότο της βρέχει το θρακικό πέλαγος, ενώ με τον υπόλοιπο ελληνικό κορμό τη χωρίζει ο πάντα νηφάλιος Νέστος. Αυτά λοιπόν τα “σύνορα” ενισχύονται από πολλές ιδιαιτερότητες δημιουργώντας την εντύπωση μιας κοινωνίας, που έχει διατηρηθεί σε κάψουλα. Κύριο συστατικό της είναι ο σεβασμός στο διαφορετικό.
Αυτόν τον πολυπόθητο σεβασμό για τη σύγχρονη κοινωνία, ο Θρακιώτης τον αποκτά απ’ τις πρώτες κιόλας αναπνοές του. Στα νοσοκομεία της Θράκης, ο Ηλίας γεννιέται δίπλα από τον Μεχμέτ. Θα μεγαλώσουν στην ίδια γειτονιά. Θα πάνε στο ίδιο σχολείο. Τα απογεύματα θα παίζουν μπάλα στο ίδιο πάρκο και, καθώς τα χρόνια θα περάσουν, τα βράδια θα βγαίνουν στα ίδια μαγαζιά για να διασκεδάσουν.

Η συμβίωση στο χώρο
Πάντα όταν με ρωτούν για τον τόπο μου, φέρνω ως παράδειγμα έναν δρόμο στην γειτονιά μου. Ο δρόμος αυτός ξεκινά με το Τέμενος της Δημοκρατίας (Hurriyet Camii). Καθώς τον περπατάς, θα συναντήσεις την Αρμένικη Εκκλησία της Παναγίας, ενώ λίγο πιο πέρα στέκει ο Ορθόδοξος ναός του Αγίου Ελευθερίου, απ’ τον οποίο πήρε και το όνομα της η οδός. Συνεχίζοντας την πορεία του, ο Ξανθιώτης θα κοντοσταθεί αναπόφευκτα λίγα μέτρα πιο πέρα και θα κοιτάξει στα δεξιά του. Στο σημείο αυτό υπήρχε κάποτε η Συναγωγή των Εβραίων.
Πραγματικά, δε νομίζω να υπάρχει στιγμή στην ιστορία, όπου αυτό το μέρος να μην είναι πολυπολιτισμικό, χωρίς να αμφισβητείται βέβαια η πρωτοκαθεδρία του ελληνικού στοιχείου. Και αν αυτό έγινε, σίγουρα δεν κράτησε για πολύ. Η Θράκη αποτελούσε πάντα σημείο συνάντησης λαών και θρησκειών. Αν και πέρασαν περίοδοι ειρήνης και νηνεμίας, τοποθετημένη κοντά στην πρωτεύουσα της Ανατολής, την Κωνσταντινούπολη, και ενδιάμεσα με την δεύτερη σημαντικότερη πόλης του Βυζαντίου, την Θεσσαλονίκη, μπήκε πολλές φορές σε “μπελάδες”. Θα γνωρίσει ουκ ολίγες φορές τη λεηλασία και τις επιδρομές, θα φτάσει στα όρια της ερήμωσης, αλλά πάντα μια σπίθα της θα μένει αναμμένη και θα αναγεννιέται.

Η πληθυσμιακή σύσταση στη Θράκη
Τα τέλη του 19ου αιώνα θα βρουν την Θράκη σ΄αυτήν ακριβώς την φάση της Αναγέννησης. Το εμπόριο του καπνού θα φέρει πρωτόγνωρη ευημερία. Η κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινούπολης-Θεσσαλονίκης θα διευκολύνει στο μέγιστο τη μετακίνηση ανθρώπων και αγαθών. Οι κοινότητες λαμπρύνουν τα ήδη υπάρχοντα κτήρια, χτίζουν καινούργια εκπαιδευτήρια και ναούς. Όλος αυτός ο πλούτος θα προσελκύσει και τους ξένους επενδυτές, συμβάλλοντας έτσι ακόμα παραπάνω στην πολυχρωμία του ανθρώπινου ψηφιδωτού.
Κυρίαρχες κοινότητες εδώ και αιώνες είναι αυτές των ορθοδόξων και των μουσουλμάνων. Με τη σειρά τους και αυτές χωρίζονται σε υποδιαιρέσεις. Δεν μένουμε όμως εκεί. Σ’ αυτό το μικρό κομμάτι γης θα συναντήσεις Αρμένιους, Καθολικούς, Προτεστάντες και μάρτυρες του Ιεχωβά. Κάθε μια από αυτές τις κοινότητες έχει την δική της μικροϊστορία, τα ήθη και τα έθιμα της. Η γειτνίαση όλων αυτών οδήγησε φυσικά και στην δημιουργία κοινών στοιχείων στην παράδοση, η οποία λειτουργεί ως ένας ακόμη συνδετικός κρίκος.

Οι περιπέτειες της Θράκης
Ανατρέχοντας στην σύγχρονη ιστορία της Θράκης δεν είναι λίγες οι φορές, που αυτή η αρμονία της συνύπαρξης κόντεψε να καταστραφεί ολοσχερώς. Στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, η Θράκη καταλήφθηκε από τον βουλγαρικό στρατό. Στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο, ο ελληνικός στρατός έφτασε ως την Αλεξανδρούπολη οδηγώντας τους Βούλγαρους σε υποχώρηση. Ωστόσο, με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου η Θράκη επιδικάστηκε στους Βούλγαρους. Στο διάστημα της Βουλγαρικής κατοχής το ελληνικό στοιχείο διώκεται και σχεδόν αφανίζεται. Τελικά, με τη Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 η Θράκη προσαρτάται στην Ελλάδα.
Σταδιακά, ο ελληνικός πληθυσμός ανακάμπτει. Το άδοξο τέλος της Μικρασιατικής εκστρατείας και η Συνθήκη της Λωζάνης ως επακόλουθο θα επηρεάσει την περιοχή κατά το ήμισυ. Οι μουσουλμάνοι κάτοικοι δεν αποχωρούν, προστίθενται όμως οι πληθυσμοί των προσφύγων, οι οποίοι αποτελούν πλέον την πλειονότητα της ορθόδοξης κοινότητας. Πριν καλά καλά ηρεμήσουν τα πράγματα, η Ελλάδα εισέρχεται στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Θράκη βρίσκεται εκ νέου υπό Βουλγαρική κατοχή. Αυτή την φορά, το θύμα θα είναι οι εβραϊκές κοινότητες. Δυστυχώς, για τους Θρακιώτες Εβραίους δεν θα υπάρξει ποτέ ανάκαμψη. Η συντριπτική τους πλειονότητα θα αφανιστεί στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τις επόμενες δεκαετίες έως και το τέλος του ψυχρού πολέμου, οι μουσουλμάνοι κάτοικοι των ορεινών όγκων θα υποβληθούν σε ένα ιδιόρρυθμο καθεστώς διοίκησης με αρκετούς περιορισμούς. Η κατάργηση της λεγόμενης μπάρας, που υπήρχε στην αρχή του οδικού δικτύου προς τα Πομακοχώρια, θα οδηγήσει σε μια περίοδο επούλωσης.

Εν κατακλείδι
Η Θράκη είναι ένα από τα τελευταία μέρη στο κόσμο, όπου η μακραίωνη συμβίωση τόσων διαφορετικών ανθρώπων συνεχίζεται ειρηνικά. Πίσω απ’ τις διαφορές μας στα απλά, στα ανθρώπινα, στα καθημερινά είμαστε ένα. Η μυρωδιά του φρεσκοκαβουρντισμένου καφέ δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Τα σιροπιαστά δεν λείπουν απ’ το τραπέζι, ενώ η συνταγή για τα σουτζουκάκια δεν διαφέρει από κουζίνα σε κουζίνα. Στα παζάρια, όλοι ανεξαιρέτως μπερδεύονται ανάμεσα στα μπαχαρικά, τα λαχανικά και τις πραμάτειες. Στις μεγάλες γιορτές των θρησκειών, οι ευχές, οι επισκέψεις και τα δώρα είναι ό,τι πιο φυσιολογικό. Τόσο διαφορετικοί και τόσο όμοιοι. Δεν είναι κάτι εύκολο, αλλά ταυτόχρονα δεν είναι κάτι το ακατόρθωτο. Και οι Θρακιώτες αυτό το αποδεικνύουν κάθε μέρα.
Πηγές:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7
- http://web.archive.org/web/20000530133937/http://www.mfa.gr/foreign/musmingr.htm
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CF%81%CE%AC%CE%BA%CE%B7_(%CE%B4%CE%B9%CE%B1%CE%BC%CE%AD%CF%81%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B1)
- https://www.kis.gr/
Σύνταξη κειμένου: Παναγιώτης Μπαρδάκης
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου