Η πιο ιδιαίτερη Πέμπτη όλου του χρόνου αναμφίβολα δεν μπορεί να είναι άλλη πάρα η Τσικνοπέμπτη. Όλη η επικράτεια γεμίζει μυρωδιές και τσίκνα και είναι σίγουρα η μέρα που απεχθάνονται οι χορτοφάγοι, καθώς το έθιμο έχει πρωταγωνιστή το κρέας. Όμως καθώς η χώρα μας είναι πλούσια σε λαογραφία, πίσω από την Τσικνοπέμπτη κρύβονται μοναδικά έθιμα και παραδόσεις, που σήμερα παρέα διαβάζοντας θα τα ανακαλύψουμε.
Η Τσικνοπέμπτη βρίσκεται στην δεύτερη εβδομάδα του τριωδίου, την κρεατινή, και ονομάζεται ακόμα και Τσικνοπέφτη, καθώς την συγκεκριμένη μέρα όλα τα σπίτια είτε ανάβουν τις ψησταριές και τους φούρνους για να ψήσουν κρέατα, είτε λιώνουν το λίπος από τα χοιρινά. Και στις δυο περιπτώσεις η τσίκνα διαχέεται παντού. Από την συγκεκριμένη τσίκνα η ημέρα πήρε την ονομασία της. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στις βακχικές γιορτές, που διοργάνωναν οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι, το όποιο πέρασε στα χρόνια του χριστιανισμού και ζει μέχρι τις ημέρες μας. Σε εκείνα τα πρώτα χρόνια το να γλεντάς και να τρως ήταν μια ιεροτελεστία και πάντα είχε σαν σκοπό την ευφορία της γης, από την οποία εξαρτώνταν, αλλά και την αρχή της άνοιξης. Σύμφωνα τώρα με την ορθόδοξη παράδοση η Πέμπτη επιλέχθηκε, διότι η Παρασκευή και η Τέταρτη είναι ημέρες νηστείας. Όμως ανάλογες γιορτές εμφανίζονται και σε άλλα μέρη του κόσμου όπως την Γερμανία, που έχει την λιπαρή Πέμπτη (Schmutziger Donnerstag), και στις Η.Π.Α., στην Νέα Ορλεάνη, με την δική τους λιπαρή Τρίτη (Mardi Gras).
Κάθε περιοχή όμως πέρα από το καθιερωμένο ψήσιμο έχει και τα δικά της μοναδικά έθιμα, που η Τσικνοπέμπτη γιορτάζεται μοναδικά. Ας ξεκινήσουμε το ταξίδι στην λαογραφία μας, αρχικά από τις νησιωτικές μας πολιτείες, και ας ολοκληρώσουμε με τις στεριανές. Πρώτος μας σταθμός η ενετική πανέμορφη Κέρκυρα. Την ημέρα της Τσικνοπέμπτης τελούνται στην παλαιά πόλη τα κορφιάτικα πετεγολέτσια ή πέτε γόλια. Είναι τα γνωστά κουτσομπολιά και αποτελούν μέρος του κερκυραϊκού καρναβαλιού. Είναι ένα θεατρικό δρώμενο, που θυμίζει κάτι από Βενετία (Comedia dell arte). Το αποκορύφωμά της εκδήλωσης γίνεται στην περιοχή της πίνιας στο κέντρο της παλαιάς πόλης στην τοποθεσία Κουκουνάρα. Σε αυτήν εκδήλωση παίρνουν μέρος οι νοικοκυρές από τα κοντινά σπίτια, όπου ξεκινούν τα κουτσομπολιά με αποτέλεσμα να βγάζουν με ξεκαρδιστικό τρόπο τα υποθετικά άπλυτα της κάθε νοικοκυράς στην φόρα. Με την χαρακτηριστική κερκυραϊκή προφορά και τις απίστευτες ιστορίες που θα ακούσετε το γέλιο μεταδίδεται σε όλη την πόλη.
Στον Πόρο το έθιμο έχει να κάνει με τους ανύπαντρους νέους, που κλέβουν ένα μακαρόνι, το τοποθετούν κάτω από ένα μαξιλάρι και περιμένουν να δουν στον ύπνο τους το πρόσωπο της γυναίκας, που θα παντρευτούν και με την οποία θα κάνουν οικογένεια. Στην κυκλαδίτικη Ίο το βράδυ της Τσικνοπέμπτης οι κάτοικοι ντύνονται μασκαράδες, κρεμάνε πάνω τους κουδούνια από τα πρόβατα και διασχίζουν την Χώρα μέσα από εκκωφαντικούς ήχους. Επισκέπτονται τα καταστήματα και τα σπίτια και οι ιδιοκτήτες με την σειρά τους τους κερνούν κρασί. Στο Ηράκλειο Κρήτης όλοι οι άνθρωποι μεγάλοι και μικροί κατακλύζουν και περιδιαβαίνουν με στολές όλους τους δρόμους και τις πλατείες, τραγουδούν και χορεύουν μέχρι το πρωί. Στην Σκόπελο όλο το νησί μαζεύεται στο χωριό Πεύκο και στήνουν ένα ανεπανάληπτο φαγοπότι και γλέντι με άφθονο κρασί και κρέας.
Στην Πελοπόννησο την Τσικνοπέμπτη σφάζουν τα οικόσιτα χοιρινά τους και από αυτά φτιάχνουν ξεχωριστές λιχουδιές, όπως το παστό, λουκάνικα, τσιγαρίδες, πηχτή και τα κρατούν για μήνες στα κελάρια τους. Στην Πάτρα, την βασίλισσα του καρναβαλιού, από την Πέμπτη το μεσημέρι βγάζουν τις ψησταριές σε όλη την πόλη και στην Άνω πόλη γίνεται το δρώμενο του γάμου της Γιαννούλας της Κουλουρούς. Η Γιαννούλα ήταν υπαρκτό πρόσωπο. Ήταν μια πάρα πολύ φτωχή γυναίκα, που έζησε την εποχή του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Μερικοί Πατρινοί εκμεταλλεύονταν την αφέλεια της και της έταζαν ότι θα την πάντρευαν με τον Πρόεδρο της Αμερικής, τον Ουίλσον, λέγοντάς της ότι ήταν ερωτευμένος μαζί της. Έβαζαν γνωστούς τους να ντύνονται με φράκο και να ανεβαίνουν από το λιμάνι στην Άνω πόλη. Πήγαιναν λοιπόν μπροστά της ως πρόεδροι και της ζητούσαν το χέρι. Μέχρι να τους καταλάβει, το πλήθος έκλαιγε από τα γέλια με την κοροϊδία. Έτσι μετά από τόσα χρόνια την ημέρα της Τσικνοπέμπτης αναβιώνεται η ίδια ιστορία. Οι Πατρινοί ντύνουν ένα ομοίωμα σαν νύφη στο λιμάνι, γλεντούν και χορεύουν.
Στις Σέρρες το βράδυ της Τσικνοπέμπτης το έθιμο επιβάλει να ανάψουν σε αλάνες και πλατείες μεγάλες φωτιές, ώστε να ψήσουν τα κρέατα. Μόλις ολοκληρωθούν τα ψησίματα, κάποιοι τολμηροί παίρνουν φόρα και πηδούν από πάνω τους. Στο τέλος κάποιος από την παρέα αναλαμβάνει τα προξενιά ανακατεύοντας ταυτόχρονα τα κάρβουνα με ένα ξύλο. Στην Κομοτηνή πρωταγωνιστές είναι οι κότες που κάθε νοικοκυρά καψαλίζει, ώστε να φαγωθεί την Κυριακή της Αποκριάς που έρχεται. Τα ζευγάρια που είναι αρραβωνιασμένα πρέπει να ανταλλάξουν μεταξύ τους φαγώσιμα δώρα. Ο άνδρας πρέπει να στείλει μια κότα και η γυναίκα ένα μπακλαβά και μια κότα γεμιστή. Στην Ήπειρο οι νέοι βάζουν στο μαξιλάρι τους κορδέλες από το γαϊτανάκι, για να δουν πια γυναίκα θα παντρευτούν. Στην Ξάνθη στην κεντρική πλατεία πραγματοποιούνται εκδηλώσεις με εδέσματα, χορό, μουσική και παραδοσιακές γεύσεις. Στο Ξινό Νερό Φλώρινας γίνεται με ορχήστρα και παραδοσιακή μουσική μασκέ χορός. Στην Νάουσα στην πλατεία Καρατάσου δίνουν ραντεβού οι Γενίτσαροι και οι μπούλες για τις πολιτιστικές εκδηλώσεις, που κάνουν οι πολιτιστικοί σύλλογοι. Στη Θήβα ξεκινά ο βλάχικος γάμος με το προξενιό δυο νέων, συνεχίζει με τον γάμο και τελειώνει την καθαρά Δευτέρα με την πορεία των προικιών της νύφης και το γλέντι, που κάνουν οι συμπέθεροι.
Εύχομαι να χαρήκατε το ταξίδι στις πανέμορφες περιοχές της χώρας μας με την τόσο ζωντανή λαογραφία. Η ιστορία δείχνει ότι οι άνθρωποι όλες τις εποχές έχουν ανάγκη να βρεθούν με φίλους, να μασκαρευτούν, να χορέψουν, να τραγουδήσουν και να ξεχάσουν για λίγο τα προβλήματα τους. Αυτό προτείνω και εγώ με αυτό μου το άρθρο. Ο σκοπός δεν είναι η γενοκτονία των ζωών για να γλεντήσουμε, άλλα η αφορμή να συνυπάρχουμε με τους δικούς μας ανθρώπους χωρίς η τσίκνα να προέρχεται από τα αθώα πλάσματα. Καλή Τσικνοπέμπτη.
Πηγές:
- mikropragmata.lifo.gr
- clickatlife.gr
- sansimera.gr
- el.wikipedia.org
- iefimerida.gr
- mikropragmata.lifo.gr
Σύνταξη κειμένου: Δημοσθένης Ζιούλας
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
