Η ήττα του λαϊκισμού και η επόμενη μέρα της δημοκρατίας

3 Φεβρουαρίου 2018

Από τον καιρό που ξέσπασε ο σύγχρονος οικονομικός μας μαρασμός, όπως συμβαίνει με κάθε οικονομική κρίση του καπιταλιστικού οικοδομήματος, αναδείχθηκαν και ανδρώθηκαν οι νέοι πολιτικοί τύραννοι. Και επειδή ίσως αυτός ο όρος παραπέμπει σε απολυταρχικά καθεστώτα και βίαια πραξικοπήματα μιας ξεχασμένης ιστορικής φάσης, είναι απαραίτητη μία σημείωση: ο πολιτικός τύραννος της εποχής μας είναι αυτός στον οποίο δεν μπορείς να διακρίνεις τα αληθινά του γνωρίσματα και τις προθέσεις του. Αυτός που σε παίρνει με το μέρος του και έπειτα σε προδίδει επικίνδυνα για την οικονομική και πολιτική σου υπόσταση. Ο λαϊκιστής, ο κατ’ επίφαση λαϊκός πολιτικός, είναι αδιαμφισβήτητα μια τυραννική φυσιογνωμία της εποχής μας, περισσότερο θωρακισμένη από παλαιότερες εποχές. Το δυστύχημα, ωστόσο, είναι ότι η εμφάνιση αυτών των πολιτικών τυράννων συμπίπτει με την εξαφάνιση των πολιτικών τιτάνων.

Ανεξάρτητα από τον ιδεολογικό προσανατολισμό μας, ο καθένας μπορεί να διακρίνει τον πολιτικό ηγέτη, εφόσον κατέχει την κατάλληλη παιδεία και κριτική σκέψη. Πολιτικοί ηγέτες, λοιπόν, σαν τον Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, σαν τον Τζον Κένεντι, απουσιάζουν από το σημερινό πολιτικό προσκήνιο. Και η απουσία τους είναι αισθητή, όχι τόσο γιατί δεν υπάρχουν πολιτικοί να διακρίνουν τις σωστές αποφάσεις, αλλά περισσότερο διότι οι σημερινοί πολιτικοί δεν έχουν το «τσαγανό» και τα ερείσματα για να τις πάρουν. Κοινώς: δεν διαθέτουν ήθος και δυνατότητα να εμπνεύσουν τον λαό τους. Με αυτήν, λοιπόν, την παρακμή συνέπεσε η οικονομική δυσπραγία, δημιουργώντας το ιδανικό πολιτικό στερέωμα για να αναδειχθούν οι σύγχρονοι τύραννοι, οι λαϊκιστές.

Γιατί, λοιπόν, (πρέπει να) ανησυχούμε για τον λαϊκισμό; Μία εύκολη απάντηση είναι πως εφόσον ο λαός, που αποτελεί τον πυρήνα της δημοκρατικής πολιτείας, γίνεται αντικείμενο εξαπάτησης, το πολίτευμα δεν λειτουργεί όπως πρέπει, δηλαδή με κατεύθυνση το γενικό συμφέρον. Όμως, γρήγορα διαπιστώνει κανείς πως η ασαφής και γενική αυτή απάντηση δεν εντοπίζει ξεκάθαρα το πρόβλημα. Ο καθηγητής Jan-Werner Müller δίνει, πιστεύω, μια πιο ξεκάθαρη απάντηση: Ο πυρήνας του λαϊκισμού και άρα ο πυρήνας των παθογενειών που προκαλεί, έγκειται στην απόρριψη του πλουραλισμού, του ακρογωνιαίου λίθου της δημοκρατίας. Οι λαϊκιστές πάντοτε θα ισχυρίζονται ότι μόνο οι ίδιοι εκπροσωπούν τη λαϊκή πλειοψηφία και τα πραγματικά, αγνά συμφέροντά της.

Διαβάστε επίσης  Η αναστολή των επενδυτικών σχεδίων της εταιρίας el dorado gold

Advertising

Advertisements
Ad 14

Σύμφωνα με τον καθηγητή Müller, οι λαϊκιστές, επικαλούμενοι το «μονοπώλιο» με το οποίο προικίστηκαν από τους πολίτες για να τους αντιπροσωπεύουν, πλάθουν τις δικές τους «κασσάνδρες» και μια νέα πολωτική στρατηγική, από την οποία βγαίνουν κερδισμένοι. Κατακτούν την εξουσία και εγκαθιδρύουν ένα αυταρχικό καθεστώς που θα αποκλείσει όσους δεν ανήκουν στον «αληθινό λαό». Πράγματι, η ιστορία βρίθει από παραδείγματα πολιτευτών που αναρριχήθηκαν στην εξουσία με λαϊκιστικές υποσχέσεις και οράματα, εγκαθιδρύοντας μία πολιτεία που «διασφαλίζει το γενικό συμφέρον». Στην ουσία, βέβαια, διασφαλίζει την παραμονή των ίδιων στην εξουσία, απομακρύνοντας κάθε άλλο πολιτικό παράγοντα από αυτήν. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί ο Χίτλερ, του οποίου η πολιτική σταδιοδρομία περιγράφεται μέσα από αυτή τη θεώρηση. Αλλά και στη σύγχρονη εποχή, αντίστοιχο παράδειγμα δεσποτικής μορφής, ωστόσο κοσμαγάπητης πριν την απόκτηση εξουσίας, είναι και ο νυν ηγέτης της Βενεζουέλας, Νικολάς Μαδούρο.

Τι συμβαίνει, όμως, σήμερα με αυτό το φαινόμενο; Η αλήθεια είναι πως ο λαϊκισμός κατέγραψε σημαντικές επιτυχίες στο πρόσφατο παρελθόν. Πριν από περίπου μία δεκαετία, σε όλο τον κόσμο, εμφανίστηκαν τα κινήματα του νέου λαϊκισμού. Το ευτύχημα που δεν επέτρεψε την σαρωτική τους επέλαση ήταν το γεγονός πως οι περισσότερες αλλαγές στις κυβερνήσεις των χωρών όπου εμφανίστηκαν είχαν γίνει πριν την κρίση. Επομένως, τα κινήματα δεν πρόλαβαν να καταλάβουν θέσεις εξουσίας στην περίοδο της μεγάλης τους ακμής, το 2008-2013. Εξαίρεση, βέβαια, όπως και σε τόσα άλλα θέματα, αποτελεί η Ελλάδα, όπου λαϊκιστές προερχόμενοι από όλους τους ιδεολογικούς χώρους, πρόλαβαν να εισπράξουν τη λαϊκή απήχησή τους σε εκλογικά ποσοστά, πριν την σημερινή περίοδο παρακμής τους. Αναφέρομαι, φυσικά, στον ΣΥ.ΡΙΖ.Α., τους ΑΝ.ΕΛΛ. και τη Χρυσή Αυγή. Δεν είναι η θέση μου να κρίνω την ιδεολογική τους τοποθέτηση. Αλλά, όπως προείπα, ανεξάρτητα από τον ιδεολογικό προσανατολισμό του καθενός, είμαστε σε θέση να πούμε πως αποτελούν αδιαμφισβήτητα τρία λαϊκιστικά κινήματα της ελληνικής πολιτικής σκηνής.

Διαβάστε επίσης  Οι "περίεργες" εξαφανίσεις ομοφυλόφιλων στην Τσετσενία

Η ραγδαία άνοδος του λαϊκισμού,όμως, τα τελευταία δύο χρόνια, έχει ανακοπεί. Τα συνωμοσιολογικά, αντιευρωπαϊκά, ρατσιστικά και εξτρεμιστικά τους αφηγήματα έπαψαν να έχουν την απήχηση που είχαν κάποτε. Αυτό, άρχισε να φαίνεται στις εκλογικές διαδικασίες του 2016. Στο βρετανικό δημοψήφισμα για την έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ε.Ε., ο σύγχρονος λαϊκισμός γνώρισε την πρώτη του, έστω και οριακή, νίκη. Βέβαια, οι Βρετανοί, σχεδόν αμέσως, μετάνιωσαν για αυτή τους την επιλογή, να στηρίξουν δηλαδή το ακροδεξιό αφήγημα του Ν. Φάρατζ. Επίσης, στις αμερικανικές εκλογές, παρόλο που ο Ντ. Τράμπ- γνήσιος εκπρόσωπος του λαϊκισμού- εξελέγη πρόεδρος, λόγω πλειοψηφίας εκλεκτόρων, η λαϊκή πλειοψηφία προτίμησε τη Χίλαρι Κλίντον. Ο λαϊκισμός, εν ολίγοις, δεν είχε ακόμη γνωρίσει σημαντικές ήττες.

Η ραγδαία κάθοδός του επισφραγίστηκε περίτρανα το 2017, σε όλες τις μεγάλες εκλογικές διαδικασίες που διεξήχθησαν. Η αντιευρωπαϊκή ακροδεξιά ηττήθηκε κατά κράτος στη Γαλλία, το ίδιο και στην Ολλανδία. Ακόμα και στην Γερμανία, η πλειοψηφία κινήθηκε υπέρ των Χριστιανοδημοκρατών και των Σοσιαλδημοκρατών, τον περασμένο Σεπτέμβρη, ενώ οι λαϊκιστικές παρατάξεις απέσπασαν χαμηλά ποσοστά. Οι εκλογές, λοιπόν, απέδειξαν την απομάκρυνση του κόσμου από τον λαϊκισμό και αυτό το πειστήριο αποτελεί την πιο ασφαλή βάση για τη θεώρησή μας. Η οποιαδήποτε επίκληση σε συλλαλητήρια και διαμαρτυρίες, δεν μπορεί να αποδώσει με ακρίβεια την πραγματικότητα.

Advertising

Αποτελούν, λοιπόν, νίκη αυτές οι εξελίξεις για τις δημοκρατικές παρατάξεις; Σαφέστατα, ναι. Είναι νίκη εφήμερη ή οριστική; Σαφέστατα και (μπορεί να) είναι εφήμερη! Δυστυχώς, τα οικονομικά πράγματα δεν έχουν επιστρέψει ακόμη σε πλήρη κανονικότητα και τα χρόνια προβλήματα, κυρίως κοινωνικά, δεν έχουν επιλυθεί ακόμη. Ο ορθολογισμός νίκησε τον λαϊκισμό, αλλά όχι οριστικά. Χρειάζεται διαρκής προσπάθεια για να πούμε πως κλείνουμε τους λαϊκιστές στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Και αυτή η προσπάθεια κρύβει μια επικίνδυνη παγίδα: οι δημοκράτες να απαντήσουν στους λεονταρισμούς των λαϊκιστών με νέα ευφυολογήματα. Μέγα λάθος! Οι ορθολογιστές δημοκράτες κέρδισαν (και συνεχίζουν να κερδίζουν) τους λαϊκιστές, επειδή απάντησαν στον βερμπαλισμό και στον πολιτικαντισμό τους με επιχειρήματα και έργο. Γιατί, όταν η αλήθεια είναι απτή, δεν αμφισβητείται, ακόμα και από τους πιο επίδοξους παραχαράκτες της.

Διαβάστε επίσης  Πολιτική ήθους...ή τελικά ηθικολογίας;

Καταλήγοντας, λοιπόν, εκεί από όπου ξεκίνησα, η ήττα του λαϊκισμού μπορεί να διασαλευτεί ανά πάσα στιγμή που οι ορθολογιστές πέσουν στη παγίδα του λαϊκιστικού παιχνιδιού. Πάντως, το μόνο καλό που έφερε στη πολιτική πραγματικότητα ο λαϊκισμός, ήταν να αναδείξει τις πραγματικές διαφορές μεταξύ των πολιτικών: δεν είναι οι ιδεολογικές τους προτιμήσεις, αλλά η αντίληψη για το πολιτικό ήθος και την ηγεσία. Δεν είναι τυχαίο ότι πολιτικές παρατάξεις, εκ διαμέτρου αντίθετες ιδεολογικά, συνασπίστηκαν για έναν κοινό πολιτικό σκοπό. Ποιος θα πίστευε, σε άλλες εποχές, πως ένα βαθιά δεξιό κόμμα, όπως οι ΑΝ.ΕΛΛ., θα συνεργαζόταν με ένα αριστερό, όπως ο ΣΎ.ΡΙΖ.Α.; Ποιός μπορούσε να φανταστεί πως, ακόμα και οι βαθέως δεξιοί της Γαλλίας, θα στήριζαν ένα πολιτικό σαν τον Ε. Μακρόν; Αυτές οι επιλογές έγιναν στο όνομα μιας κοινής επιδίωξης, κυρίως κοινωνικής, αλλά και σε σχέση με την αντίληψη για την εξουσία και την ηθική, παρά την ιδεολογική άβυσσο που χώριζε πολιτικούς από πολιτικούς και ψηφοφόρους από πολιτικούς αντίστοιχα. Κατέδειξε ότι η επιδίωξη περνά σε πρώτη μοίρα και η ιδεολογία σε δεύτερη επιδίωξη της εξουσίας, από τη μια και επιδίωξη εξάλειψης της ακροδεξιάς ρητορικής από την άλλη.

Έτσι, λοιπόν, διαμορφώνονται οι εξελίξεις στο παγκόσμιο πολιτικό σκηνικό για τα επόμενα χρόνια. Οι πολιτικές συνεργασίες, δηλαδή, δεν θα καθορίζονται πλέον από ιδεολογικές προτιμήσεις. Αντίθετα, η ηθική και κοινωνική συνείδηση των πολιτικών θα διαμορφώνει τις επιλογές τους. Τα αντίπαλα στρατόπεδα δεν θα είναι πλέον η δεξιά και η αριστερά, αλλά οι δημοκράτες-ορθολογιστές έναντι των λαϊκιστών, ανεξαρτήτως ιδεολογικών πεποιθήσεων.

Ο κόσμος γύρω μας χρειάζεται κάτι παραπάνω από λογική και παιδεία: την αμόλευτη αλήθεια. Αυτό είναι το πραγματικά τελευταίο μας χρέος... "προς τη ράτσα", όπως θα έλεγε και ο Νίκος Καζαντζάκης...

Αρθρα απο την ιδια κατηγορια

Μουσική τζαζ και τέχνη

Η τέχνη της τζαζ στη ζωγραφική είναι βασισμένη στη μουσική,
μυστικά για πηχτές σούπες

Μυστικά για πηχτές σούπες

Τα μυστικά για πηχτές σούπες ξεκινούν με μια βασική αρχή,