«Tα Σταφύλια της Οργής» του 1940 βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του βραβευμένου με Πούλιτζερ, Τζον Στάιμπεκ, αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην ιστορία του κινηματογράφου και αναπόσπαστο κομμάτι της κλασσικής εποχής του Χόλυγουντ. Πίσω από την κάμερα μία εκ των ναυαρχίδων της 7ης τέχνης, ο χαρισματικός σκηνοθέτης John Ford, που έπαιξε βαρύνοντα ρόλο στην εγκαθίδρυση χαρακτήρων και ειδών που πλέον θεωρούμε δεδομένα στο μοντέρνο σινεμά, με την επίδρασή του να είναι χειμαρρώδης και αμείωτη, έως και σήμερα. Αυτή τη φορά με ένα συγκινητικό, βαθιά ανθρώπινο αλλά και αποκαρδιωτικό -στη θέασή του- road movie, σε μια εκ των πιο επάρατων περιόδων της Αμερικής, την Μεγάλη Ύφεση, διερωτάται για το κάλπικο αμερικάνικο όνειρο και διεισδύει στα συντρίμμια που άφησε πίσω του το κραχ της δεκαετίας του ’30. Η ταινία απέσπασε το Όσκαρ Σκηνοθεσίας στερώντας το από τον Alfred Ηitchcock για την επίσης σπουδαία ταινία «Ρεβέκκα», με το πλήρωμα του χρόνου να δικαιώνει τον Ford ανταμείβοντάς τον για την προσφορά του και τοποθετώντας τον στο πάνθεον του παγκόσμιου σινεμά. Πρόκειται φυσικά για μια από τις πρώτες ταινίες που επελέγησαν το 1989 από τη Βιβλιοθήκη του Αμερικάνικου Κογκρέσου ως τμήμα του Εθνικού Μητρώου Κινηματογράφου ως πολιτιστικά, ιστορικά και αισθητικά σημαντική.
Η ταινία λαμβάνει χώρα στην Οκλαχόμα της Δυτικής Αμερικής κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης (Great Depression), όπου ένας άνδρας έχοντας εκτίσει ποινή τεσσάρων ετών για ανθρωποκτονία, αποφυλακίζεται με αναστολή και έρχεται προ απροόπτου αντιμέτωπος με τον εκδιωγμό της οικογένειάς του από το σπίτι τους και την επικείμενη αναχώρησή τους για τη «Γη της Επαγγελίας», την Καλιφόρνια.
Η περίοδος της Μεγάλης Ύφεσης ως οικονομικός ολετήρας, επαναπροσδιόρισε και αναμόρφωσε την ταξική και κοινωνική συνείδηση όπως πάντα κατά των μη εχόντων, με απλούς ανθρώπους να ζούν στο έλεος της απόλυτης ένδειας και στην ευτέλεια της αξιοπρέπειάς τους. Ο σκηνοθέτης απεικονίζει με τελετουργικό τρόπο την αναγκαστική φυγή της πρωταγωνιστικής οκταμελούς οικογένειας που λειτουργεί ως αντιπροσωπευτικό «όχημα» για την ιστορία, με αμέτρητες οικογένειες να πράττουν αναλόγως για μια καλύτερη ζωή στον επίγειο παράδεισο -όπως λανθασμένα ελπίζουν ότι θα βρούν-, την Καλιφόρνια. Το κάλπικο αμερικάνικο όνειρο «βροντοφωνάζει» την αναγκαιότητά του και σε αυτή την ταινία του John Ford που με συγκινητικά ουμανιστική προσέγγιση, αποτυπώνει στα μπαρουτιασμένα, ταλαιπωρημένα πρόσωπα των ηρώων του την αποσάθρωση μιας δυσβάσταχτης περιόδου και δη για τους προλετάριους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι υπήρξαν μάρτυρες «τεκτονικών» αλλαγών εν μέσω ποτοαπαγόρευσης, μεσοπολέμου και σαρωτικού εκβιομηχανισμού με όλα αυτά να συνοδεύονται από μια αφοπλιστική ξηρασία, δεν χωράει καμία αμφιβολία ότι ήταν το τέλος και η αρχή για μια νέα Αμερική που η επίπονη μετάβασή της άφησε πολλά θύματα, κατακερματισμένες οικογένειες και πολλούς που δεν άντεξαν την ιδέα μιας νέας πραγματικότητας. Νοηματοδοτείται με τον κλυδωνισμό του οικογενειακού πυρήνα, το τέλος της οικογένειας και της παλιάς Αμερικής και με την τρίτη ηλικία να παραδίνεται άνευ όρων στο παρελθόν ανήμπορη να ακολουθήσει τα νέα δεδομένα, οπτικοποιώντας το σημειολογικά με το φυσικό θάνατο του παππού και ακολούθως της γιαγιάς, σαν έναν αναπόδραστο κύκλο της ζωής. Η κατάσχεση του σπιτιού δεν ήταν απλώς ένα υλικό αποκτηθέν που απωλέσθηκε, αλλά ένας χώρος που φιλοξενούσε ανθρώπινες ψυχές και όνειρα και μόχθο μιας ολόκληρης ζωής που θρυμματίστηκαν στο όνομα των ανελέητων τραπεζών.
Με μεγαλοπρεπή γενικά κάδρα, ο λεπτολόγος John Ford τοποθετεί τους χαρακτήρες του σε ένα αέναο ταξίδι επιδίωξης και αυτοπραγμάτωσης με την μορφή μιας αληθινής εργατικής μετανάστευσης, καθιστώντας τους ασήμαντους και αγνώστου ταυτότητας, μπροστά στην σαγήνη της φύσης και στον αγώνα επιβίωσης που έχουν να αντιμετωπίσουν, με συγκλονιστικά πλάνα που χορταίνουν το μάτι. Κάθε ταινία του εκτός από την εξασφαλισμένη οπτική της αρτιότητα με την εκθαμβωτική ασπρόμαυρη φωτογραφία και την αψεγάδιαστη σκηνοθεσία της, είναι και μια ηθογραφία της εποχής με απλούς ανθρώπους να συνδιαλέγονται μεταξύ τους και να γινόμαστε μάρτυρες καθημερινών στιγμών και διαλόγων, που όμως αποκαλύπτουν μια ολόκληρη εποχή και έναν σημαντικό λαϊκό βίο που είναι η ρίζα από την οποία άνθισε η νέα τεχνολογικά ακμάζουσα εποχή που απολαμβάνουμε σήμερα.
«Tα Σταφύλια της Οργής» είναι ένα ανθρωποκεντρικό road movie, ένας μόνιμος αγώνας επιβίωσης, ένα ένστικτο δικαίου που επιζητάει την λάμψη του, μια σπαρακτική κραυγή ανθρωπιάς και μια απατηλή υπόσχεση ενός άπιαστου ονείρου που ο μακρύς δρόμος για την επιδίωξή του είναι γεμάτο περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις και η ανταρσία στο κατεστημένο δεν είναι απλώς μια αδήριτη ανάγκη αλλά και μια πράξη γενναιότητας. Διότι πάνω απ’ όλα είναι ο άνθρωπος και η ανθρωπιά πρέπει να μένει αταλάντευτη ανεξαρτήτως δοκιμασίας και πρόκλησης που θα βρεθεί στο δρόμο της, ειπωμένη από ιστορίες απλών ανθρώπων που ζητάνε να εξασφαλίσουν μια αξιοπρεπή διαβίωση.
Δείτε εδώ το trailer της ταινίας «Tα Σταφύλια της Οργής»:
