Κάθε παιδί με σύνδρομο Down οφείλει να εντάσσεται σε μια τάξη ενός γενικού σχολείου. Στόχο της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης αποτελεί και η ένταξη των ατόμων αυτών, που λόγω κάποιων ιδιαιτεροτήτων αλλά και ικανοτήτων συχνά παραμερίζονται, συχνά αντιμετωπίζονται από τον κοινωνικό περίγυρο ως άτομα με ανικανότητα, που δεν μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνία. Αντιθέτως, τα άτομα με σύνδρομο Down, μπορούν να συμμετέχουν σε κάθε κοινωνική δραστηριότητα. Επιπλέον, μπορούν κι ενδείκνυται να ενσωματώνονται στο γενικό σχολείο. Το μόνο που απαιτείται είναι ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, καθώς κι ο σχεδιασμός ενός εξατομικευμένου προγράμματος διδασκαλίας προσαρμοσμένου στις ιδιαίτερες εκπαιδευτικές, ψυχολογικές και κοινωνικές ανάγκες κάθε παιδιού.
Το περιβάλλον στο οποίο θα βρίσκονται οι μαθητές με σύνδρομο Down, οφείλει να πληροί ορισμένες προϋποθέσεις. Χρειαζόμαστε ένα περιβάλλον ήρεμο, χωρίς δυνατούς θορύβους, με μικρό αριθμό μαθητών. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας μας θα λάβουμε υπόψη μας τόσο τα οργανικά προβλήματα, όσο και την περιορισμένη βραχύχρονη μνήμη καθώς και τις δυσκολίες στη γραφή και την αρίθμηση. Στην ανάγνωση μπορούμε να πετύχουμε ικανοποιητικά αποτελέσματα, αρκεί να ακολουθήσουμε την κατάλληλη μέθοδο .Το παιδί με Down χρειάζεται εκπαίδευση κινητικότητας καθώς και εκμάθηση κανόνων κοινωνικής συμπεριφοράς. Με υπομονή, επιμονή και ρεαλιστικές προσδοκίες μπορούμε να προσφέρουμε στο παιδί με Down μια εκπαίδευση που θα το οδηγήσει σε ένα ικανοποιητικό βαθμό αυτονομίας και κοινωνικής ενσωμάτωσης.
Λόγω της τάσης τους για μίμηση, τα παιδιά με σύνδρομο Down έχουν να ωφεληθούν από τη συναναστροφή τους με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης. Παράλληλα τους δίνεται η ευκαιρία να αναπτύξουν κοινωνικές σχέσεις και να βελτιώσουν τις επικοινωνιακές τους δεξιότητες.
Επειδή ένας σημαντικός ανασταλτικός παράγοντας στην γνωστική ανάπτυξη του μαθητή με σύνδρομο Down είναι η τάση που έχει ο ίδιος να αποθαρρύνεται εύκολα και να εγκαταλείπει τις δύσκολες συνθήκες μάθησης, θα πρέπει να φροντίζουμε, ώστε να βιώνει συχνά την επιτυχία και να επιβραβεύουμε κάθε σωστό βήμα του. Παρακάτω προτείνονται ενδεικτικά κάποιες ασκήσεις που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη των γνωστικών λειτουργιών του μαθητή με Down.
Α ΄Ομαδοποίηση
1. Βάζουμε μπροστά από το παιδί δυο πιρούνια, δυο μαχαίρια, δυο κουτάλια ανακατεμένα. Του ζητάμε να βάλει μαζί τα πιρούνια, μετά τα μαχαίρια, μετά τα κουτάλια. Μόλις το επιτύχει, το ανταμείβουμε. Ύστερα επαναλαμβάνουμε την άσκηση με τρία, τέσσερα, πέντε αντικείμενα κάθε είδους.
2. Βάζουμε απέναντι από το παιδί ένα μπολ με χάντρες και ένα κουτί με κύβους. Του δίνουμε μια χάντρα και ένα κύβο και του ζητάμε να βάλει κάθε αντικείμενο στο σωστό κουτί. Όταν το επιτύχει επαναλαμβάνουμε δίνοντάς του:
α. δυο χάντρες και ένα κύβο
β. τρεις χάντρες και τρεις κύβους
γ. πολλές χάντρες και πολλούς κύβους σε διάφορες διαστάσεις.
Β’ Συνειδητοποίηση του σώματος
Γράφουμε και λέμε ένα τραγουδάκι μαζί με το παιδί που να αναφέρει μέσα διάφορα μέρη του σώματος. Το παιδί αρχίζει μιμούμενο τις κινήσεις του δασκάλου να σηκώνει το χέρι του, να πιάνει τα μαλλιά του, να πιάνει τη μύτη, τα αυτιά κλ.π.
Γ’ Μνήμη οπτικών ακολουθιών.
Χρησιμοποιούμε κάρτες με οπτικά σύμβολα που είναι γνωστά στο παιδί. Του δείχνουμε π.χ. την εικόνα ενός δέντρου και ενός λουλουδιού για 5 δευτερόλεπτα και στην συνέχεια του δίνουμε τις κάρτες (δέντρο, λουλούδι) και του ζητάμε να αναπαραστήσει από μνήμης τη σειρά που τα είδε. Το υλικό μας είναι διαβαθμισμένο σε επίπεδα δυσκολίας και μπορεί να περιλαμβάνει από μια, ως έξι εικόνες αντικειμένων, γεωμετρικών σχημάτων, αριθμών, γραμμάτων, συλλαβών.
Ανάγνωση
Σχετικά με τη διδασκαλία της ανάγνωσης στα παιδιά με Down το κυριότερο ζήτημα της διδακτικής μεθοδολογίας που έχει απασχολήσει πολλούς ερευνητές είναι αν ενδείκνυται η ολική ή η φωνολογική προσέγγιση. Αρκετές διδακτικές μέθοδοι είναι συνδυαστικές και περιλαμβάνουν και τις δυο προσεγγίσεις.
Oι Buckley και Bird (1993) στο άρθρο τους “Teaching children with Down syndrome to read” προτείνουν τα εξής βασικά μεθοδολογικά βήματα για τη διδασκαλία της ανάγνωσης:
1ο Βήμα. Απόκτηση από το μαθητή ενός θεμελιώδους οπτικού λεξιλογίου.
Ο δάσκαλος συντάσσει οπτικές καρτέλες όπου επάνω είναι τυπωμένες οι λέξεις που πρόκειται να διδαχτούν. Οι λέξεις που επιλέγονται έχουν θέμα πρόσωπα και αντικείμενα του άμεσου περιβάλλοντος του παιδιού ώστε να γίνονται κατανοητές. Οι λέξεις είναι καθαρογραμμένες. Ακολουθείται η εξής πορεία: παρουσίαση της καρτέλας με τη λέξη που θα διδαχθεί, ανάγνωση της λέξης από το δάσκαλο, προσπάθεια του παιδιού να επαναλάβει τη λέξη. Η ίδια διαδικασία επαναλαμβάνεται πολλές φορές μέχρι ο μαθητής να διαβάζει μόνος του τη λέξη μόλις δει την καρτέλα.
2ο Βήμα. Συνδυασμός: ταύτιση και ταίριασμα των ίδιων λέξεων, επιλογή των σωστών λέξεων, ανάγνωση και σημασία τους.
Eπιδιώκεται η εμπέδωση από το παιδί των λέξεων που έχει ήδη διδαχθεί. Εξασκείται στο ταίριασμα όμοιων λέξεων, γραμμένων σε καρτέλες (matching games). Του ζητάμε με προφορικές οδηγίες να επιλέξει την κατάλληλη καρτέλα – λέξη που έχει διδαχθεί από σύνολο με καρτέλες που έχουμε τοποθετήσει μπροστά του.
3ο Βήμα. Κατοχυρώνουμε την εκμάθηση των λέξεων που έχουμε διδάξει, φροντίζοντας ο μαθητής να βιώνει την επιτυχία.
Καθώς κάνουμε επαναλήψεις φροντίζουμε για την τόνωση της αυτοπεποίθησης του μαθητή, καθοδηγώντας τον όταν χρειάζεται ώστε να επιτύχουμε τη μάθηση χωρίς λάθη (errorless learning).
4o Βήμα Διδάσκουμε νέες λέξεις που είναι απαραίτητες για τη δημιουργία φράσεων και προτάσεων.
Αφού ο μαθητής έχει εμπεδώσει κάποιες λέξεις και τις κατανοεί θα ξεκινήσει η εκμάθηση πάλι με καρτέλες λέξεων με τις οποίες σχηματίζουμε φράσεις και προτάσεις. Οι λέξεις αυτές πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στο επίπεδο ομιλίας του παιδιού.
5ο Βήμα. Το νόημα των λέξεων.
Αρχικά κάθε λέξη συνδέεται με ένα συγκεκριμένο αντικείμενο και ο μαθητής αδυνατεί να γενικεύσει. Για παράδειγμα η λέξη “γάτα” με τη φωτογραφία της γάτας του σπιτιού, δεν αντιπροσωπεύει για το παιδί όλα τα ζώα – γάτες. Χρειάζεται χρόνος και εμπειρία με αντικείμενα της ίδιας ομάδας ή κατηγορίας για να γίνει αυτό αντιληπτό από το παιδί.
6ο Βήμα. Κατανόηση των προτάσεων.
Συνήθως τα παιδιά με Down έχουν ιδιαίτερη δυσκολία στην γραμματική και το συντακτικό. Για να βελτιώσουμε την ικανότητα του μαθητή να κατανοεί μια πρόταση επιλέγουμε κείμενα των οποίων το συντακτικό και η γραμματική αντιστοιχούν στο επίπεδο προόδου του παιδιού. Οι προτάσεις που δίνουμε πρέπει να έχουν απόλυτη σχέση με τις ανάγκες ομιλίας του μαθητή. Θα αποτελούνται από λέξεις του οπτικού λεξιλογίου του παιδιού που έχει ήδη κατακτήσει.
7ο Βήμα. Διδασκαλία μεμονωμένων φωνών, φθόγγων, συλλαβών.
Επιδιώκουμε ο μαθητής να μπορεί να δείχνει ένα γράμμα και να λέει τον ήχο που αντιστοιχεί σε αυτό. Ξεκινάμε με τα γράμματα τα οποία αποτελούν τους αρχικούς ήχους των λέξεων που το παιδί έχει ήδη κατακτήσει. Δείχνουμε το γράμμα, λέμε τον ήχο και ζητάμε από το παιδί να τον επαναλάβει. Πολλά παιδιά με Down αντιμετωπίζουν μεγάλη δυσκολία στην κατανόηση και το συσχετισμό ήχου – γράμματος. Σ’ αυτήν την περίπτωση θα αρκεστούμε στην ολική εκμάθηση των λέξεων. Οι λέξεις που διδάσκονται θα πρέπει να γίνουν κάτι ξεχωριστό για το παιδί. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί όταν με κάθε ευκαιρία οργανώνουμε παιχνίδια μ΄ αυτές τις λέξεις.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν:
Συγγράμματα
Bird, G. and Buckley, S. (1994). Meeting the educational needs of children with Down syndrome:A resource pack teachers. Portsmouth, U.K: The Sarah Duffen Centre, University of Portsmouth.
Buckley, S., Emslie, M., Haslegrave, G. and Le Prevost, P. (1986). The development of language and reading skills in children with Down syndrome. Portsmouth, U.K.: The Sarah Duffen Centre, Portmouth Uninersity.
