Στις 5 Νοεμβρίου 2024 διεξήχθησαν οι εκλογές για την ανάδειξη του 47ου Προέδρου των ΗΠΑ, σημειώνοντας μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές επιστροφές στην ιστορία των ΗΠΑ, ο Ρεπουμπλικάνος Ντόναλντ Τραμπ επικράτησε κατά κράτος επί της Δημοκρατικής Καμάλα Χάρις. Μια αναμέτρηση με ιδιαίτερη σημασία για τις διεθνείς εξελίξεις, με δύο αιματηρές συγκρούσεις να λαμβάνουν χώρα σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή και την Κίνα, ως υπερδύναμη, να κοιτάζει στα μάτια τις ΗΠΑ σε κάθε έκφανση της παραδοσιακής ισχύς τους – οικονομία, τεχνολογία, εμπόριο, διάστημα. Είναι ξεκάθαρη, επομένως, η βαρύτητα που έχουν αυτές οι εκλογές για την παγκόσμια κοινότητα, καθώς το κύρος και η ιδεολογία του νέου Προέδρου (Ντόναλντ Τραμπ), είναι ο καταλύτης της πολιτικής που θα ακολουθήσει η χώρα, με τι όποιες συνέπειες υπάρξουν σε παγκόσμιο επίπεδο.
Πρακτικά, ο ρόλος του Προέδρου των Ηνωμένων Πολιτειών συγκεντρώνει τεράστιες εξουσίες και δύναμη, καθιστώντας τον έναν από τους ισχυρότερους θεσμικούς ρόλους στην υφήλιο. Εντούτοις, η εκλογική διαδικασία στη συγκεκριμένη χώρα δεν είναι μια απλή διαδικασία. Με ρίζες που πηγαίνουν στη θέσπιση του Συντάγματος,
Ποιες είναι οι εξουσίες του Πρόεδρου των ΗΠΑ
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο αρχηγός του Κράτους. Με τη συγκατάθεση της Γερουσίας, επιλέγει τους Υπουργούς, τους δικαστές που συγκροτούν το Ανώτατο Δικαστήριο, όταν χηρεύσει μια θέση (οι δικαστές του Ανώτατου Δικαστηρίου έχουν ισόβια θητεία) και άλλους ανώτατους ομοσπονδιακούς λειτουργούς, επίσης , απονέμει χάρη σε καταδικασμένους.
Διατηρεί το δικαίωμα veto για τους νόμους που ψηφίζει το Κογκρέσο. Για να ξεπεραστεί αυτό το veto, απαιτούνται τα 2/3 και από τα δύο Σώματα (το Κογκρέσο αποτελείται από τη Βουλή των Αντιπροσώπων και τη Γερουσία). Διατηρεί, επίσης, το δικαίωμα να προτείνει νομοθετικές πρωτοβουλίες.
Στις αρμοδιότητές του είναι η έκδοση εκτελεστικών διαταγμάτων (executive orders). Πρόκειται για διατάγματα, τα οποία υπογράφονται από τον Πρόεδρο και σκοπό έχουν το να δώσουν τις κατευθύνσεις επί των νόμων που έχει ψηφίσει το Κογκρέσο. Εντούτοις, σε πολλές περιπτώσεις, αντιβαίνουν τις επιταγές του Νομοθετικού σώματος, λειτουργώντας αποκλειστικά ως προεδρικά διατάγματα, τα οποία εκφράζουν αμιγώς τη βούληση του Προέδρου πάνω σε ένα ζήτημα διακυβέρνησης. Τα διατάγματα αυτά ελέγχονται από τα δικαστήρια και μπορούν να ακυρωθούν από μελλοντικούς Προέδρους.
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ είναι ο ανώτατος διοικητής των στρατιωτικών δυνάμεων της χώρας και επιφορτισμένος με τη διαφύλαξη της εθνικής ασφάλειας της χώρας. Δεν έχει δικαιοδοσία κήρυξης πολέμου, μιας και αυτή παραμένει αποκλειστική αρμοδιότητα του Κογκρέσου, εντούτοις έχει τη δυνατότητα να λαμβάνει στρατιωτικές πρωτοβουλίες με τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων και μέτρων, όταν πλήττεται ή απειλείται η εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, χωρίς την πρότερη κήρυξη πολέμου.
Στην εξωτερική πολιτική, είναι ο βασικός εκπρόσωπος του κράτους προς τους διεθνείς φορείς και τα άλλα κράτη και έχει τη δυνατότητα της διαπραγμάτευσης συμβάσεων και συνθηκών, οι οποίες όμως εγκρίνονται από το Κογκρέσο.
Ένα περίπλοκο εκλογικό σύστημα
Μια σημαντική σημείωση. Πρόεδρος των ΗΠΑ δεν εκλέγεται ο υποψήφιος του κόμματος που συγκέντρωσε τις περισσότερες ψήφους, αλλά εκείνος που τον ψήφισαν οι περισσότεροι εκλέκτορες.
Για παράδειγμα, στις εκλογές του 2016 οι Δημοκρατικοί με υποψήφια Πρόεδρο τη Χίλαρι Κλίντον έλαβαν 3 εκατομμύρια περισσότερες ψήφους από τους Ρεπουμπλικάνους με υποψήφιο τον Ντόναλντ Τραμπ. Εντούτοις, η Χίλαρι Κλίντον έχασε τις εκλογές γιατί δεν μπόρεσε τον πολυπόθητο αριθμό εκλεκτόρων που απαιτούνταν για την εκλογή της. Συγκεκριμένα 270, δηλαδή οι μισοί συν ένας.
Στη συνέχεια, συνεδριάζει το Δεκέμβρη το Σώμα των Εκλεκτόρων, η σύνθεση του οποίου αποτελείται από τους αντιπροσώπους κάθε Πολιτείας, βάσει των εκλογικών αποτελεσμάτων. Δηλαδή, το κόμμα που θα συγκεντρώσει το μεγαλύτερο ποσοστό σε κάθε Πολιτεία, θα είναι εκείνο που θα στείλει αντιπροσώπους στο Σώμα των Εκλεκτόρων.
Checks and Balances
Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ ασκεί τον έλεγχο της εκτελεστικής εξουσίας ενώ το Κογκρέσο της νομοθετικής. Ο Πρόεδρος έχει τη δυνατότητα να παρέμβει στη νομοθετική διαδικασία, ασκώντας veto σε νόμους που ψηφίζει το Κογκρέσο, από την άλλη, επέρχεται η εξισορρόπηση στην εξουσία του Προέδρους, όπως είδαμε παραπάνω, με τη δυνατότητα, παράκαμψης του Προεδρικό veto.
Επί της ουσίας, ο πανίσχυρος Πρόεδρος των ΗΠΑ, ελέγχεται από τη συγκατάθεση του Κογκρέσου σε σημαντικά ζητήματα. Δεν είναι λίγες οι φορές που αποφάσεις Προέδρων έχουν «σκοντάψει» στη Γερουσία και τη νομοθετική εξουσία, συνδιαμορφώνοντας με αυτό τον τρόπο τις πολιτικές αποφάσεις. Για αυτό είναι κρίσιμης σημασίας η κυριαρχία του κόμματος του Προέδρου, αν όχι και τα δύο Νομοθετικά Σώματα, στη Γερουσία, η οποία διαμορφώνει σε μεγάλο βαθμό τη χάραξη της εξωτερικής πολιτικής.
Τον τριμερή διαχωρισμό των εξουσιών, συμπληρώνει η δικαιοσύνη και το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, στο οποίο μπορούν να καταφύγουν τόσο ο Πρόεδρος, όσο και το Κογκρέσο. Ο Πρόεδρος με τη συγκατάθεση της Γερουσίας, ορίζει τους ομοσπονδιακούς δικαστές στο Ανώτατο Δικαστήριο με ισόβια θητεία.
Η αποτροπή αυθαιρεσιών και η επίτευξη ισορροπίας των Εξουσιών (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική), είναι κεφαλαιώδους σημασίας για το πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ. Χαρακτηριστικά, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει αποκλειστικά 2 θητείες, αποτρέποντας με αυτό τον τρόπο τον κίνδυνο ένας συγκεκριμένος Πρόεδρος να μετατραπεί σε δικτάτορα.
Επίλογος
Οι προκλήσεις της εποχής μας είναι μεγάλες και απαιτητικές, οι οποίες σίγουρα χρειάζονται ξεκάθαρο όραμα και προσήλωση στην προστασία ευαίσθητων ζητημάτων όπως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του περιβάλλοντος και της κλιματικής αλλαγής και των ζώων. Τα δείγματα γραφής του Προέδρου Τραμπ δεν είναι τα απολύτως ενθαρρυντικά. Ένα μικρό παράδειγμα για τα όσα πρόκειται να επακολουθήσουν, πριν επιστρέψει στο Οβάλ Γραφείο, διεμήνυσε ότι θα αναπτύξει την εξόρυξη γαιανθράκων σε μεγαλύτερο βαθμό και είναι σφοδρός πολέμιος των πρωτοβουλιών για την κλιματική αλλαγή.
Το παγκόσμιο γεωστρατηγικό γίγνεσθαι σήμερα είναι ιδιαίτερο και απαιτητικό. Ζούμε μια περίοδο, ανάδυσης νέων παγκόσμιων υπερδυνάμεων και την κούρσα του ανταγωνισμού σε οικονομικό και στρατιωτικό επίπεδο, να είναι άνευ προηγουμένου. Θα ήταν ιδιαίτερα ελπιδοφόρο να βλέπαμε ανθρώπους με γνώσεις, ενσυναίσθηση και σεβασμό σε ανθρώπους και φύση, να κατέχουν τις σημαντικές θέσεις εξουσίας.
Η εκλογική επικράτηση Τραμπ προκάλεσε ανασφάλεια και αναταραχή σε Ευρώπη και Ασία. Το μέλλον βρίσκεται μπροστά μας. Το μόνο σίγουρο πως ζητήματα όπως το μεταναστευτικό και οι περιφερειακές συγκρούσεις και η ένταση της κλιματικής αλλαγής που βιώνουμε ολοένα και πιο έντονα, απαιτούν άμεσες λύσεις. Πόσο πιο αποθαρρυντικό, όμως, να ακούς τον θεωρητικά πιο ισχυρό άνθρωπο του πλανήτη να αρνείται και τα δύο. Να μην ξεχνάμε, μάλιστα, την προσπάθεια παρεμπόδισης της επικύρωσης της εκλογής Μπάιντεν το 2021, με την εισβολή υποστηρικτών του Τραμπ στο Καπιτώλιο, η οποία είχε ως αποτέλεσμα νεκρούς και δεκάδες τραυματίες. Μια από τους τραυματίες, και η Δημοκρατία.
Βιβλιογραφία
How Donald Trump completed a historic political comeback Ανακτήθηκε από: https://edition.cnn.com/2024/11/06/politics/how-donald-trump-won/index.html (Τελευταία πρόσβαση 07/10/2024)
Ο πρόεδρος των ΗΠΑ και οι εξουσίες του Ανακτήθηκε από: https://www.insider.gr/politiki/341573/ti-exoysies-ehei-o-proedros-ton-ipa (Τελευταία πρόσβαση 07/10/2024)
Ο ρόλος των «Checks and Balances» στο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ Ανακτήθηκε από: https://odeth.eu/%CE%BF-%CF%81%CF%8C%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CF%84%CF%89%CE%BD-checks-and-balances-%CF%83%CF%84%CE%BF-%CF%80%CE%BF%CE%BB%CE%B9%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CF%83%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1/ (Τελευταία πρόσβαση 07/10/2024)
«Μάχη για τους 270»: Το περίεργο εκλογικό σύστημα των ΗΠΑ Ανακτήθηκε από: https://www.fortunegreece.com/article/maxi-gia-tous-270-to-periergo-eklogiko-sistima-ton-ipa/ (Τελευταία πρόσβαση 07/10/2024)
How the president is elected Ανακτήθηκε από: https://www.usa.gov/election (Τελευταία πρόσβαση 07/10/2024)
Electoral College Ανακτήθηκε από: https://www.usa.gov/electoral-college (Τελευταία πρόσβαση 07/10/2024)
