«Αυτοεκτίμηση είναι το βίωμα ότι είμαι ικανός να αντιμετωπίσω τις προκλήσεις της ζωής και ότι αξίζω την ευτυχία.» (NCSE, USA, 1992)
Η έννοια της αυτοεκτίμησης θεμελιώνεται με την αίσθηση της ικανότητας και την αίσθηση της αξίας. Η έννοια της ικανότητας αφορά την πεποίθηση του ατόμου ότι μπορεί να παράγει τα επιθυμητά αποτελέσματα και να παίρνει τις σωστές αποφάσεις, ενώ η έννοια της εκτίμησης συνδέεται με το κατά πόσο ζει με βάση θεμελιώδεις αξίες, οι οποίες του παρέχουν αίσθημα ικανοποίησης και ακεραιότητας. Η αξία είναι κατά μία έννοια η ψυχολογική πλευρά της αυτοεκτίμησης, ενώ η ικανότητα η κοινωνιολογική της πλευρά. Είναι απαραίτητη η ισορροπία μεταξύ των δύο πλευρών, αλλιώς η αυτοεκτίμηση κινδυνεύει να μετατραπεί σε αλαζονεία.
Ανάπτυξη αισθήματος αυτοεκτίμησης
Η αυτοεκτίμηση των παιδιών αναπτύσσεται μέσα από γνωστικές και συναισθηματικές διαδικασίες αξιολόγησης του εαυτού τους και επηρεάζεται από τα παρακάτω στοιχεία:
- κληρονομημένο υλικό (ευφυία, εμφάνιση κ.α.)
- επιτεύγματα και επιτυχίες στη ζωή
- αίσθηση ότι είμαι αγαπητός και αρεστός
- αίσθηση ότι είμαι μοναδικός και αξίζω σεβασμό
- αίσθηση ότι ελέγχω τη ζωή μου
Αυτοεκτίμηση και σχολική επίδοση
Η ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης των παιδιών μέσα στη σχολική τάξη είναι σημαντικός στόχος για τον εκπαιδευτικό, καθώς έχει θετική συνάφεια με τη σχολική τους επίδοση. Μαθητές με αυτοεκτίμηση προσεγγίζουν με μεγαλύτερη σιγουριά τις δυσκολίες, βελτιώνουν ευκολότερα τις σχέσεις τους με άλλους, θέτουν και εκπληρώνουν με προσήλωση τους στόχους τους και πετυχαίνουν στα περισσότερα με τα οποία ασχολούνται. Πέραν αυτών, μειώνονται οι αρνητικές συμπεριφορές, όπως ανυπακοή, βία, παραβατικότητα κ.α.
Χαρακτηριστικά μαθητών με υψηλή αυτοεκτίμηση
- Βλέπουν τον εαυτό τους ρεαλιστικά
- Αναγνωρίζουν τα δυνατά και αδύναμα σημεία τους
- Βοηθούν με προθυμία τους άλλους
- Δεν φοβούνται να πάρουν ρίσκα
- Δεν φοβούνται τις αλλαγές
- Αναλαμβάνουν την ευθύνη των πράξεων τους
- Βρίσκουν εναλλακτικούς τρόπους να επιλύσουν τα προβλήματά τους
- Ανταποκρίνονται με θετικό τρόπο στον έπαινο
- Συνεργάζονται με ευκολία
Χαρακτηριστικά μαθητών με χαμηλή αυτοεκτίμηση
- Ενδιαφέρονται υπερβολικά για το τι πιστεύουν οι άλλοι για αυτούς
- Αντιδρούν αμυντικά ή εκδικητικά
- Δεν συνεργάζονται με ευκολία
- Κατηγορούν τους άλλους όταν οι ίδιοι δεν τα πηγαίνουν καλά
- Φοβούνται την αποτυχία
- Καθυστερούν όσο μπορούν και βρίσκουν δικαιολογίες
- Δεν προσπαθούν αρκετά και αποσύρονται
- Εμπλέκονται σε καταστάσεις φυγής από το σχολείο (σκασιαρχείο, αργοπορημένη προσέλευση)
Οι 5 πυλώνες της αυτοεκτίμησης
Οι εκπαιδευτικοί καλλιεργώντας τις παρακάτω πεποιθήσεις στα παιδιά βοηθούν σημαντικά στην ανάπτυξη της αυτοεκτίμησής τους:
- Αίσθηση ασφάλειας: Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να λειτουργούν μέσα σε όρια, τα οποία μπορούν να θέσουν από κοινού με τον εκπαιδευτικό. Τα όρια και οι κανόνες παρέχουν στα παιδιά το αίσθημα ασφάλειας, ώστε να μην ανησυχούν για το τι μπορεί να συμβεί ανά πάσα στιγμή στο χώρο του σχολείου.
- Αίσθηση ταυτότητας: Τα παιδιά μαθαίνουν να έχουν ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό τους και να σέβονται τη μοναδικότητα του εαυτού τους και των άλλων. Για το σκοπό αυτό ο εκπαιδευτικός επιδεικνύει ενδιαφέρον και αποδοχή προς τα θετικά και αρνητικά στοιχεία των μαθητών.
- Αίσθηση του ανήκειν: Τα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται και να είναι χρήσιμα στην ομάδα, μέσω ομαδοσυνεργατικών δραστηριοτήτων.
- Αίσθηση σκοπού: Τα παιδιά μαθαίνουν να θέτουν στόχους και να πιστεύουν ότι μπορούν να τους επιτύχουν. Ο εκπαιδευτικός βοηθά στη θέσπιση ρεαλιστικών στόχων, καθοδηγεί, δημιουργεί προσδοκίες και δίνει ανατροφοδότηση.
- Αίσθηση επάρκειας: Η αίσθηση αυτή πηγάζει από βιώματα επιτυχίας. Είναι σημαντικό ο μαθητής να ενθαρρύνεται συνεχώς για την προσπάθεια του και να γιορτάζει μαζί με τον εκπαιδευτικό τις επιτυχίες του.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για το άρθρο:
Κολιάδης, Ε., Κουμπιάς, Ε., Βάρφη, Β., Παρασκευόπουλος, Θ. & Δενδάκη, Α. (2003). Αυτοαντίληψη – Αυτοεκτίμησηκαι προλήματα συμπεριφορας μαθητών σχολικής ηλικίας. Πρακτικά 1ου Πανελλήνιου Συνεδρίου ΕΛΨΕ Βόρειας Ελλάδας. Βόλος.
Δενδάκη, Α. (2010). Η Ανθρωπιστική Προσέγγιση. Στο: Ε. Α. Κολιάδης (Επιμ.). Συμπεριφορά στο σχολείο. Αξιοποιούμε δυνατότητες. Αντιμετωπίζουμε προβλήματα. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.
