Επαύξηση – από τον κόσμο του gaming στην ανασύσταση της σύγχρονης εκθεσιακής εμπειρίας – τα εργαλεία AR (Augmented Reality) παραλλάσσουν με τρόπο διακριτό αλλά συνάμα δημιουργικό την ήδη ορατή και βιωμένη πραγματικότητα. Με αφορμή την εικαστική έκθεση «Seeing the Invisible» η οποία συνδιοργανώθηκε από το Δήμο Αθηναίων και την Outset Greece και παρουσιάζεται στον ευρύτερο χώρο του Εθνικού Κήπου Αθηνών από τις 22 Οκτωβρίου 2022 έως και τον Σεπτέμβριο του 2023, τίθεται για πρώτη φορά το ζήτημα της αξιοποίησης εργαλείων επαυξημένης πραγματικότητας στα πλαίσια ανάδειξης ψηφιακών έργων τέχνης εντός του αστικού τοπίου.
Τα χωρικά όρια ρευστοποιούνται, οι έννοιες της ορατότητας και της αντιληπτικότητας (άμεση συσχέτιση με τον επίσημο τίτλο της έκθεσης) συγχέονται και συνεξετάζονται σε μια προσπάθεια ερμηνείας του ψηφιακού μετασχηματισμού της εικαστικής εμπειρίας. Η απλή περιήγηση μετατρέπεται σε διαδραστικό βίωμα, σε ένα παιχνίδι εξερεύνησης με σύμμαχο τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία. Μέσα από την οθόνη ενός κινητού τηλεφώνου (ή εναλλακτικά ενός tablet) και τη χρήση μιας εφαρμογής επαυξημένης πραγματικότητας, ο κόσμος αλλάζει όψη, αλλάζει χρώμα, υφή και διαστάσεις. Στην έκθεση «Seeing the Invisible» ο χρήστης/επισκέπτης καλείται να πλοηγηθεί στην κατά τα άλλα αχανή, πλην όμως πανέμορφη και κατάφυτη έκταση του Εθνικού Κήπου Αθηνών με τη βοήθεια ειδικά σχεδιασμένης εφαρμογής. Δεκατέσσερις συνολικά καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο δημιούργησαν αποκλειστικά για τις ανάγκες της έκθεσης ισάριθμα έργα, τα οποία αποκαλύπτονται στο φιλοθεάμον κοινό στα πιο απίθανα μέρη του Κήπου. Ο επισκέπτης σε ρόλο εξερευνητή αλληλεπιδρά με το χώρο, «συνομιλεί» ψηφιακά με το έργο τέχνης, ενώ παράλληλα αναπτύσσει την ικανότητα προσανατολισμού στο πλαίσιο ενός παιχνιδιού που προάγει την παρατήρηση, τη διάδραση και την ανακαλυπτικότητα.
Οι κανόνες του παιχνιδιού φαντάζουν απλοί: έχοντας κατεβάσει την αντίστοιχη εφαρμογή κι αφότου διαβάσουμε προσεκτικά τις οδηγίες που παρουσιάζονται στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου (ή tablet), ξεκινάμε την πορεία μας στον ευρύτερο χώρο του Εθνικού Κήπου Αθηνών (απαιτείται η ενεργοποίηση της δυνατότητας εντοπισμού τοποθεσίας/Global Positioning System). Ανάμεσα σε φυλλωσιές, σπάνια είδη βλάστησης και ανυποψίαστους περαστικούς «κρύβονται» τα 14 συνολικά έργα τέχνης που συντάσσουν τον εικαστικό χάρτη της έκθεσης.
Ακολουθώντας τα βήματα ο χρήστης καλείται να σαρώσει ένα ορισμένο τμήμα του εδάφους (το εν λόγω τμήμα περικλείεται και εμφανίζεται εντός ενός διακριτού κύκλου). Έπειτα από την επιτυχή σάρωση η οθόνη αποκτά «ζωή» μέσω της εμφάνισης του εκάστοτε ψηφιακού έργου που στόχο έχει να επαυξήσει την ήδη ορατή και τρισδιάστατα αντιλαμβανόμενη πραγματικότητα. Μέσα από μία εξατομικευμένη εικαστική εμπειρία ο χρήστης μαθαίνει να αλληλεπιδρά βιωματικά με την Τέχνη.
Πόσο οικεία μοιάζει στο ελληνικό κοινό η έννοια της περιήγησης σε μία εικαστική έκθεση από την οποία απουσιάζει η φυσική διάσταση των έργων τέχνης; Όσο οδηγούμαστε προς το ψηφιακό μετασχηματισμό, τόσο περισσότερο οφείλει ο πολιτιστικός τομέας να συμβαδίζει δυναμικά με τις σύγχρονες τάσεις ανάδειξης, τεκμηρίωσης και αξιοποίησης ή ακόμα και να δημιουργεί νέες, δίνοντας χώρο και ευκαιρίες σε καινοτόμες ιδέες και πολλά υποσχόμενους καλλιτέχνες που βασίζονται στη χρήση πολυμεσικών εργαλείων με απώτερο στόχο τη συγκρότηση μιας μοναδικά ορισμένης βιωματικής εμπειρίας.
Μέσω της έκθεσης «Seeing the Invisible» μικροί και μεγάλοι (η έκθεση απευθύνεται στο ευρύ κοινό) έχουν τη δυνατότητα με τη βοήθεια μιας εφαρμογής που διατίθεται εντελώς δωρεάν, να περιηγηθούν στους χώρους του Εθνικού Κήπου Αθηνών. Τα οφέλη που προκύπτουν από το εν λόγω εικαστικό δρώμενο είναι πολλαπλά:
- ο επισκέπτης έρχεται σε επαφή με το φυσικό περιβάλλον, αυτού του είδους η επαφή συμβάλλει στην ενίσχυση της ψυχικής υγείας και ευεξίας του σύγχρονου ατόμου, που όντας εγκλωβισμένο εντός ενός απρόσωπου και γκρίζου αστικού περιβάλλοντος έχει αποστερηθεί πλήρως οτιδήποτε συναρτώμενου με φύση (βάσει ερευνών η επαφή με τη φύση συμβάλλει στην καταπολέμηση του άγχους, στην ενίσχυση της ψυχικής υγείας και στην κινητοποίηση/αύξηση της δημιουργικότητας κατά ποσοστό 50%)
- ο τρόπος με τον οποίον έχει δομηθεί η εικαστική έκθεση επαυξημένης πραγματικότητας υποβοηθά το ένστικτο εξερεύνησης του επισκέπτη, ενώ παράλληλα οξύνει τη φαντασία και φέρνει στο προσκήνιο μία αίσθηση παιδικότητας και νοσταλγίας καθώς άτομα ανεξαιρέτου ηλικίας παίζουν «κρυφτό» με ψηφιακά έργα τέχνης
- το αθηναϊκό κοινό αποκτά τη δυνατότητα χρήσης και αξιοποίησης σύγχρονων εργαλείων που δεν έχουν εμφανισθεί μέχρι πρότινος έντονα στο εν Ελλάδι πολιτιστικό στερέωμα, γεγονός που μας φέρνει ολοένα και πιο κοντά στον ψηφιακό μετασχηματισμού του Πολιτισμού, όπως αυτός νοείται βάσει των προτύπων της παγκόσμιας αγοράς (οι Τέχνες προστίθενται στην ίδια εξίσωση με έννοιες όπως αυτές της παγκοσμιοποίησης και της ψηφιοποίησης στα πλαίσια ενός κοινά ορισμένου τεχνολογικού γραμματισμού)
- σε μια εποχή όπου ο σύγχρονος άνθρωπος έχει πάψει να παρατηρεί κι απλά βλέπει με τρόπο παθητικό, η έκθεση «Seeing the Invisible» καινοτομεί ζητώντας από το κοινό την ενεργό συμμετοχή του σε ένα ανακαλυπτικό παιχνίδι που βασίζεται κατεξοχήν στην αναζήτηση, την παρατήρηση, τη φαντασία και την ανάγκη για διάδραση.
Ο σχεδιασμός της έκθεσης προσαρμόστηκε στην ήδη υπάρχουσα και διαμορφωμένη μορφολογία του χώρου (συνεπώς μιλάμε για μία site-specific έκθεση). Το φυσικό περιβάλλον προσδίδει στο όλο εικαστικό εγχείρημα μία αίσθηση ανοικτότητας και ελευθερίας. Η Τέχνη βγαίνει εκτός των συμπαγών τοίχων ενός μουσείου (ή εναλλακτικά οποιουδήποτε χώρου μπορούσε να φιλοξενήσει κάθε μορφή τέχνης στη σύγχρονη εποχή) και παρουσιάζεται εν είδει επαυξημένων στοιχείων στο οικοσύστημα ενός Εθνικού Κήπου (η έκθεση «Seeing the Invisible» δύναται να χαρακτηριστεί ως open-air) που συνιστά πνεύμονα πρασίνου για την πόλη. Ζητούμενο της έκθεσης είναι ο συνδυασμός! Με τη βοήθεια της επαυξημένης πραγματικότητας (να σημειωθεί ότι η επαυξημένη πραγματικότητα διαφέρει από την εικονική πραγματικότητα) επιτυγχάνεται δημιουργικά η σύμπραξη φυσικού (physical) και ψηφιακού (digital) με στόχο τη δημιουργία μιας υβριδικής εμπειρίας θέασης και εξερεύνησης (phygital). Αυτού του είδους η δυναμική σύζευξη βοηθά στην πληρέστερη εμπλοκή/διάδραση του επισκέπτη με το έκθεμα, ενώ παράλληλα ενισχύει παραγωγικά την ανατροφοδότηση που απαιτείται πίσω από την οργάνωση κάθε μορφής έκθεσης. Μέσω της εφαρμογής, ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να αναρτήσει απευθείας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης το προϊόν της επαυξημένης εμπειρίας που μόλις βίωσε (στοιχείο – κλειδί συνιστά η εξαιρετικά ισχυρή οπτική εντύπωση που διαμορφώνουν τα εν λόγω έργα τέχνης).
Το καλλιτεχνικό εγχείρημα «Seeing the Invisible» ξεκίνησε το 2021 με την πρωτοβουλία των Βοτανικών Κήπων της Ιερουσαλήμ σε συνεργασία με το Outset Contemporary Art Fund και την υποστήριξη του Jerusalem Foundation. Αποτελεί την πρώτη έκθεση επαυξημένης πραγματικότητας που υλοποιείται σε συνεργασία με βοτανικούς κήπους παγκοσμίως. Το διάστημα 2022-2023 παρουσιάζεται στον Εθνικό Κήπο Αθηνών και συγχρόνως σε δέκα βοτανικούς κήπους σε παγκόσμια κλίμακα: στον Βοτανικό Κήπο Αδελαΐδας (Αυστραλία), στο Eden Project (Αγγλία), Gardens by the Bay (Σιγκαπούρη), στους Βοτανικούς Κήπους της Ιερουσαλήμ (Ισραήλ), στους Βοτανικούς Κήπους Marie Selby, στο Historic Spanish Point Campus (ΗΠΑ), στον Κήπο της Εταιρείας Οπωροκηπευτικών της Μασαχουσέτης στο Elm Bank (ΗΠΑ), στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Τορόντο (Καναδάς), στο Πανεπιστήμιο του Τέξας, στο Austin Lady Bird Johnson Wildflower Center (ΗΠΑ) και στον Εθνικό Βοτανικό Κήπο Walter Sisulu (Νότια Αφρική).
Πηγές:
Makarov, A. (2022, Αύγουστος 2). 12 Augmented Reality Trends of 2023: New Milestones in Immersive Technology. Ανάκτηση από mobidev: https://mobidev.biz/blog/augmented-reality-trends-future-ar-technologies
Morozova, A. (χ.χ.). How to Use Augmented Reality in Museums: Examples and Use Cases. Ανάκτηση από Jasoren: https://jasoren.com/how-to-use-augmented-reality-in-museums-examples-and-use-cases/
overly. (χ.χ.). Art is more than meets the eye – uncover it with AR. Ανάκτηση από overly: https://overlyapp.com/augmented-reality-solutions/museums-art-exhibitions/
Veronika. (2022, Ιανουάριος 19). Virtual and Augmented Reality in Museums: Exhibitions Come to Life. Ανάκτηση από YORD: https://yordstudio.com/interactive-museums-and-exhibitions/
Αλεξάνδρα Μπούνια, Ν. Ν. (χ.χ.). Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ. Αθήνα: ΚΑΛΕΙΔΟΣΚΟΠΙΟ.
