Σίγουρα, στο άκουσμα της λέξης Βυζάντιο μόνο ενδιαφέρουσες εικόνες δεν έρχονται στο μυαλό. Αυτό συμβαίνει, διότι η βυζαντινή περίοδος έχει συνδυαστεί, κατά γενική ομολογία, με αναρίθμητους πολέμους και βασιλιάδες, που ο ένας διαδεχόταν τον άλλον ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Αξιοσημείωτο όμως είναι το γεγονός, πως για τον σύγχρονο Έλληνα το Βυζάντιο είναι συνώνυμη της λέξης χριστιανισμός. Το “παραστράτημα” αυτό συμβαίνει, διότι για μεγάλο χρονικό διάστημα η χριστιανική θρησκεία βρέθηκε να ακμάζει εντός της αυτοκρατορίας. Οι περισσότεροι εξέχοντες αυτοκράτορες ασπάζονταν τη θρησκεία αυτή και βαπτίζονταν χριστιανοί, με αποτέλεσμα να επιβάλλουν το ορθόδοξο, συγκεκριμένα, δόγμα στο λαό τους. Τον 8ο αιώνα, την εμφάνισή της έκανε η γνωστή εικονομαχία, που συγκλόνισε για περίπου έναν ολόκληρο αιώνα τη βυζαντινή αυτοκρατορία, διχάζοντάς τη σημαντικά. Από τη μία, οι υποστηρικτές της απεικόνισης των αγίων προσώπων και από την άλλη, οι υποστηρικτές των ανεικονικών αντιλήψεων. Δυο μέτωπα που μάχονταν σκληρά για τις πεποιθήσεις τους, σε βαθμό που υποδήλωνε φανατισμό. Η διαμάχη αυτή έληξε με τη σύγκληση της Ζ’ Οικουμενικής Συνόδου, στο πρώτο ήμισυ του 9ου αιώνα, με συμβάσεις που προτάθηκαν και για τα δύο μέτωπα.
Άλλος ένας λόγος που το Βυζάντιο συνδέεται αυτόματα με την ορθοδοξία είναι η κατασκευή υπεράριθμων κατακομβών και ιερών ναών. Οι κατακόμβες έκαναν την εμφάνισή τους για πρώτη φορά στη δυτική Ευρώπη, κάτω από το έδαφος της Ρώμης. Επεκτείνονταν, αρχικά γύρω από την πόλη. Έπειτα ακόμη και στο εσωτερικό της, όπως τρόπον τινά τα σύγχρονα αποχετευτικά συστήματα. Παρενθετικά, η λέξη κατακόμβη προέρχεται από τη λατινική λέξη cuba, η οποία με τη σειρά της αποτελεί δάνειο της ελληνικής λέξης κύμβη. Οι κατακόμβες δεν ήταν παρά υπόγειοι τάφοι που ενώνονταν με διαδρόμους. Ήταν σκοτεινές, αλλά διακοσμημένες, και αργότερα υιοθετήθηκαν από την ανατολική βυζαντινή αυτοκρατορία, λόγω της πρακτικότητάς τους. Ήταν κατά κύριο λόγο χριστιανικοί χώροι λατρείας, ταφής, ακόμη και φυγής.
Από την άλλη, οι ναοί που κτίστηκαν επί βυζαντινής περιόδου, ανέρχονται σε χιλιάδες και βρίσκονται ακόμη ανάμεσά μας. Για παράδειγμα, η εκκλησία Καπνικαρέα στην Αθήνα είναι από τις πιο γνωστές εκκλησίες της περιόδου εκείνης, συγκεκριμένα με ρυθμό εγγεγραμμένο σταυροειδή με τρούλο. Η βυζαντινή αυτοκρατορία κρατούσε μεγάλο πλούτο στα χέρια της και δε δίσταζε να τον επενδύει σε δύο τομείς, που ενίσχυαν την ενότητά της. Αυτοί δεν είναι παρά η προστασία και η θρησκεία της. Εξετάζοντας κανείς σχέδια κατόψεων των ναών της εποχής, αντιλαμβάνεται πόση μελέτη και προσπάθεια κατέβαλλαν οι τότε τεχνίτες. Γι’ αυτό, το αποτέλεσμα ήταν πάντα άπταιστο. Από το νάρθηκα ως και την αψίδα, ένας βυζαντινός ναός είναι άξιος ανταγωνισμού με κάποιον πολύ μεταγενέστερό του.
Εν κατακλείδι
Το Βυζάντιο είναι μία πλούσια αυτοκρατορία, που κυβερνάται ως επί το πλείστον με αυστηρότητα. Με αυτόν τον τρόπο, καταφέρνει να αποκρούει αποτελεσματικά τους εχθρούς της, απολαμβάνοντας έτσι μεγάλες περιόδους ειρήνης. Κατά τη διάρκειά τους, εκδίδεται σε πλουσιοπάροχα και μεγαλοπρεπή έργα, που τη χαρακτηρίζουν μέχρι και σήμερα. Ο βασικός, λοιπόν, λόγος που το Βυζάντιο στιγματίστηκε από τη θρησκεία του, δεν είναι παρά η αφοσίωσή του στην ανάδειξη και επέκτασή της, με την κατασκευή των ανάλογων έργων.
