Η Μέση Ανατολή έχει μεγάλη φήμη για την ιστορία και τον πολιτιστικό πλουραλισμό της. Συχνά, ειδικά τα τελευταία χρόνια, οι περιοχές της Μέσης Ανατολής έχουν γίνει θέατρο ένοπλων συγκρούσεων και πολέμων. Η περίπτωση του Λιβάνου δεν αποτελεί εξαίρεση. Με έκταση 10.452 τετραγωνικά χιλιόμετρα και περίπου 7 εκατομμύρια κατοίκους, η μικρή αυτή χώρα απέκτησε την ανεξαρτησία της το 1943, μετά από δύο δεκαετίες γαλλικής κατοχής. Οι Λιβανέζοι, έχοντας βιώσει την τραγωδία του πολέμου και της ξένης κατοχής, αγωνίζονταν από πριν για την ανεξαρτησία τους, ενώ κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, το κράτος τους έγινε στόχος ισραηλινών επιθέσεων. Η πρωτεύουσα του κράτους τους είναι η Βηρυτός, το επονομαζόμενο “Παρίσι της Ανατολής”.
Το 1975 ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στη χώρα, ενώ για πολλά χρόνια, ο Λίβανος ήταν κάτω από την πολύ στενή επιρροή της Συρίας (και του Ισραήλ), όντας στην πραγματικότητα κατεχόμενος από τον συριακό στρατό, ο οποίος αποχώρησε το 2005, αλλά και από ισραηλινές δυνάμεις και δυνάμεις των χριστιανών μαρωνιτών. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ο Λίβανος ταλανιζόταν από τις εσωτερικές έριδες και η Αραβική Άνοιξη που ξέσπασε την αυγή της δεύτερης δεκαετίας του 21ου αιώνα, έφερε πάλι τα πάνω – κάτω στη χώρα της Μέσης Ανατολής, με την πολιτική και κρατική αστάθεια να παίζουν πρωτεύοντα ρόλο, παρόλο που γενικά θεωρείται ως μία από τις πιο “δημοκρατικές” χώρες της Μέσης Ανατολής.
Η δυσαρέσκεια των Λιβανέζων για το πολιτικό σύστημα και την κατάσταση της χώρας τους έχει εκφραστεί αρκετές φορές στη σύγχρονη ιστορία, με αποκορύφωμα τη λεγόμενη κρίση των σκουπιδιών το 2015, όταν η κυβέρνηση της χώρας αποφάσισε να κλείσει την κυριότερη χωματερή του κράτους τον Ιούλιο του 2015, χωρίς κάποια εναλλακτική λύση. Αυτό προκάλεσε την οργή του λαού, η οποία εκφράστηκε αρχικά διαδικτυακά από ακτιβιστές, αλλά αργότερα ο λαός βγήκε στους δρόμους, απαιτώντας τέλος στο οικονομικό αδιέξοδο, πάταξη της διαφθοράς, μεταρρυθμίσεις και καλύτερες συνθήκες ζωής. Η βίαιη καταστολή των πρώτων διαδηλώσεων από τις λιβανέζικες αρχές κατά τον Αύγουστο του ίδιου έτους, αφύπνισε κι άλλες μάζες πολιτών, οι οποίοι βγήκαν στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν.
Ένα άλλο γεγονός που ρυθμίζει συχνά τις πολιτικές και κοινωνικές περιστάσεις στον Λίβανο, είναι οι συνεχόμενες προσφυγικές ροές τα τελευταία 50 χρόνια, με τους πρόσφυγες να είναι κυρίως Παλαιστίνιοι, οι οποίοι κατέφυγαν στη χώρα λόγω της γνωστής διαμάχης της Παλαιστίνης με το Ισραήλ. Ο αριθμός των Παλαιστίνιων στη χώρα κυμαίνεται γύρω στις 450 χιλιάδες, αποτελώντας έτσι το 10% του λιβανέζικου πληθυσμού. Το μεγαλύτερο ποσοστό των Παλαιστίνιων ζει σε προσφυγικούς καταυλισμούς για χρόνια, μέσα σε άθλιες συνθήκες ζωής, ενώ πρέπει να σημειώσουμε πως στερούνται βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων, αφού δε θεωρούνται καν πολίτες, μιας και η χώρα τους έχει περιορισμένη αναγνώριση. Η τραγωδία που μαίνεται στη Συρία από το 2011, έχει ως αντίκτυπο εκατοντάδες χιλιάδες Σύροι να έχουν βρει καταφύγιο στο Λίβανο και αυτοί ως πρόσφυγες. Θα λέγαμε πως και οι Σύροι αντιμετωπίζουν προβλήματα προσαρμογής στη χώρα, με τη φτώχεια και την στέρηση βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων να μονοπωλούν την καθημερινότητά τους.
Αμφιλεγόμενος είναι και ο ρόλος μίας γνωστής ισλαμικής οργάνωσης που δρα στην περιοχή και δεν είναι άλλη από τη Χεζμπολάχ. Στην πραγματικότητα, δεν είναι πάντοτε εύκολο να προσδιοριστεί η φύση και ο ρόλος αυτής της οργάνωσης. Κάποιοι την αντιμετωπίζουν ως μία ισλαμική οργάνωση κι άλλοι ως πολιτικό κόμμα. Δεν είναι λίγες και οι φωνές που τη θεωρούν τρομοκρατική οργάνωση. Όπως και να ‘χει, έχουμε διαπιστώσει πως η Χεζμπολάχ κατέχει σημαντική θέση στα πολιτικά πράγματα του Λιβάνου. Σχηματίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του 1980, την περίοδο που ο νότιος Λίβανος είχε καταληφθεί από το Ισραήλ (αν και οι απαρχές της μπορούν να ανιχνευθούν από τα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας) ενώ ο ρόλος του Ιράν στη διαμόρφωσή της μπορεί να εντοπιστεί και από το γεγονός ότι η Χεζμπολάχ διαχρονικά εξυπηρετεί τα συμφέροντα της σιιτικής κοινότητας των Λιβανέζων. Η οργάνωση είναι αρκετά δημοφιλής στον νότιο Λίβανο, περιοχή όπου πλειοψηφούν οι σιίτες μουσουλμάνοι και έχει υποστεί σκληρές κοινωνικές και οικονομικές πιέσεις.
Η πολιτική κατάσταση στον Λίβανο φάνηκε να σταθεροποιείται με την εκλογή του Μισέλ Αούν στην προεδρία της χώρας τον Οκτώβριο του 2016 και του Σαάντ Χαρίρι, γόνο πολιτικού τζακιού, στην πρωθυπουργία, λίγους μήνες μετά. Ο Λίβανος ηρέμησε φαινομενικά, όμως κατά βάθος η χώρα συνέχισε να βράζει. Το απαρχαιωμένο πολιτικό σύστημα, βάσει του οποίου, οι ποικίλες θρησκευτικές ομάδες που συναπαρτίζουν το λιβανέζικο έθνος, ασκούν από διάφορα πόστα την εξουσία, σε συνδυασμό με την εκτεταμένη διαφθορά, την οικονομική κρίση και τις κοινωνικές αντιθέσεις, δεν αφήνουν τη χώρα να ηρεμήσει.
Στις 4 Αυγούστου 2020, εν μέσω όξυνσης των οικονομικών δυσκολιών της χώρας και της πανδημίας του κορωνοϊού, ο λαός του Λιβάνου και ειδικότερα οι πολίτες της Βηρυτού θα έρθουν αντιμέτωποι με μία καταστροφή βιβλικών διαστάσεων, μία μεγάλη φωτιά που ξέσπασε στην αποθήκη 12 του λιμανιού της πόλης οδήγησε σε μία αρχική μεγάλη έκρηξη, η οποία συνοδεύτηκε από επιμέρους μικρότερες εκρήξεις, σαν πυροτεχνήματα όπως ανέφεραν μάρτυρες, λίγο μετά τις 6 το απόγευμα. Περίπου 30 δευτερόλεπτα μετά τις πρώτες εκρήξεις, μία κολοσσιαία έκρηξη που ακούστηκε σε μία πολύ μεγάλη ακτίνα (με αναφορές να κάνουν λόγο πως ο θόρυβος της έκρηξης έγινε αισθητός μέχρι την Κύπρο), απελευθέρωσε ένα μανιτάρι καπνού αερίων στον αέρα και έφερε την πόλη αντιμέτωπη με μία ασύλληπτη τραγωδία.
Η έκρηξη κατέστρεψε αμέσως τον χώρο δίπλα στην αποβάθρα, ο οποίος πλημμύρισε με νερό. Η αποθήκη στην οποία σημειώθηκαν οι εκρήξεις, καταστράφηκε ολοκληρωτικά, ενώ και οι διπλανές αποθήκες υπέστησαν την ίδια μοίρα. Η εικόνα του λιμανιού της Βηρυτού, όπως δόθηκε από δορυφορικές λήψεις, είναι αποκαρδιωτική. Σχεδόν όλο το λιμάνι έχει ισοπεδωθεί. Η έκρηξη έγινε αισθητή σε όλη την πόλη, ενώ διάφορα βίντεο που κυκλοφορούν τις τελευταίες ώρες στο διαδίκτυο, δείχνουν έντρομους κατοίκους που άκουσαν την έκρηξη να προσπαθούν να προφυλάξουν τα παιδιά τους αλλά και να προφυλαχτούν οι ίδιοι από αυτή την τραγωδία. Σεισμολόγοι από το αμερικανικό γεωλογικό ινστιτούτο ανέφεραν πως το ωστικό κύμα της έκρηξης ήταν ισοδύναμο με σεισμό μεγέθους 3,3 ρίχτερ.
Το τι επακολούθησε στην πόλη, μπορεί να γίνει εύκολα αντιληπτό. Ο απολογισμός μέχρι στιγμής είναι τουλάχιστον 154 νεκροί (με τον αριθμό να αυξάνεται), περισσότεροι από 5.000 τραυματίες, οι οποίοι έχουν κατακλύσει τα νοσοκομεία, ενώ οι άστεγοι υπολογίζονται στις 300.000, με τις ελπίδες για τους αγνοούμενους (των οποίων ο αριθμός είναι άγνωστος) να λιγοστεύουν. Με την πρωτεύουσα της χρεοκοπημένης αραβικής χώρας να είναι κατεστραμμένη, τα στοιχεία που έρχονται στη δημοσιότητα για την «πλωτή βόμβα» που βρισκόταν στο λιμάνι από το 2014 και οδήγησε σε αυτή την τραγωδία σοκάρουν. Οι αρχές υπέδειξαν τους 2.750 αποθηκευμένους τόνους νιτρικού αμμωνίου, ενός εξαιρετικά εύφλεκτου υλικού που χρησιμοποιείται στην παρασκευή λιπασμάτων (αλλά και βομβών), ως υπεύθυνους γι’ αυτή την έκρηξη. Σημαντικό ποσοστό αυτού του υλικού έφτασε στη Βηρυτό με ένα φορτηγό πλοίο που έφερε σημαία Μολδαβίας το 2013, το οποίο ελλιμενίστηκε στην πόλη λόγω τεχνικών προβλημάτων, ενώ είχε ξεκινήσει το ταξίδι του από τη Γεωργία για τη Μοζαμβίκη.
Το εν λόγω πλοίο αν και επιθεωρήθηκε, εντούτοις του απαγορεύτηκε να αποπλεύσει και σταδιακά οι ιδιοκτήτες του το εγκατέλειψαν. Το φορτίο του, με δικαστική εντολή, μεταφέρθηκε στην αποθήκη 12 και θα έπρεπε να είχε πεταχτεί ή να είχε ξαναπωληθεί, ωστόσο τίποτα από αυτά δεν έγινε. Αν και το νιτρικό αμμώνιο φέρεται να είναι ακίνδυνο αν αποθηκευτεί σωστά, συμπεραίνουμε πως ούτε αυτό έγινε. Ακόμη έχει αποδειχθεί πως, αν υπάρχει κάπου σε υψηλές ποσότητες αρχίζει να αποσυντίθεται σταδιακά και να γίνεται ακόμα πιο επικίνδυνο. Μάλιστα, έξι μήνες πριν το τραγικό περιστατικό, αξιωματούχοι που επιθεώρησαν το σημείο είχαν προειδοποιήσει πως εάν η τεράστια ποσότητα του αμμωνίου δεν απομακρυνθεί, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος να ανατιναχθεί όλη η πόλη. Η αποκάλυψη αυτή έφερε κύμα οργή στους Λιβανέζους, οι οποίοι είχαν κάνει μία άτυπη «αναστολή» των διαδηλώσεων εξαιτίας της πανδημίας, τη στιγμή που η χώρα βρίσκεται σε βαθύτατη κρίση χρέους εδώ και μήνες.
Το υπουργικό συμβούλιο του Λιβάνου έχει κηρύξει τη Βηρυτό σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ οι αξιωματούχοι του λιμενικού που επέβλεπαν την ασφάλεια από το 2014, τέθηκαν σε κατ’ οίκον περιορισμό μέχρι να αναζητηθούν ευθύνες για την τραγωδία. Τουλάχιστον τέσσερα νοσοκομεία της Βηρυτού έχουν υποστεί τόσο εκτεταμένες ζημιές που δεν μπορούν να δεχθούν ασθενείς, ενώ ανάμεσα στα θύματα είναι και γιατροί και νοσηλευτές. Το σύστημα υγείας της χώρας είναι ένα βήμα πριν την κατάρρευση, ενώ τα σωστικά συνεργεία δίνουν μάχη για να εντοπίσουν τους εγκλωβισμένους. Η τραγωδία είναι ανυπολόγιστη. Ο κυβερνήτης της Βηρυτού δήλωσε πως η καταστροφή αυτή έχει κόστος 10 με 15 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ τα αποθέματα σιτηρών της χώρας εκτιμάται πως δε φτάνουν για πάνω από ένα μήνα πλέον. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που παρομοιάζουν την εικόνα της πόλης με αυτή της Χιροσίμα, την 6η Αυγούστου 1945 και την τραγωδία που έπληξε τότε την Ιαπωνία.
Σημαντικό ποσοστό της διεθνούς βοήθειας που έχει αιτηθεί η χώρα, έχει καταφτάσει στη Βηρυτό, με την Ελλάδα, την Ιταλία, την Κύπρο, τη Ρωσία, τη Γαλλία, τη Ρωσία μεταξύ άλλων να ανταποκρίνονται στην έκκληση. Την ίδια ώρα το Ιράν έχει στείλει πλοίο με ανθρωπιστική βοήθεια. Η διεθνής βοήθεια φτάνει καθημερινά στη Βηρυτό και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ζητά από τις χώρες να εξασφαλίσουν ότι η παράδοση γίνεται με διαφάνεια.
Είναι ευκόλως εννοούμενο πως η μεγάλη αυτή τραγωδία που χτύπησε το Λίβανο, έχει προκαλέσει την αγανάκτηση και την οργή ενός λαού, που ούτως ή άλλως δε φαίνεται να είναι ικανοποιημένος από τη ζωή που διάγει στη χώρα αυτή. Το βράδυ της 6ης Αυγούστου σημειώθηκαν σφοδρές συγκρούσεις της αστυνομίας με εξαγριωμένους πολίτες της Βηρυτού, οι οποίοι αναζητούν ευθύνες. Οι συγκρούσεις διήρκεσαν σχεδόν όλη νύχτα στη λιβανέζικη πρωτεύουσα, κυρίως στην περιοχή κοντά στο κοινοβούλιο και προκάλεσαν τον τραυματισμών πολλών διαδηλωτών και αστυνομικών. Το κύμα της λαϊκής δυσαρέσκειας διογκώνεται μέρα με τη μέρα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τις έντονες αποδοκιμασίες που δέχθηκε ο λιβανέζος πρόεδρος Μισέλ Αούν, σε κοινή πορεία του με τον γάλλο ομόλογό του Εμμανουέλ Μακρόν, στη Βηρυτό, τον οποίο οι Λιβανέζοι επευφημούσαν. Ήδη δύο λιβανέζοι αξιωματούχοι έχουν παραιτηθεί, ο βουλευτής Μαρουάν Χαμαντέχ και η πρέσβης του Λιβάνου στην Ιορδανία, Τρέισι Σαμούν. Την Πέμπτη 6 Αυγούστου, ο ηγέτης της αντιπολίτευσης Ουαλίντ Τζουμπλάτ ζήτησε διεθνή έρευνα για την απόδοση ευθυνών, εκφράζοντας την έλλειψη εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.
Εικόνα από αντικυβερνητική διαδήλωση στο Λίβανο, τον Ιανουάριο του 2020
Σε μία χώρα που οι ευκαιρίες φαίνεται να λείπουν, η οικονομική ασφυξία εντείνεται και η διαφθορά βασιλεύει, η καταστροφή αυτή ενδεχομένως να αποτελέσει το έναυσμα για εκ νέου αφύπνιση του δυσαρεστημένου λαού, ο οποίος έχει κουραστεί από αυτό το μοτίβο ζωής και έχει μία μακραίωνη δίψα για αλλαγές. Η τραγωδία της Βηρυτού, οι μεγάλες υλικές ζημιές και οι ανθρώπινες ζωές που έχουν χαθεί, μπορούν να ιδωθούν από τη σκοπιά της υπεράσπισης του δικαιώματος του λαού να απαιτεί μεταρρυθμίσεις, ανθρώπινες συνθήκες διαβίωσης και να ρυθμίζει ο ίδιος την τύχη του και όχι να αφήνεται στα χέρια μίας ολιγάριθμης πολιτικής ελίτ που επωφελείται σε βάρος του. Συνήθως ένα γεγονός βαρύνουσας εμβέλειας στέκεται η αφορμή για την έκφραση της οργής και της αγανάκτησης μίας κοινωνικής ομάδας σε βάρος των κυβερνώντων της.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για αυτό το άρθρο:
Βηρυτός: Μετά την καταστροφή έρχεται η οργή και η απόγνωση. Ανακτήθηκε από efsyn.gr
Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης η Βηρυτός. Ανακτήθηκε από efsyn.gr
Beirut explosion: what we know so far. Ανακτήθηκε από bbc.com
Analysis of the current situation in Lebanon: Situation Pillars of Support and Possible Outcome. Ανακτήθηκε από canvasopedia.org
Καταφτάνει η διεθνής βοήθεια στη Βηρυτό. Ανακτήθηκε από gr.euronews.com.
