Λίγες μόνο μέρες πριν, το Ρωσικό Υπουργείο Εξωτερικών με ανάρτησή του στο twitter επισήμανε με νόημα ανήμερα της επετείου της Ναυμαχίας στο Ναυαρίνο κάτι το οποίο γεωπολιτικοί αναλυτές, εκλαμβάνουν ώς νέο σημάδι τριβής στις ρωσοτουρκικές σχέσεις. Συγκεκριμένα η ανάρτηση ανέφερε: «Πριν από 193 χρόνια, οι ρωσικές δυνάμεις μαζί με τις δυνάμεις της Μεγάλης Βρετανίας και της Γαλλίας νίκησαν τον τουρκο-αιγυπτιακό στόλο. Η νίκη των συμμαχικών δυνάμεων στο Ναυαρίνο άνοιξε τον δρόμο για την ανεξαρτησία της Ελλάδας». Μάλιστα η ανάρτηση αυτή έγινε λίγες μέρες πριν ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας Σεργκέι Λαβρόφ επισκεφθεί την Αθήνα, ένα ακόμη σημείο που δείχνει την δυσαρέσκεια των Ρώσων δεδομένων των συνθηκών. Μπορεί το τελευταίο διάστημα Ρωσία και Τουρκία να είχαν αρκετές οικονομικές συναλλαγές και στενή συνεργασία, όμως οι απροσδόκητες εξελίξεις ήταν πάντα κάτι που χαρακτήριζε τις δύο χώρες.
Σύμφωνα με αναλυτές, κατά πάσα πιθανότητα, η νέα αυτή, υποβόσκουσα ένταση στις ρωσοτουρκικές σχέσεις προκύπτει από τις εξελίξεις στον Καύκασο. Ωστόσο, έχει μεγάλη αξία να εξετάσουμε το παρελθόν αυτών των σχέσεων. Ένα παρελθόν γεμάτο κόντρες μεταξύ των δύο κρατών, όταν μάλιστα ήταν ακόμα Αυτοκρατορίες.
Η ιστοριογραφία έχει καταγράψει πάνω από 15 πολέμους Ρώσων-Τούρκων με αφετηρία ίσως το 1568. Ο πόλεμος αυτός τελείωσε δύο χρόνια αργότερα με επικράτηση της Ρωσίας. Βασική αιτία ήταν η διεκδίκηση του Χανάτου του Αστραχάν, ενός ταταρικού κράτους που βρίσκεται στο Δέλτα του ποταμού Βόλγα με εκβολές στην Κασπία Θάλασσα. Οι βλέψεις των Τούρκων ήταν να ενώσουν τους ποταμούς Βόλγα και Ντον με κανάλι, πράγμα που οι Ρώσοι δεν είδαν με θετικό μάτι. Η απάντηση τους ήταν εκρηκτική, στέλνοντας 30.000 στρατιώτες και διαλύοντας τους Τατάρους που είχαν αποσταλεί για την υποστήριξη των Tούρκων.
Ακολούθησαν οι πολυετείς Ρωσοκριμαϊκοί πόλεμοι μεταξύ των ετών 1507–1572. Οι Οθωμανοί για ακόμη μια φορά επιδίωξαν τον έλεγχο του ποταμού Βόλγα, με αποτέλεσμα τη σύγκρουση με τους Ρώσους. Η έκβαση της διαμάχης βρίσκει τη Ρωσία να επεκτείνει την επιρροή της, ως της προς το νότο κοντά στο Βόρειο Καύκασο και την Κασπία Θάλασσα.
Στη συνέχεια, έχουμε την πρώτη ολοκληρωτική διάλυση στις ρωσοτουρκικές σχέσεις με τον πόλεμο μεταξύ των ετών 1676-1681. Αιτία της διαμάχης ήταν η επιδίωξη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να επιβάλλει την κυριαρχία της στην Ουκρανία της Δυτικής Όχθης. Οι Οθωμανοί επικράτησαν φτάνοντας τα σύνορά τους έως τον ποταμό Δνείπερο, παραχωρώντας με τη συνθήκη του Μπαχτσισαράι όμως, ως αντάλλαγμα στους Ρώσους, το δικαίωμα να εμπορεύονται ελεύθερα στην Κριμαία.
Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος του 1686-1700, ο οποίος πέρασε στην ιστορία και ως ο Μέγας Τουρκικός Πόλεμος, πήρε αρκετά μεγάλες διαστάσεις και επηρέασε την Ευρώπη συνολικά, η οποία πλήττοταν από τον αυστροουγγρικό πόλεμο. Η σύγκρουση είχε ως βασικούς πυλώνες την Αυτοκρατορία των Αψβούργων στην Αυστρία και την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία. Το 1696 οι Ρώσοι κατέκτησαν το φρούριο του Αζόφ, το οποίο σύμφωνα με τη συνθήκη ειρήνης της Κωνσταντινούπολης του 1700, πέρασε στη Ρωσία.
Μεταξύ 1710 -1711 έχουμε τη λεγόμενη «Eκστρατεία του Προύθου», ενώ λίγο αργότερα το 1735 ξεσπά ένας νέος ρωσοτουρκικός πόλεμος. Κύριο σημείο είναι η Κριμαία και η οριστική απώθηση των Τατάρων από την Ουκρανία η οποία οδήγησε στην ανάκτηση του Αζόφ από τη Ρωσία και στην υπογραφή της συνθήκης του Βελιγραδίου.
Ακολουθεί ένας από τους σημαντικότερους σταθμούς στις ρωσοτουρκικές εντάσεις και συγκεκριμένα το 1768, όπου λαμβάνει χώρα ένας από τους πιο σημαντικούς ρωσοτουρκικούς πολέμους, ο οποίος καταλήγει με την υπογραφή της συνθήκης Κιουτσούκ-Καϊναρτζή, από την Οθωμανική και τη Ρωσική Αυτοκρατορία.
Κάμποσα χρόνια αργότερα και ενώ έχουν μεσολαβήσει αρκετά περιστατικά μεταξύ των δύο εθνών, έρχεται η σημαντικότερη, μέχρι τότε, ρωσοτουρκική σύγκρουση, η οποία ξεκινά μεταξύ 1806-1812, για να καταλήξει στον πόλεμο του 1828-1829. Ουσιαστικά προκλήθηκε από τα γεγονότα της ελληνικής επανάστασης και συγκεκριμένα αφορούσε τη ρωσική συνδρομή στη ναυμαχία του Ναυαρίνου στην οποία αναφερθήκαμε στην αρχή. Σημαντικό είναι, επίσης, να προστεθεί, ότι εκτός από την αφορμή που δόθηκε στους Ρώσους από τις πολεμικές προετοιμασίες των Τούρκων για ενδεχόμενο πόλεμο με τη Ρωσία, υπήρξε και μια κυκλοφορία τουρκικής προκήρυξης, στην οποία η Ρωσία χαρακτηριζόταν “προαιώνιος εχθρός της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και του Ισλάμ”, δυναμιτίζοντας το υπάρχον σκηνικό.
Στα επόμενα χρόνια υπήρξαν κι άλλες κρίσεις, οι οποίες οδήγησαν σε ένοπλες μάχες. Τα γεγονότα αυτά φτάνουν μέχρι τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια την περίοδο του Ψυχρού πολέμου.
Σταθμός υπήρξε η αμφιλεγόμενη σχέση του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ με την τότε Σοβιετική Ρωσία και συγκεκριμένα με τον Λένιν. Μετά από αιώνες πολέμων, οι δύο αυτοκρατορίες έδωσαν άλλη τροπή στις σχέσεις τους, οι οποίες οδήγησαν τελικά στην σύναψη μιας ειρηνευτικής συνθήκης μεταξύ Τουρκίας και ΕΣΣΔ το 1921. Αποτέλεσμα αυτής της συνθήκης είναι η παραχώρηση από τη Σοβιετική Ένωση στην Τουρκία των κατεχόμενων εδαφών Καρς, Αρνταχάν και Αρτβίν, καθώς και η διάθεση οικονομικών πόρων και στρατιωτικού υλικού, γεγονός καθοριστικής σημασίας για τις μετέπειτα πολεμικές εξελίξεις μεταξύ Ελλάδας-Τουρκίας στο μέτωπο της Μικράς Ασίας.
Στα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Τουρκία επέλεξε να διατηρήσει μια ουδέτερη στάση, πράγμα που δεν διατάραξε ωστόσο τις ρωσοτουρκικές σχέσεις, ακόμη και όταν μετά το τέλος του πολέμου η Τουρκία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ. Σημαντική ρήξη ήρθε, μετά την απόφαση των ΗΠΑ να εγκαταστήσουν σε τουρκικό έδαφος αμερικανικούς πυραύλους.
Είναι αλήθεια όμως, ότι τα γεγονότα των τελευταίων ετών, ομολογουμένως, δείχνουν ότι το τοπίο δεν μοιάζει με των παλαιότερων ετών. Πλέον οι διεθνείς σχέσεις και η εξωτερική πολιτική που ακολουθούν τα κράτη και συγκεκριμένα οι υπερδυνάμεις του πλανήτη διαφέρουν, μιας και οι οικονομικές συναλλαγές μεταξύ των κρατών είναι αρκετά πολύπλοκες και οι εξελίξεις ραγδαίες. Συγκεκριμένα, μπορεί και παλαιότερα, οι ρωσοτουρκικές σχέσεις να χαρακτηρίζονταν από μια μόνιμη αλληλουχία μεταξύ σφοδρών συγκρούσεων και ανακωχών. Ωστόσο, όλα δείχνουν ότι στη σύγχρονη εποχή τα πάντα είναι προσωρινά και καμία συνεργασία και συναλλαγή δεν μπορεί να διατηρηθεί για μεγάλο διάστημα. Όλα παίρνουν τον δρόμο τους ανάλογα με το συμφέρον της στιγμής και τίποτα δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο. Έτσι, μπορεί Τουρκία και Ρωσία να είχαν στενή συνεργασία το προηγούμενο διάστημα, σε ό,τι αφορά την προμήθεια πολεμικού υλικού κτλ, όμως όλα δείχνουν όπως τονίσθηκε και στην αρχή, ότι οι τελευταίες εξελίξεις στον Καύκασο, ίσως να τα αλλάξουν και πάλι όλα, πολύ σύντομα.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Πούτιν – Ερντογάν: Mία «φιλία» στην σκιά 500 ετών συγκρούσεων Ανακτήθηκε από : https://www.kathimerini.gr/world/957537/poytin-erntogan-mia-filia-stin-skia-500-eton-sygkroyseon/
Ρωσία-Τουρκία: Η ιστορία τους έχει περισσότερους πολέμους από ειρήνη Ανακτήθηκε από : https://www.newsbomb.gr/bomber/prionokordela/story/648766/rosotoyrkikes-sxeseis-pio-syxna-polemoi-para-eirini
Όλοι οι ρωσοτουρκικοί πόλεμοι – Και είναι πάρα πολλοί Ανακτήθηκε από : https://www.pronews.gr/istoria/641223_oloi-oi-rosotoyrkikoi-polemoi-kai-einai-para-polloi
16/3/1921: Υπογράφεται η σοβιετοτουρκική Συνθήκη Φιλίας και Αδελφότητος : http://www.pontos-news.gr/article/131488/1631921-ypografetai-i-sovietotoyrkiki-synthiki-filias-kai-adelfotitos
