Οι ελληνικοί μύθοι είναι γεμάτοι από θεότητες και μύθους της θάλασσας. Το θαλάσσιο στοιχείο για τους αρχαίους Έλληνες ήταν αρκετά σημαντικό. Και πως γίνεται να μην είναι, όχι μόνο για τους Έλληνες αλλά και για άλλους λαούς. Το νερό είναι η πηγή ζωής. Χωρίς αυτό η ζωή δεν υφίσταται. Έτσι, το νερό έγινε για αυτούς μέρος της καθημερινότητάς τους και αποτέλεσε κομμάτι των ιστοριών τους. Αυτό διαφαίνεται από τις αρκετές θεότητες της θάλασσας που αναφέρονται στην αρχαία ελληνική μυθολογία.
Νηρέας
Ο Νηρέας ήταν, σύμφωνα με τον Ησίοδο, ο μεγαλύτερος γιος του Πόντου και της Γαίας. Ήταν ένας θαλάσσιος γέροντας που κατοικούσε στα βάθη του Αιγαίου και χαρακτηριζόταν ως “άλιος γέρος”, καλοσυνάτος και με την επιθυμία να κρίνει δίκαια για όλους. Είχε ως χάρισμα τη μαντική και μαζί με την Δωρίδα απέκτησε τις Νηρηίδες.
Νηρηίδες
Οι Νηρηίδες ήταν πενήντα στον αριθμό (κατά τον Ησίοδο) ή για κάποιους άλλους εκατό. Σε αυτές έχουν αποδοθεί ονόματα που εκφράζουν τη δύναμη, την αγαθότητα, τη γαλήνη, τη λαμπρότητα του κυανού χρώματος, τη ταχύτητα της κίνησης της θάλασσας, αλλά και τα σπήλαια που σχηματίζει όπως εισέρχεται στη ξηρά, τις ακτές και τις αμμώδεις παραλίες, το παιγνίδισμα των κυμάτων και τους αρμονικούς τους ήχους. Σχετίζονται με τα αγαθά, που απορρέουν από τη θάλασσα και διευκολύνουν τον άνθρωπο στο θαλάσσιο εμπόριο. Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως όταν η αύρα δημιουργεί ελαφρύ κυματισμό οι Νηρηίδες από το ανάκτορο του πατέρα τους, αναδυόταν στην επιφάνεια των κυμάτων τραγουδώντας και χορεύοντας με πλήρη αρμονία.
Πρωτέας
Ο Πρωτέας ως θεότητα καταγόταν από την Αίγυπτο και ήταν βασιλιάς της περιοχής, σύμφωνα με τους Ηρόδοτο και Ευριπίδη. Αυτός έφυγε από την Αίγυπτο και έφτασε στη Θράκη όπου παντρεύτηκε τη Νύμφη Κορώνη και απέκτησε μαζί της δύο γιούς. Είχε την ικανότητα να μεταμορφώνεται και να μαντεύει το μέλλον.
Εκφράζει το φευγαλέο κύμα που μπορεί να τρομοκρατήσει τους ανθρώπους αλλά και τη θάλασσα στη πιο γαλήνια μορφή της. Επιπλέον, είναι μία θεότητα που γνωρίζει όλη τη θάλασσα και μπορεί να καθοδηγήσει τους ναυτικούς. Ο Ηρόδοτος αναφέρει μία αιγυπτιακή παράδοση όπου την εποχή της Τρωικής εκστρατείας, όταν ήταν βασιλιάς της Αιγύπτου, φιλοξένησε τον Πάρη και την Ελένη, την οποία κράτησε για να παραδώσει αργότερα στον Μενέλαο.
Γλαύκος
Μία άλλη θεότητα της θάλασσας ήταν ο Γλαύκος. Αυτός ήταν θαλασσινός δαίμονας, με σώμα μισό ανθρώπου και μισό ιχθύος. Σύμφωνα με τον μύθο, ήταν ψαράς και βλέποντας ένα νεκρό ψάρι να ανασταίνεται όταν άγγιξε ένα μαγικό χορτάρι, το γεύτηκε κι έγινε αθάνατος. Και αυτός είχε το χάρισμα της προφητείας και ήταν ένα καλοπροαίρετο πνεύμα, που μια φορά τον χρόνο περνούσε από όλα τα νησιά και τα λιμάνια για να μοιράσει την καλοσύνη του παντού.
Μερικές φορές στη φαντασία των ναυτικών μεταμορφώνεται σε Γλαύκη, μία γυναίκα γαλαζοπράσινη, που τους καλεί το κύμα κι άλλοτε οι αφροί της θάλασσας φαντάζουν σαν κεφάλια γριών γυναικών.
Φόρκυς
Θεότητα της θάλασσας ήταν και ο Φόρκυς, γιος του Πόντου, θεός των θαλάσσιων τεράτων που εκφράζει την ταραχή και τον έντονο κυματισμό της θάλασσας. Απόγονοί του είναι οι Γοργόνες, οι Γραίες οι Εσπερίδες και ο δράκοντας που φύλαγε τα μήλα τους που τους έκανε με τη αδελφή του Κητώ (σύμφωνα με τον Ησίοδο). Ο μύθος του ήταν πολύ διαδεδομένος στην Αχαϊα, απ’ όπου μεταφέρθηκε στη Κεφαλονιά και στην Ιθάκη.
Τρίτων
Μία άλλη προσωπικότητα από τις θεότητες της θάλασσας ήταν και ο Τρίτων. Αυτός ήταν γιος του Ποσειδώνα και της Αμφιτρίτης. Είχε μορφή θεϊκή μα από τη μέση και κάτω κατέληγε σε ουρά όμοια με τα θαλάσσια τέρατα. Συνδέεται με τους μύθους του Ηρακλή, αφού ο ημίθεος έπρεπε να παλέψει μαζί του για να μάθει που βρίσκονταν τα χρυσά μήλα των Εσπερίδων.
Αν και αρχικά ήταν μία θεότητα, αργότερα πολλαπλασιάστηκε και συχνά απεικονιζόταν με κέρατα και μυτερά αυτιά σαν τους Σάτυρους.
Σειρήνες
Ήταν κόρες του γέροντα Φόρκυ και μητέρα τους είχαν τη Γαία ή κάποια από τις Μούσες. Αποτυπώνονται με κεφάλι γυναίκας και σώμα πουλιού γοητεύοντας με το μελωδικό τραγούδι τους όποιον τις άκουγε, κρατώντας τον δέσμιο. Γνωστές στους περισσότερους για το περιστατικό με τον Οδυσσέα, ο οποίος κατάφερε να τις ακούσει και να μην υποκύψει στη γοητεία τους. Ένας μύθος αναφέρει πως αυτές βοήθησαν τη Δήμητρα να βρει τη Περσεφόνη και για αυτό μεταμορφώθηκαν σε πουλιά.
Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρουν πως οι Σειρήνες ήταν τρεις. Ως κόρες της Τερψιχόρης αναφέρουν την Παρθενόπη, τη Λευκωσία και τη Λιγεία. Ως κόρες της Μελπομένης ονομάζονται η Θελξίπεια, Αγλαόπη και Πεισινόη.
Σκύλλα και Χάρυβδη
Αυτές οι θεότητες χαρακτηρίζονται ως κακοποιείς θαλάσσιες δυνάμεις που κατοικούσαν στο πορθμό της Σικελίας. Η Σκύλλα είναι ένα τρομακτικό τέρας με δώδεκα πόδια, έξι λαιμούς, έξι κεφάλια και τρεις σειρές δόντια, τρομάζοντας και τους ίδιους τους Θεούς.
Η Χάρυβδη ήταν κόρη του Ποσειδώνα. Μισή γυναίκα μισή ψάρι, ρουφώντας το νερό της θάλασσας και ξερνώντας το τρεις φορές τη μέρα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργεί δίνη στους ναυτικούς και στα πλοία τους.
Ωκεανός
Σύμφωνα με τον Όμηρο, ο Ωκεανός ήταν πατέρας όλων των Θεών. Για τους αρχαίους, ήταν ο μεγάλος ποταμός που πίστευαν πως έζωνε τη γη. Ήταν το όριο και από αυτόν ανέτειλαν ο Ήλιος, η Σελήνη, τα αστέρια και πήγαζαν όλα τα ποτάμια και οι πηγές. Αυτός μαζί με την σύζυγό του Τηθύα απέκτησαν 3000 ποταμούς και 3000 Ωκεανίδες.
Νύμφες
Οι Νύμφες ήταν θαλάσσιες θεότητες, κόρες του Δία και προστάτευαν τις πηγές, τα δάση και τα λιβάδια. Ήταν θεοποίηση της γονιμότητας της φύσης και τις επικαλούνταν τα κορίτσια, τα οποία ετοιμάζονταν για γάμο. Ανάλογα με τη καταγωγή τους και το αντικείμενο προστασίας τους, οι Νύμφες ήταν Ναϊάδες (προστάτιδες των ποταμών), Ορεστιάδες (προστάτιδες των βουνών), Δρυάδες (προστάτιδες των δέντρων) και Αγρονόμοι (προστάτιδες των πεδιάδων).
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Σφυροέρα, Σ. Ν. (2006). Η Μυθολογία των Ελλήνων (Β’ Τόμος). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Θεοί και Θεότητες του Υγρού Στοιχείου στην Αρχαία Ελλάδα. Ανακτήθηκε από http://theseus-aegean.blogspot.com/2013/10/blog-post_8083.html (τελευταία πρόσβαση 26.12.2020)
Θεότητες της θάλασσας. Ανακτήθηκε από http://pariskostas.blogspot.com/2011/05/blog-post_12.html (τελευταία πρόσβαση 26.12.2020)
