Σήμερα όταν κάποιος ακούει τη λέξη “βουντού”, αμέσως του έρχεται στο νου μία αρνητική εικόνα που περιστρέφεται γύρω από “μάγια” και πρακτικές απόκρυφου περιεχομένου. Αυτό εν πολλοίς οφείλεται και στη στερεότυπη γνώση που έχουμε γύρω από αυτό το θέμα αλλά και στο ότι για τους ευρωπαϊκούς πολιτισμούς είναι κάτι μη οικείο. Τι σημαίνει όμως ο όρος “βουντού” και πού συναντάται; Ποια είναι η ιστορία του ακριβώς; Η σημερινή του κατάσταση; Σε αυτά τα ερωτήματα θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε.
Ο κλασικός όρος της έννοιας αυτής στην πραγματικότητα δεν είναι “βουντού” (voodoo) αλλά “βοντούν” (vodun). Η ονομασία βουντού είναι παραφθορά του βοντούν. Η τελευταία αυτή λέξη σημαίνει πνεύμα στη γλώσσα της φυλής Φον που κατοικεί στη Δυτική Αφρική και συγκεκριμένα κυρίως στο Μπενίν, το Τόγκο, τη Νιγηρία και αλλού. Η λατρεία βουντού στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από μία θρησκεία και μάλιστα πανάρχαια (υπολογίζεται ότι ασκείται εδώ και 6.000 χρόνια), η οποία όμως διαφέρει σημαντικά από τις παραδοσιακές αφρικανικές θρησκείες. Η πατρογονική εστία της θρησκείας αυτής φυσικά εντοπίζεται στις προαναφερόμενες χώρες της Δυτικής Αφρικής και οι άνθρωποι της φυλής Φον είναι αυτοί που την καλλιέργησαν και την καλλιεργούν συστηματικά τις παραδοσιακές ανιμιστικές πρακτικές που γέννησαν το βουντού, στις περιοχές που ζουν.
Με την ανακάλυψη του Νέου Κόσμου και τη μεταφορά εκεί εκατομμυρίων Αφρικανών σκλάβων κυρίως από τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, η λατρεία βουντού μεταφέρθηκε στις νέες περιοχές μαζί με όλα εκείνα τα ιδιαίτερα και ξεχωριστά πολιτισμικά στοιχεία των Αφρικανών, οι οποίοι φυσικά ανήκαν σε διαφορετικές φυλές και εθνικές ομάδες. Το βουντού, αν και αφρικανικών καταβολών απέκτησε τα σημερινά του γνωρίσματα στην Καραϊβική και συγκεκριμένα στην Αϊτή. Εκεί χιλιάδες σκλάβοι μεταφέρθηκαν εκεί από τους Ισπανούς και Γάλλους αποικιοκράτες. Οι σκλάβοι αυτοί κατάφεραν να διατηρήσουν σε σημαντικό βαθμό την ταυτότητά τους. Η θρησκεία εξαπλώθηκε σταδιακά από την Αϊτή και τη Δομινικανή Δημοκρατία, στην Κούβα (ειδικά στο ανατολικό μέρος της), σε κάποια άλλα νησιά της Καραϊβικής και στις Ηνωμένες Πολιτείες, ειδικά στην πολιτεία της Λουϊζιάνα. Πρέπει να επισημανθεί ότι το αμερικανικό βουντού δέχτηκε αρκετές επιρροές από χριστιανικά – και δη ρωμαιοκαθολικά – στοιχεία.
Όμως που πιστεύουν οι ακόλουθοι του βουντού; Στην πραγματικότητα, λίγοι μοιάζουν να νοιάζονται γι’ αυτό, όταν ακούνε τη λέξη βουντού. Οι ακόλουθοι, λοιπόν, αυτής της θρησκείας πιστεύουν σε ένα πολύ σύνθετο και περίπλοκο πάνθεον πνευμάτων, το λόα, τα οποία πνεύματα εξουσιάζουν τον κόσμο στον οποίο ζούμε μέσα από διάφορες πρακτικές. Το πνεύμα – δημιουργός στο βουντού ονομάζεται Μάχου και είναι γυναικεία θεότητα. Η θεότητα αυτή αντιστοιχεί εν πολλοίς στο κλασικό πρότυπο των πολυθεϊστικών θρησκειών που δεν είναι άλλο από τη μητέρα Γη. Σύμφωνα με τη μυθολογία του βουντού, αυτή είναι που δημιούργησε τον κόσμο και γέννησε τις υπόλοιπες θεότητες. Η Μάχου είναι επίσης και η θεά της σελήνης και συχνά έρχεται σε σύγκριση με τον θεό ήλιο, που ονομάζεται Λίσα. Ενώ ο Λίσα φέρνει το φως, τη δύναμη, τη ζέστη και την ενέργεια, η Μάχου φέρνει το κρύο, τη βροχή, τη νύχτα και την ηρεμία. Υπάρχουν κι άλλες θεότητες σε αυτό το απέραντο πάνθεον, όπως ο Λέγκμπα, ο Ερζούλι, ο Όγκουν, κλπ.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, το βουντού βρήκε γόνιμο έδαφος σχεδόν αμέσως μετά την άφιξη των σκλάβων από την αφρικανική ενδοχώρα. Το μεγαλύτερο κέντρο λατρείας του βουντού είναι φυσικά η Αϊτή. Αν και καθολική χώρα, πολλές φυλές επιμένουν να διατηρούν τις πρακτικές του βουντού. Ο σκοπός των διάφορων τελετών βουντού είναι η επίκληση πνευμάτων, έτσι ώστε οι πιστοί να κερδίσουν την εύνοιά τους, να τα συμβουλευτούν και να ακούσουν τα λεγόμενά τους. Κάποιες άλλες τελετές που έχουν ενσωματωθεί στη λατρεία του βουντού έχουν να κάνουν με τον γάμο, τον αρραβώνα, τη γέννηση μίας γόνιμης εποχής, ακόμη και τον θάνατο. Οι τελετές συνήθως γίνονται από ιερείς (που ονομάζονται χούγκαν) αλλά και από ιέρειες (τις επονομαζόμενες μάμπο). Συνήθως, λαμβάνουν χώρα σε ναούς αλλά δεν αποκλείεται να εκτελεστούν και στην ύπαιθρο κατά τον πατροπαράδοτο τρόπο.
Όλες οι τελετές ακολουθούν κάποια βασικά δρώμενα. Πάντα προηγείται ένα καλό συμπόσιο πριν την οποιαδήποτε τελετή, στο οποίο συμμετέχουν ιερείς και πιστοί. Αργότερα, οι ιερείς κατασκευάζουν ένα περίτεχνο σχέδιο από σπόρους καλαμποκιού, σιταριού ή βρώμης που διακοσμεί το πάτωμα γύρω – γύρω από το ιερό και δημιουργεί το όνομα του πνεύματος που θέλουν να καλέσουν. Μετά, ξεκινά η μουσική με τύμπανα και διάφορα κρόταλα και οι ιερείς αρχίζουν να χορεύουν σε έναν εκστατικό χορό, μαζί με τους μαθητευόμενους. Αυτό συμβαίνει, διότι επιδιώκεται η κατάληψη κάποιου ιερέα από το πνεύμα το οποίο καλούν. Όταν αυτό συμβεί, ο υπό κατάληψη ιερέας αντιμετωπίζεται με σεβασμό από τους υπόλοιπους συμμετέχοντες.
Κατόπιν, ακολουθεί θυσία κάποιου ζώου (συνήθως κατσίκας, αρνιού ή κάποιου πουλερικού) με συλλογή αργότερα του αίματος. Ο ιερέας, ο οποίος υποτίθεται πως έχει επικοινωνήσει με το πνεύμα, πίνει το αίμα για να ικανοποιήσει την πείνα του πνεύματος που τον έχει κυριεύσει. Μόλις συμβεί αυτό, οι πιστοί θεωρούν πως το πνεύμα είναι έτοιμο να ακούσει τι έχουν να του πουν. Μόλις ολοκληρωθεί η επικοινωνία των πιστών με το πνεύμα, εκείνο εγκαταλείπει το σώμα του ιερέα. Η τελετή τελειώνει με μαγείρεμα του ζώου, το οποίο θυσίασαν και ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι πρέπει κάθε παρευρισκόμενος να φάει από ένα κομμάτι του ζώου. Ο σκοπός της θυσίας βεβαίως δεν είναι μονάχα να χορτάσει το πνεύμα, αλλά και να καθαγιαστεί η τροφή για τους πιστούς.
Σήμερα, περίπου το 17% των κατοίκων του Μπενίν (περίπου 1,6 εκατομμύρια άνθρωποι) είναι οπαδοί του βουντού. Επίσης, πολλοί άνθρωποι, οι οποίοι δηλώνουν “χριστιανοί”, ακολουθούν ένα μείγμα από παραδοσιακές λατρευτικές πρακτικές που θυμίζουν τη λατρεία βουντού. Στο γειτονικό Τόγκο, το βουντού έχει ακόμα μεγαλύτερη απήχηση με περίπου 2,5 εκατομμύρια πιστούς. Πολλοί οπαδοί του βουντού ζουν και στη Γκάνα και ακόμα περισσότεροι στη Νιγηρία. Στη Δυτική Αφρική, είναι αξιοσημείωτο πως πολλοί Ευρωπαίοι άρχοντες μετά την αποικιοκρατία, προσπάθησαν να εξαλείψουν τη λατρεία βουντού ή να την αφομοιώσουν με τον χριστιανισμό και άλλες θρησκείες. Το βουντού – όπως προείπαμε – έχει ευρεία απήχηση και στην αμερικανική ήπειρο, ειδικά στην Αϊτή και τη Λουϊζιάνα των ΗΠΑ. Κοινότητες πιστών βουντού μπορούν να βρεθούν και στη Δομινικανή Δημοκρατία, τη Φλόριντα και αλλού. Το αμερικανικό βουντού παρουσιάζει διαφορές σε σχέση με το αφρικανικό.
Το βουντού φυσικά δεν είναι κάτι “κακό”, είναι απλά μία ακόμα μορφή λατρείας που θα μπορούσε να συγκριθεί με οποιαδήποτε άλλη. Στην Αϊτή μάλιστα έχει συγχωνευτεί τόσο πολύ με τον καθολικισμό, έτσι ώστε έχει σχηματίσει μία δική του πορεία. Δεν πρέπει λοιπόν να αντιμετωπίζεται ως κάτι αλλόκοτο και απόκοσμο.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν γι’ αυτό το άρθρο:
Voodoo and West Africa’s Spiritual Life: αντλήθηκε από npr.org
Στα άδυτα των τελετών βουντού: αντλήθηκε από lifo.gr
Βοντούν (βουντού): αντλήθηκε από artofwise.gr
History of New Orleans Voodo: αντλήθηκε από neworelans.com
