Είναι γνωστό πως το μεγαλύτερο κράτος του κόσμου είναι η Ρωσία ή με το επίσημο όνομά της Ρωσική Ομοσπονδία. Το όνομα αυτό μας παραπέμπει στη σκέψη πως αποτελείται από πολλές διαφορετικές επαρχίες, που η καθεμία από αυτές έχει τη δική της τοπική κυβέρνηση. Έτσι και γίνεται. Η Ρωσία αποτελείται από 85 (!) ομόσπονδα κρατίδια, άλλα μεγαλύτερα και άλλα μικρότερα, με το καθένα να παίζει το δικό του διαφορετικό ρόλο στην πολιτική, κοινωνική και οικονομική ζωή της μεγάλης αυτής χώρας. Στην ανατολική Σιβηρία, υπάρχει ένα ομόσπονδο κρατίδιο, η Δημοκρατία των Σαχά ή αλλιώς Γιακουτία, η οποία είναι σχεδόν ίση σε έκταση με την Ινδία. Πρωτεύουσά της είναι το Γιάκουτσκ και το κλίμα της είναι ευρέως γνωστό λόγω των πολύ χαμηλών θερμοκρασιών που επικρατούν ακόμα και το καλοκαίρι. Η Δημοκρατία των Σαχά είναι γνωστή και για άλλα πράγματα: για τους πολύτιμους λίθους του υπεδάφους της, για τις ράτσες αλόγων που εκτρέφει και για το ότι είναι πατρίδα ενός γηγενούς τουρκογενούς λαούς, των Σαχά που ονομάζονται αλλιώς και Γιακούτιοι.
Οι Σαχά, λοιπόν, είναι ένας λαός που κατοικεί στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Σιβηρίας από αρχαιοτάτων χρόνων. Αποτελούν μία από τις 184 εθνικές ομάδες που ζουν στη Ρωσία και το κυριότερο εθνικό στοιχείο της Δημοκρατίας των Σαχά. Σύμφωνα με την απογραφή που πραγματοποίησε το ρωσικό κράτος το 2002, 443.852 άτομα προσδιόρισαν τους εαυτούς τους, ως Γιακούτιους. Από αυτούς, μόλις οι 11.000 ζουν εκτός Γιακουτίας. Μιλάνε μία δική τους γλώσσα, τη γλώσσα σαχά ή γιακουτική η οποία είναι μία αλταϊκή γλώσσα, τουρκογενούς προέλευσης που ανήκει στις βόρειες τουρκικές γλώσσες. Όπως και οι περισσότερες του είδους της, είναι μια συγκολλητική γλώσσα με μεγάλο βαθμό συνθετότητας και με το στοιχείο της φωνηεντικής αρμονίας. Γράφεται με το κυριλλικό αλφάβητο (μάλλον λόγω ρωσικής επιρροής) και μιλιέται από 450.000 περίπου άτομα.
Οι περισσότεροι ανθρωπολόγοι πιστεύουν πως οι Σαχά είναι ένα τουρκικό φύλο και πως η αρχική τους κοιτίδα ήταν το νησί Ολχόν στη Βαϊκάλη. Κάπου μεταξύ 10ου και 13ου αιώνα εγκατέλειψαν τις πατρογονικές τους εστίες και μετακινήθηκαν βόρεια, ακολουθώντας τον ποταμό Λένα. Όταν έφτασαν στη σημερινή Γιακουτία, αναμείχθηκαν με τους προϋπάρχοντες πληθυσμούς και έτσι δημιουργήθηκε το έθνος των Σαχά. Το 1620, όταν οι Ρώσοι ανακάλυψαν τη γη των Σαχά, την προσάρτησαν αμέσως στο βασίλειό τους. Οι Γιακούτιοι αντέδρασαν με μία σειρά εξεγέρσεων, οι οποίες πνίγηκαν στο αίμα. Παράλληλα, ο πληθυσμός τους μειώθηκε αισθητά εκείνη την εποχή, κυρίως λόγω των ασθενειών που έφεραν μαζί τους Ρώσοι εξερευνητές και οι οποίες ήταν άγνωστες στο ανοσοποιητικό σύστημα των Σαχά.
Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα, οι Ρώσοι μείωσαν την πίεση που ασκούσαν στους Σαχά και τους επέτρεψαν μία σειρά προνομίων, ενώ παράλληλα εισήγαγαν την καλλιέργεια του σιταριού στην περιοχή. Αργότερα, η ανακάλυψη κοιτασμάτων χρυσού κι άλλων πολύτιμων λίθων, είχε ως αντίκτυπο την άφιξη εκατοντάδων χρυσοθήρων, οι οποίοι ήλπιζαν να πλουτίσουν μέσα την εκμετάλλευση των κοιτασμάτων. Την ίδια περίπου περίοδο, οι Σαχά προσηλυτίστηκαν στον χριστιανισμό από Ρώσους ιεραπόστολους. Ως στις αρχές του 19ου αιώνα, υπολογίζεται πως όλοι οι Γιακούτιοι είχαν ασπαστεί τον χριστιανισμό. Ακόμη, όμως, φαίνεται πως διατηρούν κάποιες σαμανιστικές πρακτικές των προγόνων τους.
Μετά την κατάρρευση της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και την εγκαθίδρυση της ΕΣΣΔ, οι Γιακούτιοι αναγνωρίστηκαν ως μειονοτική ομάδα και τους δόθηκε το δικαίωμα του εθνικού αυτοπροσδιορισμού τους. Κατά τη σοβιετική περίοδο, το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε εντυπωσιακά. Μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ, οι Σαχά προσπάθησαν να αποκτήσουν ανεξαρτησία από τη Μόσχα, αλλά απέτυχαν. Σήμερα, έχουν γίνει και πάλι η κυριότερη εθνική ομάδα στη Γιακουτία και ο πληθυσμός τους παρουσιάζει ιδιαίτερη άνοδο. Αυτό είναι θετικό τόσο για την ανθρωπολογία, όσο και για τη γλωσσολογία, καθώς φαίνεται πως η γλώσσα τους θα επιβιώσει ακόμα για αρκετές γενιές.
Η κοινωνική τους οργάνωση καθρεφτίζει πρακτικές και συνήθειες χρόνων. Ήταν χωρισμένοι σε περίπου 80 φυλές, με τις περισσότερες να ακολουθούν τον νομαδικό τρόπο ζωής. Κατά καιρούς, διάφορες φυλές συνασπίζονταν συνήθως ενάντια σε έναν κοινό εχθρό, ποτέ όμως δε συγκρότησαν ενιαίο κράτος. Η κοινωνική τους ιεραρχία αποτελούταν από τρεις τάξεις: τους τογιόν (προύχοντες), τους ελεύθερους και τους δούλους. Οι οικονομικές τους δομές δεν χαρακτηρίζονταν από μεγάλη ανάπτυξη και οι περισσότεροι ζούσαν από το κυνήγι και το ψάρεμα ή εξέτρεφαν ταράνδους, βόδια και άλογα. Λόγω του νομαδικού τρόπου ζωής τους, δεν έμεναν για πολύ καιρό σε έναν τόπο και έτσι δεν έρχονταν σε μακρόχρονη επαφή με γειτονικούς λαούς.
Εξωτερικά, οι περισσότεροι Σαχά είναι κοντοί με μαύρα μαλλιά και μαύρα μάτια με το χαρακτηριστικό “σκίσιμο” των ασιατικών λαών. Και οι άνδρες και οι γυναίκες συχνά φοράνε παραδοσιακές στολές, ειδικά σε γιορτές. Τα σπίτια τους είναι ξύλινα (έχουν εγκαταλείψει πλέον τον νομαδικό τρόπο ζωής) και μεγάλα. Η κουζίνα τους βασίζεται σε σημαντικό βαθμό στο κρέας βοδιού, αλόγου ή τάρανδου, σε παστά ψάρια και σε κρέας των αντίστοιχων ζώων από όπου αντλούν και το γάλα. Συχνά, διοργανώνουν φεστιβάλ όπου παίζουν παραδοσιακά τραγούδια και θυμούνται τις ρίζες τους.
Οι Τσούκτσι είναι κι αυτοί ένας νομαδικός λαός που κατοικεί στο βορειοανατολικό άκρο της Σιβηρίας, μεταξύ Αρκτικού και Ειρηνικού Ωκεανού. Η περιοχή τους ονομάζεται Τσουκότκα και ο πληθυσμός τους ανέρχεται σε 15.500 άτομα. Η μεγάλη πλειοψηφία ζει στη γη των προγόνων τους και είναι δίγλωσση, χρησιμοποιώντας τόσο τα ρωσικά όσο και τη δική τους γλώσσα. Με γλωσσικά κριτήρια, οι Τσούκτσι ανήκουν στους παλαιοσιβηρικούς λαούς και δε φαίνεται να έχουν ούτε σλαβική ούτε τουρκική προέλευση. Ελάχιστα γνωρίζουμε γι’ αυτούς, αφού η γλώσσα τους ως το 1931 ήταν αποκλειστικά προφορική. Η πρώτη επαφή τους με Ρώσους εξερευνητές έγινε το 1640. Η γη τους, όπως κι αυτή των Σαχά, προσαρτήθηκε σύντομα στο ρωσικό κράτος, κάτι που δημιούργησε αντιδράσεις.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1920, το σοσιαλιστικό καθεστώς της Ρωσίας έθεσε ένα πρόγραμμα εκσυγχρονισμού γι’ αυτόν τον λαό, σε μία προσπάθεια να τους εκσυγχρονίσει. Ίδρυσε επιχειρήσεις κρατικού τύπου στην περιοχή τους, οργάνωσε το εκπαιδευτικό σύστημα των Τσούκτσι και κατέγραψε τη γλώσσα τους με τη χρήση του κυριλλικού αλφαβήτου. Επίσης, λόγω της μικρής απόστασης από τις ΗΠΑ (η Αλάσκα απέχει μόλις 50 μίλια) δημιουργήθηκαν βάσεις για τον Κόκκινο Στρατό, αναβαθμίζοντας την περιοχή.
Η παραδοσιακή θρησκεία που ακολουθούσαν οι Τσούκτσι βασίζεται σε σαμανιστικά στοιχεία. Οι Τσούκτσι πιστεύουν ότι κάθε τι, έμψυχο ή άψυχο, έχει ζωή. Υπάρχει μία φήμη, με ιδιαίτερο ανθρωπολογικό ενδιαφέρον, πως οι Τσούκτσι προσέφεραν ως δώρο για τους επισκέπτες τους, τις σεξουαλικές υπηρεσίες των γυναικών τους. Κάτι τέτοιο μάλλον έχει βάση, καθώς επειδή διέσχιζαν τεράστιες αποστάσεις σε παγωμένα και αφιλόξενα εδάφη για να φτάσουν σε έναν οικισμό, πολλές οικογένειες δημιουργούσαν συγγενικούς δεσμούς με κάποιες άλλες. Έτσι λοιπόν, θεωρούνταν “φυσιολογικό” να δανείζονται εκατέρωθεν οι γυναίκες των ζευγαριών. Αυτή η πρακτική μάλλον δεν εφαρμόζεται πλέον.
Η Σιβηρία σίγουρα είναι μία περιοχή που κρύβει πολλά. Παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο από ιστορική όσο και από γλωσσολογική και ανθρωπολογική πλευρά. Το μωσαϊκό των λαών που κατοικούν σε αυτή, σίγουρα καταδεικνύει την ιστορία της, η οποία είναι πολλές φορές εντελώς ανεξάρτητη από αυτή της υπόλοιπης Ρωσίας. Οι Σαχά και οι Τσούκτσι είναι μόνο δύο από τα αναρίθμητα έθνη που κατοικούν ή κατοικούσαν σε αυτή. Τα ήθη, τα έθιμα, η γλώσσα, το φαγητό τους, οι παραδόσεις τους, όλα αυτά συντελούν στο να θεωρούνται αυτοί οι δύο λαοί, ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον πεδίο μελέτης.
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
Οι Σαχά: αντλήθηκε από polarpedia.eu
Σαχά: αντλήθηκε από el.wikipedia.org
Yakuts: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
Chukchi People: αντλήθηκε από en.wikipedia.org
