
Ιστορική αναδρομή
Ο Αριστοτέλης ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και επιστήμονας, ο οποίος αποτέλεσε ένα από τα πιο σημαντικά πρόσωπα στην εδραίωση του πρώτου ολοκληρωμένου συστήματος της Δυτικής Κοινωνίας. Τα έργα του αναφέρονται σε πολλές επιστήμες, όπως φυσική, βιολογία, ζωολογία, μεταφυσική, λογική, ηθική, ποίηση, θέατρο, μουσική, ρητορική, πολιτική κ.ά. Ο Αριστοτέλης, ήταν μία έντονη προσωπικότητα της εποχής του, μιάς και συνεχώς πειραματιζόταν με τον λόγο, με τη ρητορική. Ενέπνευσε και άλλους φιλοσόφους μέσα από τις ομιλίες του. Αυτή λοιπόν η πολύ σημαντική προσωπικότητα, χρησιμοποιούσε ένα μοντέλο επικοινωνίας το οποίο χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα από πολλούς, και έχει ως βάση την πειστικότητα.
Τα χαρακτηριστικά αυτού του μοντέλου:
Το μοντέλο επικοινωνίας του Αριστοτέλη, είναι επίσης γνωστό και ως “ρητορικό τρίγωνο” πράγμα αρκετά λογικό αφου αναφέρεται σε τρεις έννοιες: Τον ομιλητή, το κοινό και το στοιχείο που συνδέει αυτά τα πρόσωπα μεταξύ τους, το μήνυμα.

- Ο ομιλητής: Είναι το πρόσωπο που είναι υπεύθυνο για την αποτελεσματική μετάδοση του μηνύματος. Αυτή είναι μια δουλειά σχετικά απαιτητική καθώς η μετάδοση του μηνύματος μπορεί να κριθεί αποτελεσματική από την χρήση του σωστού λεξιλογίου, τον τόνο και την γλώσσα του σώματος.
- Το κοινό: Είναι ένα σύνολο ανθρώπων που πρόκειται να λάβουν το μήνυμα του ομιλητή. Το κοινό θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως το ουσιώδες μέρος της διαδικασίας επικοινωνίας. Για να θεωρηθεί επιτυχημένη η μετάδοση του μηνύματος, ο ομιλητής πρέπει να αντιληφθεί τα ενδιαφέροντα, τις πεποιθήσεις, τις αξίες και τις ανάγκες του κοινού. Αφού εν τέλει εκείνο θα κρίνει το μήνυμα που έλαβε, ο ομιλητής πρέπει να κινηθεί στις ανάγκες του.
- Το μήνυμα: Το μήνυμα οφείλει να είναι καθαρό, να μην αφήνει περιθώρια παρεξηγήσεων, πιστικό και να είναι κατασκευασμένο με τέτοιο τρόπο ώστε να αφορά το κοινό.
Τα τρία βασικά στοιχεία πειθούς κατά τον Αριστοτέλη:
- Ήθος: Με βάση το μοντέλο, είναι η τοποθέτηση του ομιλητή πάνω στο θέμα, εστιάζοντας στην βεβαιότητα και στην αξιοπιστία που εμπνέει στο κοινό του. Αυτό επιτυγχάνεται αν αναφερθεί στο αντικείμενο στο οποίο θα μπορούσε να θεωρηθεί ειδήμωνας λόγω των σπουδών του. Αυτό δείχνει την ικανότητά του να υποστηρίζει τα επιχειρήματά του. Επιπλέον, η αξιοπιστία στο πρόσωπο του εκάστοτε ομιλητή μπορεί να επιτευχθεί με την αναφορά στοιχείων, μαρτυριών, ή πληροφοριών που προέρχονται από αξιόπιστες πηγές. Όλα τα παραπάνω, δημιουργούν στο κοινό την αίσθηση ότι μπορεί να εμπιστευτεί τον ομιλητή και πως ο ομιλητής είναι γνώστης του μηνύματος που θέλει να επικοινωνήσει.
- Πάθος: Είναι δηλαδή το συναίσθημα, ο ομιλητής προσπαθεί να δημιουργήσει μια συναισθηματική σύνδεση με το κοινό, για να κατορθώσει να το πείσει για τα λεγόμενά του. Όταν το κοινό συνδέεται συναισθηματικά με τα λεγόμενα του ομιλητή, νιώθει αμέσως πιο οικεία. Επομένως, το κοινό εκφράζει πιο έντονα το ενδιαφέρον του για το μήνυμα που πρόκειται να λάβει. Στόχος λοιπόν του εκάστοτε ομιλητή είναι να κάνει το κοινό να νιώσει ότι ο ίδιος είναι ένας από αυτούς, ώστε τελικά να επηρεάσει τις απόψεις και την συμπεριφορά του. Τη συναισθηματική αυτή σύνδεση, είναι εύκολο να την πετύχει με τη σωστή χρήση του τόνου της φωνής. Οι εκφράσεις του προσώπου, η γλώσσα του σώματος και η χρήση εικόνων και σχημάτων λόγου, είναι επίσης σημαντικά.
- Λόγος: Ο λόγος αφορά την λογική προσέγγιση του μηνύματος, σύμφωνα με το μοντέλο του Αριστοτέλη. Το συγκεκριμένο στοιχείο εστιάζει στην ουσία του μηνύματος και στο πως παρουσιάζεται στο κοινό. Με τον λόγο προδίδεται ο συλλογισμός του ομιλητή, καθώς κάνει επίκληση στη λογική του κοινού. Για να μπορέσει ο ομιλητής να χρησιμοποιήσει τον λόγο με επιτυχία χρειάζεται να χρησιμοποιήσει λογικά επιχειρήματα και στοιχεία που υποστηρίζουν την θέση του.
Υπάρχουν μόνο θετικά στο μοντέλο επικοινωνίας του Αριστοτέλη;
Τα προταιρήματα:
Το μοντέλο εστιάζει στο γεγονός ότι ο ομιλητής πρέπει να “αφουγκράζεται” το κοινό. Επόμενο είναι να τον οδηγεί στην καλύτερη δυνατή προσέγγιση του κοινού. Επιπλέον, το μοντέλο αυτό παρέχει στον κάθε ομιλητή την δυνατότητα να κατανοήσει πως να οργανώσει κατάλληλα ένα πειστικό μήνυμα. Εδώ, το μοντέλο κάνει πιο εύκολη τη δουλειά του ομιλητή αφού εκείνος ακολουθεί κάποια συγκεκριμένα βήματα. Το τρίτο προτέρημά του, είναι ότι αναφέρεται σε αποτελεσματικές τεχνικές επικοινωνίας. Αυτές είναι η γλώσσα του σώματος, η χροιά της φωνης κτλ.
Τα ελαττώματα:
Αρχικά το μοντέλο είναι βασισμένο στην πειστικότητα, οπότε ενδέχεται να μην φανεί χρήσιμο σε καταστάσεις που το μήνυμα δεν στοχεύει στο να πείσει το κοινό. Επιπρόσθετα, το μοντέλο είναι δημιουργημένο με τρόπο που δεν προβλέπονται παρεμβολές στον λόγο του ομιλητή. Οι ερωτήσεις από το κοινό και γενικά η αλληλεπίδραση με το κοινό δεν λαμβάνονται υπ όψιν. Αυτό καθιστά το κοινό παθητικό ακρατή. Η έκλειψη αυτού του τύπου ομιλιών είναι γεγονός, άρα το μοντέλο δεν θα ήταν αποτελεσματικό.
Πηγές
Aristotle’s Model of Communication: 3 Key Elements of Persuasion (thecollector.com)