Ορισμός
Η διεκδικητικότητα ορίζεται ως η έκφραση των προσωπικών αναγκών με κατάλληλο τρόπο. Στη διεκδικητικότητα, το άτομο περιφρουρεί τα δικαιώματα τα δικά του και των άλλων. Πολλές φορές, υπάρχει λανθασμένη ταύτιση του όρου, ταυτίζοντας αυτήν με χαρακτηριστικά του εγωισμού. Προκειμένου να γίνει κατανοητό πώς διεκδικούμε με σωστό τρόπο, μπορούμε να σκεφτούμε μια γραμμή. Στα δύο άκρα βρίσκονται η παθητικότητα και η επιθετικότητα αντίστοιχα. Ενδιάμεσα, βρίσκεται η διεκδικητικότητα.
Μη διεκδικητική συμπεριφορά
Η παθητικότητα είναι η παθητική στάση, να δέχεται το άτομο ότι θέτουν οι άλλοι. Ένα παθητικό άτομο δυσκολεύεται να θέσει όρια στους άλλους, υπομένει παθητικά ότι του ζητήσουν και τοποθετεί τα δικαιώματα και τις επιλογές των άλλων πάνω από τα δικά του. Παραβιάζονται δηλαδή τα δικαιώματα του ατόμου έναντι των άλλων. Στον αντίθετο πόλο βρίσκεται η επιθετικότητα. Σε αντίθεση με τα παθητικά άτομα, ένα επιθετικό άτομο δε σέβεται τα όρια και τα δικαιώματα των άλλων. Διεκδικεί με επιθετικό τρόπο, είναι αυστηρός με τους άλλους και απαιτεί από αυτούς να ικανοποιήσουν τις ανάγκες του. Οι ανάγκες των άλλων παραβλέπονται, παραβιάζοντας με αυτόν τον τρόπο τα δικαιώματα των άλλων.
Τομείς διεκδικητικότητας
Στη διεκδικητικότητα το άτομο αναγνωρίζει και σέβεται τα δικαιώματά του, όπως επίσης και των άλλων. Αναγνωρίζει, ότι έχει δικαίωμα να εκφράσει την άποψή του με κατάλληλο τρόπο, ακόμα και αν η άποψη αυτή μπορεί να πληγώσει τους άλλους. Αναγνωρίζει, ότι έχει το δικαίωμα να πει όχι, ακόμα και αν οι άλλοι ανέμεναν να ακούσουν αντίθετη απάντηση. Στη διεκδικητικότητα, το άτομο αναγνωρίζει επίσης το δικαίωμα των άλλων να του αρνηθούν κάτι. Η διεκδικητικότητα δεν πλαισιώνεται μόνο στην έκφραση των προσωπικών αναγκών και συναισθημάτων, αλλά και στην οριοθέτηση. Ένα διεκδικητικό άτομο αναγνωρίζει ότι έχει δικαίωμα να διαθέτει προσωπικό χώρο και χρόνο. Ένα σημαντικό σημείο στη διεκδικητικότητα είναι η ευθύνη. Το άτομο που διεκδικεί είναι σημαντικό να αναγνωρίζει την ευθύνη των πράξεών του και των λαθών του, χωρίς να τα αποδίδει σε εξωτερικούς παράγοντες.
Προαγωγή διεκδικητικότητας
Για να υιοθετήσει το άτομο διεκδικητική στάση, είναι σημαντικό να κατανοήσει αρχικά σε θεωρητικό επίπεδο το σεβασμό στα προσωπικά του δικαιώματα και τα δικαιώματα των άλλων. Σε πρακτικό επίπεδο, οι δυσκολίες εντοπίζονται όταν το άτομο καλείται να αρνηθεί ή να αντιμετωπίσει κάποιον με επιθετική συμπεριφορά. Στη πρώτη περίπτωση, το άτομο χρειάζεται να αναγνωρίζει τα συναισθήματα των άλλων. Στη συνέχεια, θα ήταν ωφέλιμο να εξηγήσει τους λόγους για τους οποίους αρνείται, χωρίς να υιοθετήσει απολογητική στάση. Στο τέλος, μπορεί να προτείνει κάποια εναλλακτική λύση στο πρόβλημα του άλλου. Τέλος, σημαντικό σημείο στη διεκδικητικότητα είναι η μη λεκτική έκφραση, καθώς και η γλώσσα του σώματος να συνάδει με το λεκτικό μήνυμα (π.χ. βλεμματική επαφή).
