Ζεις την ζωή σου στον αυτόματο πιλότο σκεπτόμενος/η τα προβλήματα της καθημερινότητας χωρίς να δίνεις πολλή σημασία στους ανθρώπους γύρω σου, όταν ξαφνικά γνωρίζεις έναν έρωτα που διαστρεβλώνει την αντίληψη της πραγματικότητας σου. Η διάθεση σου αλλάζει και το άτομο αυτό σου προκαλεί συναισθήματα που σε κάνουν να νιώθεις ζωντανός. Αγχώνεσαι όταν βρίσκεσαι κοντά του/της, νιώθεις τα χέρια σου να ιδρώνουν και την καρδιά σου να χτυπάει με ασυνήθιστα γρήγορο ρυθμό. Αν τα συναισθήματα αυτά είναι αμοιβαία τότε γεννιέται μια σχέση και οι ανησυχίες που είχες προηγουμένως αντικαθίστανται με την επιθυμία σου να συναντήσεις το άτομο που λαχταράς. Όλοι έχουμε βιώσει τα συμπτώματα αυτού του συναισθήματος να μας καταβάλλουν, όμως κανένας δεν μπορεί να δώσει έναν ορισμό στον έρωτα. Από που προέρχονται όλες αυτές οι αλλαγές στην συμπεριφοράς μας αλλά και αντιδράσεις όπως εφίδρωση και ταχυκαρδία;
Γιατί ερωτευόμαστε;
Από εξελικτική σκοπιά, ο έρωτας ωφελεί το ανθρώπινο είδος στο σύνολο του, καθώς εξασφαλίζει την διαιώνιση του είδους και κατ’ επέκταση την δημιουργία της οικογένειας. Η οικογένεια είναι ένας πολύ σημαντικός θεσμός για την σταθερότητα της κοινωνίας. Τα παιδιά όταν γεννιούνται δεν είναι έτοιμα να αντιμετωπίσουν την κοινωνία και μεσολαβούν χρόνια μέχρι να ενηλικιωθούν και να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Κατά την διάρκεια αυτών των διαμορφωτικών χρόνων, χρειάζονται τους γονείς τους, οι οποίοι έχουν δεσμευτεί στην ιδέα να πορευτούν μαζί στην ζωή ή έστω να συνεργαστούν με απώτερο σκοπό την σωστή ανατροφή των παιδιών τους και την ένταξη τους ως λειτουργικά μέλη στην κοινωνία. Κατά κάποιον τρόπο, λοιπόν, ο έρωτας είναι ένας εξελικτικός μηχανισμός, που ρυθμίζει τις ανθρώπινες σχέσεις και εξασφαλίζει την κοινωνική σταθερότητα.
Τι μας συμβαίνει όταν ερωτευόμαστε;
Είναι ο έρωτας απλά μια χημική αντίδραση στον εγκέφαλο μας; Η σύντομη απάντηση είναι ναι. Η επιστήμη, όμως, πίσω από τον έρωτα είναι πιο περίπλοκη και απαιτεί μια εκτενή ανάλυση. Ο έρωτας είναι ένα συναίσθημα που δεν έχει μελετηθεί ακόμα τόσο διεξοδικά όσο άλλα συναισθήματα. Παρόλα αυτά, έχουμε στα χέρια μας έναν σημαντικό αριθμό πληροφοριών για το τι διεργασίες εκτελεί ο εγκέφαλος μας όταν ερωτευόμαστε. Σύμφωνα με έρευνες, τα στάδια του έρωτα είναι τρία και καθένα από αυτά χαρακτηρίζεται από μία ομάδα ορμονών που εκκρίνονται στον εγκέφαλο μας κατά την διάρκεια του εκάστοτε σταδίου: Λαγνεία (lust), Έλξη (attraction), Δεσμός (attachment).
Στάδιο 1: Λαγνεία (Lust)
Η λαγνεία εκφράζει την επιθυμία για σεξουαλική ικανοποίηση. Η εξελικτική βάση για αυτό είναι η ανάγκη των ανθρώπων για αναπαραγωγή και κατ’ επέκταση η διαιώνιση του είδους τους. Το άτομο έχει σεξουαλικές φαντασιώσεις και νιώθει έντονα την επιθυμία να βρεθεί και να ζευγαρώσει με το αντικείμενο πόθου. Οι ορμόνες που πυροδοτούν το συναίσθημα της λαγνείας και στα δύο φύλα είναι οι λεγόμενες σεξουαλικές ορμόνες, η τεστοστερόνη (testoterone) και τα οιστρογόνα (estrogen). Παρόλο που η τεστοστερόνη έχει συνδεθεί με τους άντρες επειδή υπάρχει σε αυτούς σε υψηλότερα επίπεδα, αυξάνει την σεξουαλική διάθεση και στις γυναίκες. Τα χαρακτηριστικά που φαίνεται να οδηγούν στην απελευθέρωση των σεξουαλικών ορμονών είναι τα συμμετρικά χαρακτηριστικά προσώπου και οι αναλογικές διαστάσεις σώματος.
Στάδιο 2: Έλξη (Attraction)
Η έλξη χαρακτηρίζεται από αυξημένη ενέργεια, αισθήματα ενθουσιασμού και εστιασμένη προσοχή στον πιθανό σύντροφο. Σε αυτό το στάδιο, ο υποθάλαμος, μια μικρή εγκεφαλική δομή στην περιοχή του διάμεσου εγκέφαλου, παίρνει τα ηνία. Τρεις είναι οι κύριοι νευροδιαβιβαστές που εμπλέκονται σε αυτό το στάδιο: αδρεναλίνη (adrenaline), ντοπαμίνη (dopamine), σεροτονίνη (serotonin).
Τα αρχικά στάδια του έρωτα ενεργοποιούν την αντίδραση <<πάλης ή φυγής>> (fight or flight) του αυτόνομου συμπαθητικού νευρικού συστήματος, δηλαδή την απόκριση μας σε στρεσογόνες καταστάσεις. Αυτή η αντίδραση αυξάνει τα επίπεδα αδρεναλίνης στο αίμα μας. Συνεπώς, όταν συναντάμε τυχαία το άτομο που μας ενδιαφέρει, ενεργοποιούνται οι ιδρωτοποιοί μας αδένες, επιταχύνονται οι καρδιακοί μας ρυθμοί και αυξάνεται η πίεση μας.
Η ντοπαμίνη είναι συνδεδεμένη με το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου και απελευθερώνεται όταν κάνουμε πράγματα τα οποία μας κάνουν να νιώθουμε όμορφα, στην συγκεκριμένη περίπτωση να περνάμε χρόνο με τον/την αγαπημένο/η μας και να κάνουμε σεξ μαζί του/της. Η ντοπαμίνη λειτουργεί ως κίνητρο για την εκτέλεση δραστηριοτήτων που θα οδηγήσουν στην απελευθέρωση της και την επιβράβευση μας με αισθήματα ευφορίας. Τα υψηλά επίπεδα ντοπαμίνης οδηγούν σε αυξημένη ενέργεια και συγκέντρωση, αισθήματα ευτυχίας, μικρότερη ανάγκη για φαγητό και για ύπνο. Σε πολλές έρευνες, ο έρωτας συγκρίνεται με τον εθισμό στα ναρκωτικά, κυρίως επειδή και στις δυο περιπτώσεις τα επίπεδα ντοπαμίνης είναι πολύ υψηλά. Με τον ίδιο τρόπο που κάποιος είναι εθισμένος σε ένα συγκεκριμένο ναρκωτικό, κάποιος που είναι ερωτευμένος είναι εθισμένος σε ένα συγκεκριμένο άτομο.
Η έλξη που νιώθουμε για κάποιον φαίνεται να οδηγεί σε χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης, μιας ορμόνης που συμβάλλει στην καλή διάθεση. Αυτή η πτώση έχει ως αποτέλεσμα να γινόμαστε εμμονικοί με το άτομο που μας αρέσει, κακόκεφοι όταν δεν είμαστε κοντά του και αγχώδης όταν βρισκόμαστε γύρω του. Εξίσου χαμηλά επίπεδα σεροτονίνης βιώνουν και οι άνθρωποι που υποφέρουν από Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, γεγονός που εξηγεί την εμμονή τους με συγκεκριμένες πράξεις και την αγχώδη συμπεριφορά τους.
Στάδιο 3: Δέσμευση (Attachment)
Το στάδιο της δέσμευσης είναι το τελικό στάδιο στο οποίο δημιουργείται μια μακροχρόνια σχέση και το ζευγάρι δένεται συναισθηματικά. Τα δυο προηγούμενα στάδια αναφέρονταν αποκλειστικά σε ρομαντικές και σεξουαλικές σχέσεις. Η δέσμευση ,όμως, συναντάται επιπλέον σε φιλίες ή στον δεσμό που δημιουργούμε με τους γονείς μας. Δυο είναι οι βασικές ορμόνες που απελευθερώνονται σε αυτό το στάδιο: ωκυτοκίνη (oxytocin) και βαζοπρεσίνη (vasopressin).
Η ωκυτοκίνη είναι μια ορμόνη που εμπλέκεται στην ενίσχυση των αισθημάτων δέσμευσης. Απελευθερώνεται κατά την διάρκεια του σεξ, κυρίως στον οργασμό, με αποτέλεσμα να ενδυναμώνεται η σχέση του ζευγαριού. Επομένως, θεωρητικά όσο περισσότερο σεξ κάνει ένα ζευγάρι τόσο περισσότερο μεγαλώνει ο δεσμός ανάμεσα τους. Όπως προαναφέρθηκε, αυτό το στάδιο δεν αναφέρεται μόνο στον δεσμό με έναν ερωτικό σύντροφο αλλά και στον δεσμό της μητέρας με τα νεογέννητα της. Η ωκυτοκίνη εκκρίνεται, επίσης, κατά την διάρκεια της γέννας και του θηλασμού, πυροδοτώντας το δέσιμο μητέρας-νεογνού.
Η βαζοπρεσίνη είναι επίσης μια ορμόνη που ενισχύει την δέσμευση ανάμεσα σε δύο ερωτικούς συντρόφους και απελευθερώνεται μετά το σεξ.
Είναι ο έρωτας ανούσιος;
Πολλοί άνθρωποι ίσως αποθαρρυνθούν όταν συνειδητοποιήσουν ότι ο έρωτας δεν προέρχεται από την καρδιά τους αλλά είναι ένα χημικό κοκτέιλ ορμονών στον εγκέφαλο τους. Πιθανώς αυτή η αλήθεια να τους φανεί τελείως κυνική και να τους οδηγήσει στο συμπέρασμα να χρήσουν τον έρωτα ως κάτι ανούσιο και ψεύτικο. Αν σταματήσει η παραγωγή αυτών των ορμονών στον εγκέφαλο μας, ο έρωτας μας για τον σύντροφο μας θα σβήσει. Όσοι το σκεφτούν αυτό ,όμως, πρέπει να λάβουν υπόψη ότι όλη μας η ύπαρξη, τα συναισθήματα και η οικοδόμηση της πραγματικότητας μας οφείλονται σε χημικές αντιδράσεις στον εγκέφαλο μας. Το γεγονός αυτό δεν καθιστά τα πάντα γύρω μας ψεύτικα ή ανούσια. Τέλος, σκεφτείτε ότι, όταν κάποιος δεν ανταποκρίνεται στον έρωτα σας και σας απορρίπτει, απλά δεν πραγματοποιήθηκαν στον εγκέφαλο του, οι ίδιες χημικές αντιδράσεις που πραγματοποιήθηκαν στον δικό σας.
Πηγές:
https://sitn.hms.harvard.edu/flash/2017/love-actually-science-behind-lust-attraction-companionship/
https://www.youtube.com/watch?v=bp7Ydv5wAPk&t=190s
https://www.youtube.com/watch?v=75hVA6OUOAY
https://learningenglish.voanews.com/a/health-lifestyle-love/3719576.html
https://beta.mountelizabeth.com.sg/healthplus/article/the-science-behind-why-we-fall-in-love
