Αρκετά άτομα ανά τον κόσμο δηλώνουν σινεφίλ και αφιερώνουν κάποιες ώρες μέσα στην καθημερινότητά τους για να παρακολουθήσουν διάφορες σειρές και ταινίες. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε όλο και περισσότερο να αυξάνονται τέτοιες παραγωγές. Έτσι, διευρύνεται κατά πολύ το κοινό που τις παρακολουθεί, γεγονός το οποίο διαφαίνεται στις πρεμιέρες μεγάλων ταινιών του Χόλιγουντ, αλλά και στα ποσοστά θέασης πολυαναμενόμενων τηλεοπτικών σειρών. Μάλιστα πολλοί είναι εκείνοι που επιλέγουν να δουν συνεχόμενα πολλά επεισόδια από μία σειρά, το ένα μετά το άλλο. Αυτή η δραστηριότητα είναι γνωστή ως binge-watching. Ίσως υπήρχε και παλιότερα, αλλά τελευταία έχει πάρει μεγάλες διαστάσεις, λόγω των διαδικτυακών υπηρεσιών ροής, όπως το Netflix, το Hulu ή το Amazon Prime Video.
Γιατί οδηγούμαστε στη συνήθεια του binge-watching;
Καταρχάς, όταν βλέπουμε πολλά επεισόδια μαζί από μία σειρά και νιώθουμε ευχάριστα με αυτό, εκκρίνεται ντοπαμίνη. Αυτός είναι ένας νευροδιαβιβαστής που συνδέεται με την ευχαρίστηση και την ανταμοιβή που παίρνουμε από μία δραστηριότητα. Έτσι, προκειμένου να βιώσουμε τα ίδια ευχάριστα συναισθήματα, συνεχίζουμε αυτό που κάναμε. Όμως, η υπερβολική ενασχόληση με το binge-watching γίνεται πολύ εύκολα εθιστική. Συγκεκριμένα, μία μελέτη από το Πανεπιστήμιο του Τολέδο έδειξε ότι το κενό που βιώνουμε αφού τελειώσουμε μία σειρά μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του άγχους, του στρες και της κατάθλιψης. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η ιστορία που μας παρουσιάζεται στο εκάστοτε τηλεοπτικό πρόγραμμα τείνει να μας απορροφά. Αυτό συμβαίνει, γιατί έχουμε τοποθετήσει τον εαυτό μας στην υπόθεση και μεταφερόμαστε στα γεγονότα της ιστορίας, χάνοντας την αίσθηση του χρόνου και του χώρου. Αυτό εξάλλου παρατηρείται και στην περίπτωση ανάγνωσης κάποιου καλού βιβλίου ή στη θέαση κάποιου έργου τέχνης. Σύμφωνα με τον Βρετανό ψυχολόγο Edward Titchener, “κολλάμε” σε περίπλοκες και συναισθηματικά φορτισμένες ιστορίες χάρη στην ικανότητά μας να αναγνωρίσουμε τα συναισθήματα των άλλων. Αυτό ισχύει ακόμα και όταν πρόκειται για φανταστικούς χαρακτήρες.
Επίσης, η συνεχόμενη παρακολούθηση πολλών επεισοδίων μιας σειράς μπορεί να συμβάλλει στην ανακούφιση από το άγχος. Τα προβλήματα της καθημερινότητας κυριαρχούν στη σκέψη και στο συναίσθημα ορισμένες φορές. Κάποιος ενδέχεται να βρει μία προσωρινή διέξοδο μέσα από αυτή τη δραστηριότητα, ψυχαγωγώντας τον εαυτό του για λίγο και κατευνάζοντας το άγχος και τις ανησυχίες του. Αξίζει, όμως, να επισημανθεί ότι δεν είναι υγιής τρόπος επίλυσης των ζητημάτων του. Ειδικά, αν αυτή η κατάσταση συμβαίνει αρκετά συχνά και για πολλές ώρες, σε βαθμό που επηρεάζεται η ζωή του και η συνδιαλλαγή του με τους άλλους.
Binge-watching και απορρόφηση:
Όσον αφορά την απορρόφηση στην τηλεόραση και σε άλλα μέσα, ο Anjan Chatterjee, καθηγητής Νευρολογίας, δίνει τη δική του εξήγηση. Λέει ότι σε κάποιο βαθμό καταλήγουμε να ενδιαφερόμαστε για διάφορα είδη εκπομπών με βάση την εξοικείωση με αυτά που βλέπουμε. Ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις που κάποιοι δεν έλκονται προς τις σειρές της σεζόν που “πρέπει να δεις” ίσως αντιμετωπίζουν εμπόδια που δεν τους επιτρέπουν να βυθιστούν σε αυτές. Η ικανότητα να βυθιζόμαστε σε κάτι που είναι οικείο και άνετο ίσως να εξηγεί το λόγο που επιλέγουμε να ξαναδούμε μία σειρά. Αυτό έχει περισσότερες πιθανότητες να συμβεί αν οι χαρακτήρες της συγκεκριμένης εκπομπής είναι συμπαθείς. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η σειρά Friends (Τα φιλαράκια). Παρόλο που ολοκληρώθηκε πριν από περίπου 17 χρόνια, εξακολουθεί να είναι αρκετά δημοφιλής μέχρι και σήμερα.
Επίσης, όσον αφορά τη μελέτη της αισθητικής και της βύθισης, ο Chatterjee αναφέρει ότι δεν παίζει ρόλο μόνο η ευχαρίστηση και η οικειότητα που προσφέρει μία εκπομπή. Αντιθέτως, εάν υπάρχει κάτι που θα θεωρούνταν ως αρνητικό συναίσθημα, διασκορπισμένο με ευχαρίστηση, μπορεί να γίνει πιο ισχυρή η ιστορία. Έτσι, ενθαρρύνει τον κόσμο να βυθιστεί ακόμα περισσότερο σε αυτήν. Αυτό συνέβη στην περίπτωση της σειράς ντοκιμαντέρ Making a Murderer του Netflix. Πολλοί δυσκολεύτηκαν να ταυτιστούν με κάποιους συγκεκριμένους χαρακτήρες. Παρόλα αυτά, το ντοκιμαντέρ έγινε πολιτισμικά δημοφιλές και έλαβε διθυραμβικές κριτικές από τους κριτικούς. Το ίδιο ισχύει και στην περίπτωση των ταινιών τρόμου.
Τρόπος ανταπόκρισης του εγκεφάλου κατά την παρακολούθηση ταινιών:
Ο ψυχολόγος Uri Hasson του Πανεπιστημίου του Πρίνστον πρωτοστάτησε στο νέο τομέα της νευροκινηματικής (neurocinematics). Αυτή είναι η μελέτη του τρόπου με τον οποίο η τηλεόραση και ο κινηματογράφος αλληλεπιδρούν με τον εγκέφαλο. Σε μία μελέτη του 2008 παρατήρησε μαζί με τους συναδέλφους του τις εικόνες του εγκεφάλου των συμμετεχόντων μέσω fMRI. Την ίδια στιγμή τους έδειξαν τέσσερα βίντεο κλιπ. Το πρώτο ήταν το Curb Your Enthusiasm του Larry David. Το δεύτερο το The Good, the Bad and the Ugly (Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος) του Sergio Leone. Το τρίτο το Bang! You’re Dead του Alfred Hitchcock. Το τέταρτο κλιπ ήταν ένα 10-λεπτο μη επεξεργασμένο βίντεο μιας συναυλίας το πρωί μίας Κυριακής στο Washington Square Park της Νέας Υόρκης. Ο Hasson ήθελε να προσδιορίσει τη συσχέτιση μεταξύ των υποκειμένων σε όλους τους εγκεφάλους των θεατών. Αυτό θα του επέτρεπε να εξετάσει πόσο παρόμοια θα ανταποκρίνονταν, παρακολουθώντας αυτά τα τέσσερα πολύ διαφορετικά κλιπ.
Από όλα τα κλιπ, η ταινία του Alfred Hitchcock προκάλεσε τις περισσότερες ταυτόχρονες απαντήσεις στους συμμετέχοντες σε ποσοστό του 65% του εγκεφάλου. Από αυτό το γεγονός εξάγεται το συμπέρασμα ότι όσο δείχνεις στο θεατή ακριβώς αυτό που πρέπει να προσέξει, τόσο πιο συγκεντρωμένος είναι. Επομένως, γίνεται ξεκάθαρο ότι ο Hitchcock ήταν ένας ειδικός της ενορχήστρωσης των πάντων. Του τί παρακολουθείς, τί σκέφτεσαι, πώς αισθάνεσαι και αυτό που προβλέπεις θα έρθει στη συνέχεια. Με παρόμοιους τρόπους, οι σύγχρονοι συγγραφείς και σκηνοθέτες της τηλεόρασης προσελκύουν θεατές σε όλο τον κόσμο (π.χ. με τη δράση του Game of Thrones).
Πηγές:
- The Psychology Behind Binge-Watching. Ανακτήθηκε από https://www.psychreg.org/ (τελευταία πρόσβαση 19/01/2021 στις 00:30)
- Why We Binge. Ανακτήθηκε από https://www.pennmedicine.org/news (τελευταία πρόσβαση 19/01/2021 στις 00:30)
- Why We’re Wired to Binge-Watch TV. Ανακτήθηκε από https://www.psychologytoday.com/us (τελευταία πρόσβαση 19/01/2021 στις 00:30)
