Για τα όνειρα
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο ύπνος μας περιλαμβάνει 2 βασικά στάδια. Μόλις κοιμόμαστε μπαίνουμε στη φάση των «βραδέων κυμάτων» (NREM: Non Rapid Eye Movement), που αποτελεί ουσιαστικά τον βαθύ ύπνο. Ο ύπνος NREM διακόπτεται από τη φάση REM (Rapid Eye Movement), όπου έχουμε ταχείες οφθαλμικές κινήσεις (ενώ τα μάτια μας είναι κλειστά) και είναι η στιγμή που ονειρευόμαστε. Το σώμα μας εκείνη τη στιγμή είναι «παράλυτο», ώστε να μην μπορούμε να κινηθούμε ακολουθώντας το όνειρό μας και κινδυνεύσουμε να τραυματιστούμε ή να τραυματίσουμε κάποιον άλλο. Οι δύο αυτές φάσεις του ύπνου εναλλάσσονται μεταξύ τους και κατά τη διάρκεια μιας νύχτας έχουμε συνήθως 4-6 τέτοιους κύκλους εναλλαγής της φάσης NREM και REM. Από όλα αυτά συμπεραίνεται εύκολα ότι όλοι οι άνθρωποι ανεξαιρέτως βλέπουν όνειρα. Ακόμα και όσοι υποστηρίζουν πως ονειρεύονται σπάνια ή και ποτέ, η πραγματικότητα είναι πως απλώς δεν τα θυμούνται.
Πέρα από το βιολογικό κομμάτι που μας εξηγεί τι συμβαίνει πρακτικά όταν ονειρευόμαστε, τα όνειρα αποτελούν πεδίο ενδιαφέροντος και για την επιστήμη της Ψυχολογίας. Και αυτό γιατί παρόλο που όλοι οι άνθρωποι ονειρεύονται, τα όνειρα του καθενός είναι ξεχωριστά και είναι χρωματισμένα με τις προσωπικές εμπειρίες, επιθυμίες, την προσωπικότητα και την πραγματικότητά του. Η Ψυχολογία λοιπόν ασχολείται με την ανάλυση και την ερμηνεία των ονείρων στο πλαίσιο της Ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας και προσπαθεί να «φωτίσει» μέσα από αυτά τον εσωτερικό κόσμο που πάσχει, να ανακαλύψει τις βαθύτερες αιτίες κάποιου προβλήματος και να ανοίξει μια δίοδο στη θεραπευτική διαδικασία.
Η φροϋδική «Ερμηνευτική» των ονείρων
Από τις απαρχές της επιστήμης της Ψυχολογίας, ο πατέρας της Ψυχανάλυσης Sigmund Freud είχε ασχοληθεί εκτενώς με τα όνειρα, των οποίων την ερμηνεία θεωρούσε ιδιαίτερα σημαντικό κομμάτι για την ψυχαναλυτική διαδικασία και την θεραπεία των ασθενών. Μάλιστα θεωρούσε πως η υλική και η ψυχική πρ
αγματικότητα ενός ατόμου συνιστούν διαφορετικά κομμάτια και δεν πρέπει να συγχέονται. Τα όνειρα, καθώς πίστευε, αποσυνδέουν την εξωτερική πραγματικότητα από την εσωτερική και το περιεχόμενό τους έχει να κάνει καθαρά με ενδόμυχες επιθυμίες και ασυνείδητες εσωτερικές συγκρούσεις. Το θεραπευτικό του έργο σχετίστηκε πολύ με την ερμηνεία των ονείρων στο πλαίσιο της Ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας, καθώς υποστήριζε πως τα όνειρα αποτελούν «βασιλική οδό προς κατανόηση του ασυνειδήτου», δηλαδή αυτού του μέρους της προσωπικότητάς μας που δεν είναι προσβάσιμο σε μας και δεν τελεί υπό τον έλεγχό μας.
Στο βιβλίο του Ερμηνευτική των ονείρων, με το οποίο θέτει τη διεργασία τους σε κεντρικό σημείο της ψυχαναλυτικής διαδικασίας μέχρι και σήμερα, πραγματεύεται έννοιες όπως οι συνειρμοί (σύνδεση των σκέψεων μεταξύ τους), οι συμβολισμοί, το λανθάνον και το έκδηλο περιεχόμενο του ονείρου, οι οποίοι έπαιζαν πρωτεύοντα ρόλο στον τρόπο που ανέλυε τα όνειρα. Για να αντιληφθούμε επομένως τα άδηλα και μη εμφανή μηνύματα ενός ονείρου, πρέπει να αποκωδικοποιήσουμε τους συμβολισμούς τους. Μετέπειτα, πολλοί θεωρητικοί της επιστήμης της Ψυχολογίας ασχολήθηκαν με τα όνειρα και την σημασία τους για την θεραπευτική διαδικασία, όπως ο Jung και ο Lewin. Ορισμένοι από αυτούς διαφώνησαν με τις απόψεις του Freud και διαφοροποιήθηκαν εντελώς, ενώ άλλοι προχώρησαν ένα βήμα παραπέρα τις σκέψεις του δομώντας νέες θεωρίες ή επεκτείνοντας τις υπάρχουσες. Τα όνειρα και η μελέτη τους εν γένει, συνιστούν ένα σημαντικό κομμάτι της Ψυχολογίας με μεγάλο ενδιαφέρον τόσο για τους θεραπευτές όσο και για τους θεραπευόμενους. Το πώς θα επιλέξει ο καθένας να αξιοποιήσει τα όνειρά του και το αν θα προσπαθήσει να ανακαλύψει περισσότερα για τον εσωτερικό του κόσμο μέσα από αυτά είναι προσωπική επιλογή.
Εφιάλτες
Οι εφιάλτες είναι ουσιαστικά ταραγμένα όνειρα, τα οποία συνήθως διακόπτουν τον ύπνο μας καθώς ξυπνάμε απότομα και τρομοκρατημένοι. Οι ψυχολόγοι τους θεωρούν χρήσιμους, αφού 
υποδηλώνουν την ένταση που βιώνει το άτομο και αποκαλύπτουν τους φόβους του. Σε ένα άτομο που οι εφιάλτες είναι συχνοί μπορεί να υποκρύπτεται κάποια αγχώδης διαταραχή ή φοβία, γι’ αυτό είναι χρήσιμο σε αυτή την περίπτωση να αναζητείται ειδική βοήθεια. Σε γενικές γραμμές, το περιεχόμενο των εφιαλτικών ονείρων αφορά απειλητικές καταστάσεις για τον άνθρωπο (π.χ. ονειρεύεται ότι τον κυνηγούν ή τον απειλούν). Τα αίτια των εφιαλτικών ονείρων είναι ασαφή. Για παράδειγμα, οι ενήλικες, οι οποίοι υποφέρουν από εφιάλτες σε μόνιμη βάση, αποτελούν ένα μικρό ποσοστό του γενικού πληθυσμού. Περίπου οι μισοί από αυτούς θεωρείται ότι πάσχουν από μια ψυχιατρική πάθηση, η οποία προκαλεί τα όνειρα. Οι εφιάλτες είναι πιθανό, επίσης, να οφείλονται σε ένα ισχυρό ψυχικό τραύμα, όπως στα άτομα που πάσχουν από μετατραυματική αγχώδη διαταραχή (Διαταραχή μετά από Ψυχοτραυματικό Στρες). Στους υπόλοιπους, οι εφιάλτες αποδίδονται κυρίως στο άγχος της καθημερινότητας. Ειδικά όταν τα όνειρα εμφανίζονται περιστασιακά, η πιθανότερη αιτία είναι διάφορες καταστάσεις στη ζωή του καθενός, που προκαλούν ανησυχία και άγχος. Επίσης, οι εφιάλτες είναι δυνατό να οφείλονται στη λήψη ορισμένων φαρμακευτικών ή μη ουσιών (π.χ. ορισμένα αντικαταθλιπτικά, αμφεταμίνες, κοκαΐνη). Όμως, και η προσπάθεια απεξάρτησης από το αλκοόλ, τα ναρκωτικά ή άλλες ουσίες μπορεί να συνοδεύεται από εφιάλτες.
Το μυστήριο που συνοδεύει την ύπαρξη και τη θεματολογία των ονείρων ακόμα συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο έρευνας, αν και οι ψυχαναλυτικές θεωρίες έχουν βοηθήσει αρκετά στην κατανόησή τους. Είναι σημαντικό να φέρουμε στη συνείδηση τις ασυνείδητες σκέψεις που κρύβονται πίσω από το όνειρο, καθώς μέσα από την προσπάθεια αποκωδικοποίησής τους μπορούμε να αντιμετωπίσουμε φόβους, να επιλύσουμε προβλήματα, να αναπτύξουμε τον εαυτό μας και να κατανοήσουμε καλύτερα τα συναισθήματά μας.
