Εξωτερικευμένα Προβλήματα Εφήβων: Προβλεπτικοί παράγοντες
Τα εξωτερικευμένα προβλήματα των εφήβων συνδέονται συνήθως με την ψυχοπαθολογία της μητέρας και τη λειτουργία της οικογένειας, αλλά αυτές οι συσχετίσεις παραμένουν ανεπαρκώς διερευνημένες στο ελληνικό κοινωνικο-πολιτισμικό πλαίσιο. Το παρόν άρθρο, με τίτλο Εξωτερικευμένα Προβλήματα Εφήβων: Προβλεπτικοί παράγοντες, θα παρουσιάσει τα ευρήματα μίας πρόσφατης έρευνας που εξέτασε πώς τα συμπτώματα κατάθλιψης της μητέρας, του άγχους και στρες, μαζί με την αντιληπτή από τους εφήβους οικογενειακή λειτουργία, προβλέπουν τις εξωτερικευμένες συμπεριφορές στους Έλληνες εφήβους.
Η έρευνα
- Την Κλίμακα Κατάθλιψης, Άγχους και Στρες—21 (DASS-21): Αυτή η κλίμακα περιλαμβάνει 21 στοιχεία που μετρούν τρεις διαστάσεις: κατάθλιψη, άγχος και στρες. Οι ερωτηθέντες αξιολογούν τη συχνότητα των συμπτωμάτων τους την τελευταία εβδομάδα σε μια κλίμακα Likert 4 βαθμών (0 = «Δεν ισχύει καθόλου για εμένα» έως 3 = «Ισχύει πολύ ή τις περισσότερες φορές»). Οι βαθμολογίες στις υποκλίμακες (κατάθλιψης, άγχους και στρες) κυμαίνονται από 0 έως 21, με τις υψηλότερες βαθμολογίες να υποδεικνύουν μεγαλύτερη σοβαρότητα των συμπτωμάτων. Βαθμολογίες άνω του 14 για την κατάθλιψη, άνω του 10 για το άγχος και άνω του 17 για το στρες υποδεικνύουν σοβαρά συμπτώματα.
- Τη Λίστα Ελέγχου Παιδικής Συμπεριφοράς (CBCL) για τις Ηλικίες 6–18: Αυτή η λίστα είναι ένα εργαλείο αναφοράς γονέων που αποτελείται από 113 στοιχεία που αξιολογούνται στην ίδια τριβάθμια κλίμακα Likert. Αξιολογεί τις ίδιες οκτώ συνδρομικές κλίμακες και τους ευρύτερους εσωτερικευμένους και εξωτερικευμένους τομείς όπως το YSR, &
- Την Κλίμακα Εκτίμησης της Οικογενειακής Λειτουργίας (General Functioning Scale of the Family Assessment Device). Δες παρακάτω την περιγραφή της κλίμακας.
Οι έφηβοι συμπλήρωσαν:
- Tην Κλίμακα Εκτίμησης της Οικογενειακής Λειτουργίας (General Functioning Scale of the Family Assessment Device, FAD–GF εν συντομία): Αυτή η κλίμακα αποτελείται από 12 στοιχεία αυτοαναφοράς που έχουν σχεδιαστεί για την αξιολόγηση της συνολικής οικογενειακής λειτουργίας. Τα στοιχεία βαθμολογούνται σε μια κλίμακα Likert 4 βαθμών που κυμαίνεται από 1 (συμφωνώ απόλυτα) έως 4 (διαφωνώ απόλυτα), με αντίστροφη βαθμολόγηση που εφαρμόζεται σε ορισμένα στοιχεία, έτσι ώστε οι υψηλότερες συνολικές βαθμολογίες να υποδεικνύουν χαμηλότερη οικογενειακή λειτουργία. Μια βαθμολογία 24 ή υψηλότερη χρησιμοποιείται για να υποδείξει κακή οικογενειακή λειτουργία. Παρόλο που τόσο οι έφηβοι όσο και οι μητέρες ολοκλήρωσαν την FAD–GF, μόνο οι βαθμολογίες που αναφέρθηκαν από τους εφήβους συμπεριλήφθηκαν στις αναλύσεις &
- Την Αυτοαναφορά Νέων (Youth Self Report, YSR): Αυτή η κλίμακα είναι ένα εργαλείο αυτοαξιολόγησης που περιλαμβάνει 118 ερωτήσεις κλειστού τύπου, αξιολογημένες σε μια τριβάθμια κλίμακα Likert (0 = «δεν είναι αλήθεια», 1 = «κάπως ή μερικές φορές είναι αλήθεια» και 2 = «πολύ αληθές ή συχνά αληθές»). Αξιολογεί την απόσυρση, τα σωματικά παράπονα, το άγχος και την κατάθλιψη, τα κοινωνικά προβλήματα, τα προβλήματα σκέψης, τα προβλήματα προσοχής, την παραβατική συμπεριφορά και την επιθετική συμπεριφορά, και αποδίδει δύο ευρείς δείκτες – τα εσωτερικευμένα και τα εξωτερικευμένα προβλήματα. Το εργαλείο ταξινομεί τις βαθμολογίες με βάση τα ποσοστιαία όρια, όπου οι βαθμολογίες πάνω από το 98ο εκατοστημόριο υποδεικνύουν την κλινική σημασία και εκείνες πάνω από το 90ο εκατοστημόριο υποδεικνύουν τον υψηλό κίνδυνο για κλινικά προβλήματα.
Ευρήματα
- Η οικογενειακή λειτουργία όπως αναφέρθηκε από τους εφήβους ήταν ο ισχυρότερος προγνωστικός παράγοντας της εξωτερικευμένης συμπεριφοράς τους, ακόμα και αφου οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τις δημογραφικές μεταβλητές και τις μεταβλητές ψυχικής υγείας της μητέρας.
- Το τελικό μοντέλο εξήγησε το 18% της διακύμανσης στα εξωτερικευμένα προβλήματα των εφήβων.
- Η ανάλυση διαμεσολάβησης επιβεβαίωσε ότι η οικογενειακή λειτουργία μεσολάβησε εν μέρει τη σχέση μεταξύ της μητρικής κατάθλιψης και των εξωτερικευμένων προβλημάτων των εφήβων, με σημαντική έμμεση επίδραση.
- Βρέθηκαν διαφορές μεταξύ των φύλων για την αυτοαναφερόμενη επιθετική συμπεριφορά, με τα κορίτσια να σημειώνουν υψηλότερη βαθμολογία από τα αγόρια.
Συμπεράσματα
Οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι αυτά τα ευρήματα υπογραμμίζουν την έμμεση επίδραση της μητρικής κατάθλιψης μέσω της οικογενειακής δυναμικής και υπογραμμίζουν τη σημασία των πολιτισμικά ευαίσθητων, οικογενειοκεντρικών παρεμβάσεων για τη μείωση των εξωτερικευμένων προβλημάτων των εφήβων.
Βιβλιογραφία
Chronopoulou N, Zaravinos-Tsakos F, Kolaitis G, Giannakopoulos G. Maternal Psychopathology and Family Functioning as Predictors of Externalizing Behavior in Adolescents: A Cross-Sectional Study in Greece. Adolescents. 2025; 5(2):17. https://doi.org/10.3390/adolescents5020017
