Ειδικές μαθησιακές διαταραχές και ΣΑΕΒΑ

Το παρόν άρθρο

Συνδέονται οι ειδικές μαθησιακές διαταραχές με την εκδήλωση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών; Σε προηγούμενο άρθρο της στήλης της ειδικής αγωγής, παρουσιάστηκε ότι δύο ή περισσότερες νευροαναπτυξιακές διαταραχές εκδηλώνονται στο ίδιο άτομο. Πράγματι, η συννοσηρότητα είναι ο κανόνας, παρά η εξαίρεση στις νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως είναι η ΔΕΠΥ, η δυσλεξία ή η αναπτυξιακή γλωσσική διαταραχή (ΑΓΔ, εν συντομία).

Στο παρόν άρθρο θα παρουσιαστεί εάν υπάρχει σχέση μεταξύ των ειδικών μαθησιακών διαταραχών και των συναισθηματικών και συμπεριφιφορικών δυσκολιών. Ειδικές μαθησιακές διαταραχές, όπως είναι, επί παραδείγματι, η δυσλεξία, η δυσαριθμησία, η δυσγραφία και η δυσορθογραφία συνδέονται με συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης ή με τη ΔΕΠΥ και με προβλήματα εναντιωματικής/προκλητικής συμπεριφοράς; Για να απαντήσουν στο προαναφερόμενο ερώτημα, η Cristofani και οι συνεργάτες της (2023) διερεύνησαν εάν τα παιδιά και οι έφηβοι με ειδικές μαθησιακές διαταραχές αποτελούν μία ομάδα υψηλού κινδύνου για την εκδήλωση συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών.

Μία πρόσφατη έρευνα

Ερευνητικός σκοπός και μέθοδος

Οι ερευνητές αξιολόγησαν σε ένα δείγμα 121 παιδιών και εφήβων ηλικίας 7-18 ετών:

• Τις δεξιότητες αποκωδικοποίησης, κατανόησης κειμένου, γραφής και αριθμητικής.
• Tον δείκτη νοημοσύνης.
• Για την αξιολόγηση των συναισθηματικών και συμπεριφορικών δυσκολιών, οι γονείς των παιδιών/εφήβων κλήθηκαν να συμπληρώσουν το ερωτηματολόγιο CBCL (Child Behavior Checklist) για τις ηλικίες 6-18 ετών. Στα Ελληνικά, το ερωτηματολόγιο αναφέρεται ως ΣΑΕΒΑ (Σύστημα Achenbachγια Εμπειρικά Βασισμένη Αξιολόγηση). Στο τέλος του άρθρου, μπορεί να βρεθεί ένα δείγμα συμπλήρωσης του ερωτηματολογίου από τη μητέρα ενός αγοριού. 

Το ερωτηματολόγιο CBCL

Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από 113 ερωτήσεις και οι γονείς των συμμετεχόντων παιδιών/εφήβων κλήθηκαν να απαντήσουν κάθε ερώτηση με: δεν ταιριάζει καθόλου στο παιδί, ταιριάζει κάποιες φορές ή ταιριάζει συχνά. Το ερωτηματολόγιο CBCL αποτελείται από οκτώ κλίμακες:

Advertisements

• άγχους/κατάθλιψης
• κατάθλιψης
• σωματικών παραπόνων
• κοινωνικών προβλημάτων
• προβλημάτων σκέψης
• προβλημάτων προσοχής
• συμπεριφοράς παραβίασης των κανόνων
• επιθετικής συμπεριφοράς.

Οι παραπάνω οκτώ κλίμακες ομαδοποιούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες προβλημάτων:

1. εσωτερικευμένα προβλήματα (άγχος/κατάθλιψη, απόσυρση/κατάθλιψη και σωματικά παράπονα) &

2. εξωτερικευμένα προβλήματα (επιθετική συμπεριφορά και συμπεριφορά παραβίασης των κανόνων).

Το 2001, στην αναθεώρηση του ερωτηματολογίου, προστέθηκαν έξι κλίμακες οι οποίες συμβαδίζουν με τις διαγνώσεις του DSM-IV (American Psychological Association, 1994) και είναι οι ακόλουθες:

• συναισθηματικά προβλήματα
• προβλήματα άγχους
• σωματικά προβλήματα
• ΔΕΠΥ
• προβλήματα εναντιωματικής/προκλητικής συμπεριφοράς &
• προβλήματα συμπεριφοράς.

Ερευνητικά ευρήματα

Οι ερευνητές βρήκαν ότι:

• Τα εσωτερικευμένα προβλήματα (π.χ. άγχος ή κατάθλιψη) ήταν σημαντικά περισσότερα από τα εξωτερικευμένα προβλήματα (π.χ. επιθετικότητα) στα παιδιά/στους εφήβους που πήραν μέρος στην έρευνα, όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα.

• Περίπου τα μισά από τα παιδιά/τους εφήβους που πήραν μέρος στην έρευνα εκδήλωσαν συναισθηματικά/συμπεριφορικά προβλήματα.
• Τα μεγαλύτερα παιδιά παρουσίασαν περισσότερα εσωτερικευμένα προβλήματα (π.χ. άγχος και κατάθλιψη) από τα μικρότερα παιδιά.
• Όσο μεγαλύτερη ήταν η ηλικία των παιδιών τόσο υψηλότερα ήταν τα σκορ απόσυρσης, σωματικών παραπόνων και εσωτερικευμένων προβλημάτων γενικά (π.χ. άγχος και κατάθλιψη).
• Τα αγόρια είχαν περισσότερα προβλήματα προσοχής και προβλήματα παραβίασης των κανόνων σε σχέση με τα κορίτσια.

Προέβλεψε ο δείκτης νοημοσύνης τις ειδικές μαθησιακές διαταραχές; 

Οι ερευνητές βρήκαν ότι:

• Tα παιδιά με μικτό προφιλ ειδικών μαθησιακών διαταραχών είχαν χαμηλότερο δείκτη νοημοσύνης.
• Μία στατιστικά σημαντική μέτρια συσχέτιση βρέθηκε μεταξύ της κλίμακας αξιολόγησης της εργαζόμενης μνήμης του τεστ που χρησιμοποιήθηκε για την αξιολόγηση του δείκτη νοημοσύνης και του σκορ στο ερωτηματολόγιο CBCL. 
• Ο δείκτης νοημοσύνης προεβλεψε την ειδική μαθησιακή διαταραχή των παιδιών.
• Οι ειδικές μαθησιακές διαταραχές προβλέπονταν άμεσα από την ηλικία και την εξοικείωση με τις νευροαναπτυξιακές διαταραχές, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.
• Οι ειδικές μαθησιακές διαταραχές προβλέπονταν έμμεσα από την εργαζόμενη μνήμη, όπως φαίνεται στην παρακάτω εικόνα.

Συμπεράσματα

Οι ερευνητές συμπέραναν ότι τα παιδιά με ειδικές μαθησιακές διαταραχές θα πρέπει να αξιολογούνται για την εκδήλωση εσωτερικευμένων και εξωτερικευμένων συναισθηματικών και συμπεριφορικών προβλημάτων ως εκ του ότι φαίνεται να υπάρχει αλληλεπίδραση ανάμεσα στους γνωστικούς, μαθησιακούς και συναισθηματικούς/συμπεριφορικούς τομείς της ανάπτυξης των παιδιών ηλικίας 7-18 ετών. 

Βιβλιογραφία

American Psychiatric Association. (1994). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (4η έκδ.). Author.

Cristofani, P., Di Lieto, M. C., Casalini, C., Pecini, C., Baroncini, M., Pessina, O., κ.ά. (2023). Specific learning disabilities and emotional behavioral difficulties: Phenotypes and role of the cognitive profile. Journal of Clinical Medicine, 12, 1882. https://doi.org/10.3390/jcm12051882