Οι περισσότεροι γονείς αναρωτιούνται πώς θα προφυλάξουν το παιδί τους από άσχημες συμπεριφορές, πώς θα το διδάξουν να σέβεται τα όρια του εαυτού του, αλλά και των γύρω του. Όσο αυξάνονται βίαιες συμπεριφορές, τύπου bullying και σεξουαλικές παρενοχλήσεις παιδιών και εφήβων, τόσο μεγαλύτερο το γονεϊκό άγχος, αλλά και η γονεϊκή ευθύνη ώστε να αποφευχθούν παρόμοια περιστατικά, από ή στο δικό τους παιδί.
Η λύση είναι παραπάνω από απλή: όταν οι ίδιοι οι γονείς σέβονται το παιδί και το σώμα του, τότε το ίδιο αντιλαμβάνεται καλύτερα τα όρια του εαυτού του και πώς μπορεί να προφυλαχθεί από συμπεριφορές εις βάρος του.
Πολύ συχνά γονείς, συγγενείς και φίλοι, πάνω στη λαχτάρα τους να αγκαλιάσουν, να φιλήσουν, να χαρούν τα παιδιά τους, ξεχνούν πως το σώμα τους ανήκει στα ίδια και όχι σε εκείνους και πως εκείνα έχουν κάθε δικαίωμα στην αυτοδιαχείρισή του. Έτσι, τα παιδιά μαθαίνουν πως όλοι οι υπόλοιποι μπορούν να τα αγγίζουν κατά βούληση και χάνουν την ευκαιρία να καθορίσουν τη δική τους ανοχή και θέληση για αγγίγματα. Κι όμως η βασική αυτή «εκπαίδευση» ξεκινά από βρεφική ηλικία.
Πώς μπορούμε, λοιπόν, από τα λόγια να περάσουμε στην πράξη και να μάθουμε τα παιδιά τα όρια του σώματός τους; Παρακάτω αναλύονται συμπεριφορές που μπορούν να προωθήσουν στα παιδιά την ανάπτυξη υγιούς σχέσης με το σώμα και κατ’ επέκταση με τον εαυτό τους.
- Το σώμα τους, τους ανήκει. Είναι μια σημαντική διευκρίνηση την οποία λέμε, αλλά, δυστυχώς, δεν τηρούμε. Κανείς, ούτε οι ίδιοι οι γονείς, δεν έχουν δικαίωμα να αγγίξουν το παιδί όταν το ίδιο δεν θέλει. Έτσι, όταν το νήπιο σας αποφεύγει το φιλί σας, τσιρίζει όταν πάτε να το πάρετε αγκαλιά, σας φωνάζει να σταματήσετε όταν το γαργαλάτε, ακόμη κι αν το»«« κάνετε σε μορφή παιχνιδιού, πρέπει να σταματήσετε. Έτσι του δείχνετε πως τα λόγια του εισακούονται, πως οι επιθυμίες του είναι σεβαστές και πως το ίδιο ορίζει το σώμα του. Όταν κάποια σωματική πράξη, πχ εμβόλιο, ή ιατρική εξέταση πρέπει να γίνει, ο γονιός καλό είναι να επεξηγεί από πριν στο παιδί τι ακριβώς θα γίνει, πως θα νιώσει και γιατί είναι αναγκαία.
- Το σώμα σας, σας ανήκει. Όταν το άγγιγμα του παιδιού σας ενοχλεί, όταν το παιχνίδι του σας πονάει ή όταν απλώς δυσφορείτε ή ενοχλείστε σε συγκεκριμένη σωματική επαφή, αισθανθείτε ελεύθεροι να επικοινωνήσετε τις ανάγκες σας στο παιδί. Με τρυφερό τρόπο, χωρίς φωνές, του ζητάτε να σταματήσει. Έτσι το παιδί μαθαίνει πως κάθε άνθρωπος ορίζει τι ανέχεται και τι όχι στο σώμα του.
- Δεν πρέπει ποτέ να πιέζετε το παιδί σε σωματική επαφή με κανέναν, πόσο μάλλον να του δημιουργούνται ενοχές για αυτό. Συνηθισμένα, αθώα σχόλια τύπου: «δώσε ένα φιλάκι στον τάδε που σε αγαπάει», «ο παππούς στενοχωριέται όταν δεν πας στην αγκαλιά του», «αν δεν έρθεις εδώ δεν σε αγαπώ», αρκούν να κάνουν το παιδί να αισθανθεί τύψεις και να κάνει πράγματα που δεν θέλει, μόνο και μόνο για να μην σας δυσαρεστήσει ή για να κερδίσει την εύνοιά σας. Ενδεχομένως να το κάνουν να αισθάνεται κάθε άγγιγμα ως αγγαρεία, ως ανυπόφορο, και να τρέχει να ξεφύγει από αυτό. Σε κάθε περίπτωση το παιδί αισθάνεται μη αρεστό, και πως πρέπει να ανέχεται πράγματα ενάντια στη θέληση του προκειμένου να το αγαπάνε.
- Αποφεύγετε να διατυπώνετε αρνητικές, στερεοτυπικές εκφράσεις σχετικά με το σώμα και την εξωτερική εικόνα ανθρώπων. Εκφράσεις όπως: «κοίτα έναν χοντρό», «είναι αδύνατη σαν στέκα», «πως κυκλοφορεί με τέτοια κυτταρίτιδα», προωθούν αρνητικές εικόνες, σύμφωνες με τη μόδα της εκάστοτε εποχής, και ρατσιστικές αντιλήψεις, και διδάσκουν στο παιδί πως ο καθένας έχει δικαίωμα να κρίνει αρνητικά τον συνάνθρωπό του, κατά το δοκούν. Δεν σεβόμαστε τον εαυτό μας όταν δεν σεβόμαστε τους άλλους. Παρομοίως, δεν σεβόμαστε το σώμα μας, όταν δεν σεβόμαστε το σώμα των άλλων.
- Ενισχύστε την αυτοεικόνα των παιδιών, ώστε να ενισχυθεί η αυτοπεποίθησή τους. Ο άνθρωπος που αισθάνεται καλά με τον εαυτό του δεν έχει ανάγκη να εξευτελίσει τους άλλους, ούτε αφήνει να τον κακοποιήσει- συναισθηματικά ή σωματικά- κανείς άλλος. Δεν είναι τυχαίο πως, τόσο οι θύτες, όσο και τα θύματα bullying, είναι συνήθως άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση και αρνητική αυτοεικόνα.
- Μιλήστε στα παιδιά σας για το ανθρώπινο σώμα, τη σεξουαλικότητα και τις διαφορετικές εκφάνσεις της. Τα σημεία του σώματος μας έχουν ονομασίες. Έτσι, μιλάμε στα παιδιά με τις ορολογίες που πρέπει. Δεν είναι «μεμέ», είναι στήθος, δεν είναι «κοχύλι», είναι αιδοίο, δεν είναι «τσουτσού», είναι πέος. Αποδεχόμαστε την παιδική σεξουαλικότητα, είμαστε εκεί να ακούσουμε τις απορίες τους και να της επεξηγήσουμε, με ειλικρίνεια και αποδοχή. Διδάσκουμε πως η αγάπη αναπτύσσεται μεταξύ δυο ανθρώπων, όποιων ανθρώπων, αρκεί να συναινούν και οι δυο στη σχέση.
- Να είστε πάντα πρόθυμοι να ακούσετε τα παιδιά σας. Αφιερώστε έστω λίγα λεπτά κάθε ημέρα να τους μιλήσετε για την ημέρα σας, τι σας χαροποίησε, τι σας στενοχώρησε, πώς περάσατε. Ενθαρρύνετε τα ίδια να σας μιλήσουν, επίσης. Σιγά σιγά θα δημιουργήσετε μια καθημερινή ρουτίνα όπου θα συζητάτε την ημέρα σας. Εμπιστευτείτε τα παιδιά σας και όσα σας εκμυστηρεύονται. Αν το παιδί σας πει πως ο τάδε τον χτύπησε, αφιερώστε λίγο χρόνο στο να μάθετε τι ακριβώς συνέβη, χωρίς να αποθαρρύνετε το παιδί . Συχνά οι γονείς στην προσπάθεια τους να παρηγορήσουν το παιδί προβαίνουν σε δηλώσεις τύπου «δεν το ήθελε», «μην στενοχωριέσαι», «λάθος θα κατάλαβες», κλπ., ακυρώνοντας έτσι το παιδί και υποβαθμίζοντας τα συναισθήματά του. Αν δεν ακούτε όταν το παιδί σας μιλάει, απλώς θα σταματήσει. Αν του λέτε ψέματα, απλώς δεν θα σας εμπιστεύεται.
Ως γονείς διαδραματίζετε τον κύριο ρόλο στη διαπαιδαγώγηση του παιδιού. Με απλά, καθημερινά βήματα διδάσκετε στο παιδί τα όρια που το ίδιο θα επιβάλλει σχετικά με το σώμα του. Σεβόμενοι οι ίδιοι το παιδί, θα σεβαστεί το ίδιο, τόσο τον εαυτό του, όσο και τους γύρω του.
