Με αφορμή την παγκόσμια ημέρα κατά της κακοποίησης των γυναικών στις 25 Νοεμβρίου, θα αναλύουμε μια ιδιάζουσα ψυχολογική κατάσταση, η οποία φέρει την ονομασία το σύνδρομο της Στοκχόλμης. Όλοι γνωρίζουμε πως υπό φυσιολογικές συνθήκες κάθε θύμα αισθάνεται τουλάχιστον αποστροφή προς τον βασανιστή του. Τι γίνεται, ωστόσο, όταν το θύμα αρχίζει να αγαπά τον ίδιο του τον θύτη; Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης αποτελεί μια σύνθετη ψυχολογική κατάσταση κατά την οποία ο όμηρος (το θύμα) αρχίζει να τρέφει συναισθήματα συμπάθειας ή ακόμα και αγάπης προς τους απαγωγείς του (τους θύτες). Το συγκεκριμένο σύνδρομο αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα αμυντικού μηχανισμού, κατά το οποίο το θύμα αναπτύσσει συναισθηματική προσκόλληση προς το άτομο που το βασανίζει, με αποτέλεσμα να παραμένει αιχμάλωτο από προσωπική του επιλογή (!)
Το «Σύνδρομο της Στοκχόλμης» έλαβε την ονομασία του από ένα περιστατικό ληστείας σε μια τράπεζα της Στοκχόλμης το 1973. Κατά την διάρκεια της ληστείας οι δράστες κρατούσαν επί 6 ημέρες σε ομηρία τους εργαζόμενους της τράπεζας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση τα θύματα της ομηρίας ανέπτυξαν ένα ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο με τους θύτες τους, ώστε κατέληξαν στο σημείο να υπερασπιστούν τους ληστές ενώπιον των αρχών.
Συμπτώματα του συνδρόμου
- Το θύμα διαθέτει θετικά συναισθήματα προς το θύτη
- Το θύμα είναι αρνητικά προσκείμενο ως προς την οικογένειά του, τους φίλους του, ή και τις Αρχές
- Ο θύτης αναπτύσσει κι αυτός θετικά συναισθήματα για το θύμα
- Το θύμα υποστηρίζει ή ακόμα βοηθά τον θύτη
Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις, τα άτομα τα οποία υποφέρουν από το σύνδρομο της Στοκχόλμης παρουσιάζουν αρκετά παρόμοια συμπτώματα με όσους πάσχουν από διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD). Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα αυτά υποφέρουν πολύ συχνά από:
- Εφιάλτες
- Δυσκολία συγκέντρωσης
- Εκτεταμένη σύγχυση
- Αυξημένη δυσπιστία και
- Δυσάρεστες αναδρομές στο παρελθόν.
Συνθήκες δημιουργίας του συνδρόμου
Είναι προφανές ότι η συγκεκριμένη ψυχολογική αντίδραση του συναισθηματικού δεσίματος και προσκόλλησης του θύματος με τον κακοποιό του δεν αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα οποιασδήποτε περίπτωσης ομηρίας ή σχέσης κακοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, οι συνθήκες εμφάνισης του συνδρόμου είναι οι εξής:
1.Το θύμα νιώθει έντονη απειλή όσον αφορά την σωματική ή ψυχολογική του επιβίωση, καθώς έχει σοβαρές υποψίες πως ο θύτης πρόκειται να πραγματοποιήσει τις απειλές του. Το θύμα ενδέχεται να δέχεται διαφόρων ειδών απειλές, όπως π.χ.
- απειλές σχετικά με την ακεραιότητα του ίδιου, καθώς και των οικείων του, της οικογένειας του ή των φίλων του
- απειλές συμπεριλαμβανομένης της αρπαγής των παιδιών, της σεξουαλικής κακοποίησης και πολλά άλλα
- εξιστόρηση σαδιστικών γεγονότων, ώστε να γίνει κατανοητό το επίπεδο κινδύνου του θύτη.
2.Το θύμα παρατηρεί έστω και μια μικρή ένδειξη καλοσύνης από τον βασανιστή του:
Σε ορισμένες περιπτώσεις, μικρές χειρονομίες «καλοσύνης», όπως το να επιτρέψει ο δράστης στο θύμα την παροχή νερού και τροφής είναι αρκετές προκειμένου να βελτιωθεί η άποψη του θύματος προς τον θύτη.
3. Το θύμα είναι πλήρως απομονωμένο από τον περίγυρό του και ως συνέπεια δεν δύναται να λάβει ούτε μια συμβουλή, να ακούσει μια διαφορετική άποψη εκτός από αυτήν του θύτη του.
4. Το θύμα έχει υιοθετήσει μια πλήρως απαισιόδοξη άποψη σχετικά με τις πιθανότητες διαφυγής του. Συγκεκριμένα, το θύμα χάνει κάθε ελπίδα διαφυγής από αυτήν την κατάσταση και θεωρεί μάταιη οποιαδήποτε προσπάθεια απόδρασης.
5. Το θύμα αισθάνεται υπεύθυνο για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται και θεωρεί πως η κακοποίηση και ο βασανισμός που υφίσταται του αξίζουν.
Κατά την σημερινή εποχή, το Σύνδρομο της Στοκχόλμης έχει διευρυνθεί νοηματικά, έχει επεκταθεί πολύ πιο πέρα από τις παραδοσιακές περιπτώσεις θυμάτων απαγωγών ή ομηρίας , με αποτέλεσμα να χαρακτηρίζει πλέον ένα ευρύτερο σύνολο περιπτώσεων. Σε γενικές γραμμές λοιπόν, το σύνδρομο αυτό είναι δυνατόν να εμφανιστεί σε περιπτώσεις οι οποίες χαρακτηρίζονται από μια σχέση θύτη-θύματος, εξουσιαστή και εξουσιαζομένου. Οι πιο ενδεικτικές είναι οι εξής:
- Κακοποίηση κατά των γυναικών
Κακοποίηση κατά των παιδιών
Περιπτώσεις αιμομιξίας
Περιπτώσεις αιχμαλώτων πολέμου
Μέλη θρησκευτικών, πολιτικών οργανώσεων (σεκτών).
Και γενικότερα σε περιπτώσεις οι οποίες βασίζονται στην άσκηση εξουσίας και φόβου
Συνεπώς, τα χαρακτηριστικά αυτού του Συνδρόμου είναι δυνατόν να τα εντοπίσουμε ακόμα και σε περιπτώσεις νοσηρών ερωτικών σχέσεων μεταξύ συζύγων , όπως επίσης και σε διαφορετικού είδους σχέσεις που δημιουργούνται με εκβιαστές, με εμπόρους ναρκωτικών, ή ακόμα και σε περιπτώσεις εμπορίου λευκής σαρκός ανάμεσα στις κοπέλες που εξωθούνται παρά την θέλησή τους στην πορνεία και στους προαγωγούς τους.
Ειδικά όσον αφορά την γυναικεία κακοποίηση, το Σύνδρομο της Στοκχόλμης αποτελεί πολυσύχναστο φαινόμενο. Αυτό εξηγείται καθώς στην συγκεκριμένη περίπτωση το θύμα έχει ήδη προηγουμένως αναπτύξει ισχυρούς συναισθηματικούς δεσμούς με το άτομο το οποίο τον κακοποιεί.
Ας λάβουμε ως παράδειγμα την κακοποίηση μιας γυναίκας από τον σύζυγό της. Η γυναίκα αυτή παρότι αποτελεί θύμα κακοποίησης είναι πολύ πιθανόν να δικαιολογήσει μέσα της την βίαιη συμπεριφορά του συζύγου της, καθώς τρέφει έντονα συναισθήματα αγάπης για αυτόν. Σε γενικές γραμμές, απλά αναζητεί μια δικαιολογία προκειμένου να τον συγχωρήσει. Επιπλέον, σε πολλές περιπτώσεις, το θύμα αισθάνεται αδύναμο να απεγκλωβιστεί συναισθηματικά από μια τέτοια κατάσταση ή ακόμη μπορεί καταβάθος να αισθάνεται ενοχή και να αναλαμβάνει εκείνο την ευθύνη για την βίαιη συμπεριφορά του συντρόφου του προς αυτό.
Πηγές:
http://heinonline.org/HOL/LandingPage?handle=hein.journals/fbileb68&div=54&id=&page=
http://www.christiansocialnetwork.net/uploads/2/3/8/0/2380803/love_and_stockholm_syndrome_-_the_mystery_of_loving_an_abuser.pdf
http://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1080/00048670701261178
http://www.sos-sygapa.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=51%3A—–l–r&catid=3%3Apsichologika&Itemid=4&lang=el
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CF%8D%CE%BD%CE%B4%CF%81%CE%BF%CE%BC%CE%BF_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%A3%CF%84%CE%BF%CE%BA%CF%87%CF%8C%CE%BB%CE%BC%CE%B7%CF%82
