Σύμφωνα με τον ψυχαναλυτή J.-D. Nasio, μαθητή του Lacan , στο βιβλίο του ¨Διδασκαλία επτά βασικών εννοιών της ψυχανάλυσης¨ στην ψυχανάλυση η έννοια του «ευνουχισμού» δεν απαντά στη συνηθισμένη παραδοχή ακρωτηριασμού των ανδρικών γεννητικών οργάνων, αλλά ορίζει μια σύνθετη ψυχική εμπειρία που βιώνεται ασυνείδητα από το παιδί γύρω στα πέντε του χρόνια και είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση της μελλοντικής σεξουαλικής του ταυτότητας. Το ουσιώδες αυτής της εμπειρίας έγκειται στο γεγονός ότι το παιδί για πρώτη φορά αναγνωρίζει, με τίμημα το άγχος, την ανατομική διαφορά των φύλων. Μέχρι τότε ζούσε στην αυταπάτη της παντοδυναμίας. Από εκεί και έπειτα, με τη δοκιμασία του ευνουχισμού, θα μάθει να αποδέχεται πως το σύμπαν αποτελείται από άνδρες και γυναίκες και πως το σώμα έχει όρια, δηλαδή θα δεχτεί ότι το παιδικό του πέος δε θα του επιτρέψει ποτέ να υλοποιήσει τις έντονες σεξουαλικές του επιθυμίες του που απευθύνονται στη μητέρα.
Όπως αναφέρει ο Lacan, το παιδί λόγω της μεγάλης συνάφειας με τη μητέρα του για την κάλυψη των αναγκών του υποθέτει ότι αυτό το ίδιο είναι το αντικείμενο επιθυμίας της μητέρας του. Η επιθυμία , όμως, σημαίνει <<έλλειψη>> κάτι λείπει στην μητέρα του. Αυτό το αντικείμενο που ικανοποιεί την έλλειψη στην ψυχανάλυση αποκαλείται φαλλός. Έτσι το παιδί μπαίνει στη θέση του αντικειμένου που λείπει στη μητέρα του, γίνεται το ίδιο <<φαλλός της μητέρας του>>. Ο φαλλός είναι ένα σημαίνον και δημιουργεί στην προοιδιπόδεια φάση ένα τρίγωνο μεταξύ παιδιού–μητέρας. Την σχέση παιδιού-μητέρας μπορεί να την διακόψει ο Πατέρας που επιθυμεί τη μητέρα. Έτσι, ο πατέρας επιβάλλει την απαγόρευση της αιμομιξίας μέσω του ευνουχισμού του φαλλού του παιδιού. Φυσικά πρόκειται για συμβολικό ευνουχισμό που δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα. Τότε το παιδί λόγω του γεγονότος ότι η μητέρα δεν θα είναι πάντα εκεί να του καλύπτει τις ανάγκες, μπαίνει σε μία ταλαντευόμενη θέση: Είμαι ή δεν είμαι ο φαλλός της μητέρας;
Το σύμπλεγμα του ευνουχισμού στο αγόρι.
Ο Freud ανακαλύπτει, με αφορμή τη δουλεία του με ένα πεντάχρονο παιδί, το μικρό Hans, αυτό που θα ονομάσει σύμπλεγμα του ευνουχισμού. Αυτό το παιδί θα δοκιμάσει την εμπειρία της ματαίωσης μέσω των συνεχών παρουσιών και απουσιών της μητέρας του. Κάθε φορά που απουσίαζε η μητέρα το παιδί έπαιρνε μία κουβαρίστρα την πετούσε μακρία σε σημείο που να μην είναι ορατή και φώναζε <<fort>>. Στη συνέχεια την εμφάνιζε φωνάζοντας με ανακούφιση <<da>>. Το παιδί μέσα από το παιχνίδι τελεί μια μεταφορική διεργασία. Η κουβαρίστρα υποκαθιστά την μητέρα και τα πήγαινε-έλα της μητέρας σχετίζονται με την επιθυμία της για κάτι άλλο έξω από αυτό. To σύμπλεγμα του ευνουχισμού σχηματοποιείται, λοιπόν, σε 4 χρόνους.
Πρώτος χρόνος: Όλος κόσμος έχει ένα πέος.
Το παιδί στον πρώτο χρόνο θεωρεί ότι όλος ο κόσμος κατέχει ένα πέος όμοιο με το δικό του. Όμως, όταν αντιληφθεί ότι ένα κοντινό πρόσωπο –μαμά, αδελφή κ.α- δεν κατέχει πέος θα καταστρέψει την παιδική πεποίθηση και θα οδηγήσει το παιδί προς το άγχος ότι κάποια μέρα θα είναι ελλιπές ( φόβος ευνουχισμού).
Δεύτερος χρόνος: Το πέος απειλείται.
Είναι ο χρόνος των λεκτικών απειλών, που αποσκοπούν στο να απαγορεύσουν στο παιδί τις αυτοερωτικές πράξεις και στο να το υποχρεώσουν να παραιτηθεί από τις αιμομεικτικές του φαντασιώσεις να αποκτήσει τη μητέρα. Αν δεν παραιτηθεί από την διεκδίκηση της μητέρας θα χάσει το πέος του από τον πατέρα.
Τρίτος χρόνος: Υπάρχουν πλάσματα χωρίς πέος, η απειλή ευνουχισμού είναι πραγματική.
Το αγόρι ανακαλύπτει την γυναικεία γενετήσια περιοχή οπτικά και αντιλαμβανόμενο την έλλειψη πέους πείθεται για την απειλή του ευνουχισμού του.
Τέταρτος χρόνος: Η μητέρα είναι και αυτή ευνουχισμένη. Ανάβλυση άγχους.
Το αγόρι ανακαλύπτοντας ότι οι γυναίκες μπορούν να γεννήσουν, συνειδητοποιεί ότι η μητέρα του στερείται πέους. Η οπτική αντίληψη της απουσίας του πέους στη γυναίκα με την ακουστική ανάμνηση των απειλών από τους γονείς ορίζουν τις δύο συνθήκες του ευνουχισμού.
Τελικός χρόνος: Τέλος των συμπλεγμάτων του ευνουχισμού και του οιδιπόδειου.
Κάτω από την επήρεια της εισβολής του άγχους του ευνουχισμού, το αγόρι δέχεται το νόμο της απαγόρευσης και επιλέγει να σώσει το πέος του εγκαταλείποντας τη διεκδίκηση της μητέρας του. Με αυτόν τον τρόπο ολοκληρώνεται η φάση της οιδιπόδειας αγάπης. Κατά τον Freud: <<Στο αγόρι το οιδιπόδειο σύμπλεγμα δεν είναι απλώς απωθημένο, διαλύεται κυριολεκτικά, δεν επιβιώνει ούτε στο ασυνείδητο>>.
