
Τι σημαίνει υπαρξιακή ψυχοθεραπεία; Πόσο ελεύθερη είναι η βούληση μας; Μήπως αποτελούμε «προϊόντα» της αλληλεπίδρασής μας με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος; Είμαστε άραγε ένα δημιούργημα της ανατροφής μας;
Μία «πολυπόθητη λύση» στα αινίγματα που «βασανίζουν» τον ανθρώπινο ψυχισμό επιχείρησε να προσφέρει ένα νέο -ευρωπαϊκών καταβολών- κίνημα μετά την λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το φιλοσοφικό κίνημα του υπαρξισμού με πρωτεργάτες τους Jean Paul Sartre και Albert Camus γέννησε απέναντι στη μυωπική μισαλλοδοξία του Ναζισμού, μία καινοτόμα δίοδο σκέψης. Ως εκ τούτου, τοποθέτησε τον άνθρωπο στο επίκεντρο του ερευνητικού ενδιαφέροντος.
Είμαστε απόλυτα υπεύθυνοι των επιλογών μας;
Γενεσιουργός πυρήνας της υπαρξιστικής σχολής που εγκαινιάστηκε στην Ευρώπη από δύο Ελβετούς ψυχιάτρους, τον Ludwing Binswanger και τον Medard Boss, ο ορισμός του ανθρώπου ως επιλογέα. Αντιστοίχως, η σπορά δύο βασικών σχολών σκέψης στον ψυχολογικό χώρο, του ανθρωπιστικού και υπαρξιστικού συλλογισμού ύψωσαν ασπίδα στις ντετερμινιστικές θεωρίες του Φρόυντ και των ένθερμων οπαδών του μπιχεβιορισμού.
Σύμφωνα με την υπαρξιστική ψυχοδυναμική σκέψη η βασική σύγκρουση απορρέει από τη γνώση των υπαρξιακών μας δεδομένων που κατακτώνται τελικά μέσω της διαδρομής αυτοαντανάκλασης (deep personal reflection). Η πορεία προσωπικής ενδοσκόπησης δηλαδή απαλλαγμένη από τα “δεσμά” του χρόνου αποτελεί έναν οδοδείκτη στην αναζήτηση του εσωτερικού μας κόσμου. Η επένδυση λοιπόν στη γνωριμία με τον εσωτερικό μας εαυτό βρίσκεται στον «πυθμένα» της υπαρξιακής δυναμικής σύγκρουσής μας.
Υπαρξιακά θέματα – Υπαρξιακή ψυχοθεραπεία:
Θάνατος, ελευθερία, υπαρξιακή απομόνωση, έλλειμμα νοήματος ή αλλιώς τα βασικά υπαρξιακά θέματα πυροδοτούν τα αποθέματα άγχους. Ενεργοποιούν εν συνεχεία τους μηχανισμούς άμυνας προς αποκατάσταση της ασφάλειας.
Οι επιταγές όμως ενός υπαρξιστικού «ευ ζην» προϋποθέτουν μία αρχική συμφιλίωσή μας με την αναπόφευκτη φύση του θανάτου. Μία αποδοχή της υπαρξιακής μοναξιάς και της έλλειψης νοήματος στον βίο μας. Η συνειδητότητα του προσωπικού μας θανάτου άλλωστε κατά τον Heidegger ενδέχεται να αποβεί το εναρκτήριο λάκνισμα μιας ανώτερης επίγνωσης και αυθεντικότητας.
«Ο θάνατος, η ελευθερία, η απομόνωση πρέπει να αντιμετωπιστούν ευθέως. Ενώ όταν έρθει κανείς στο θέμα της έλλειψης νοήματος ο αποτελεσματικός θεραπευτής πρέπει να βοηθήσει τον ασθενή να κοιτάξει μακριά από την ερώτηση. Να τον βοηθήσει να εναγκαλιστεί τη λύση της ενασχόλησης και όχι να βουτήξει μέσα και δια μέσου του προβλήματος της έλλειψης νοήματος. Το ερώτημα του νοήματος της ζωής, όπως διδάσκει και ο Βούδας, δεν είναι εποικοδομητικό. Πρέπει να βυθίσει κανείς τον εαυτό του στο ποτάμι της ζωής και να αφήσει την ερώτηση να συμπαρασυρθεί μακριά», δήλωνε ο Yalom το 1980.
Στην αντίπερα επιστημονική όχθη ο Victor Frankl (1967), με την ψυχοθεραπευτική του μέθοδο (Λόγος-Θεραπεία) επικεντρώνεται στην εύρεση του νοήματος. Η έλλειψη νοήματος «παράγει» υπαρξιακή νεύρωση. “Η Λογοθεραπεία παίρνει μια διαφορετική θέση. Δεν γλιτώνει τον ασθενή από μία κατά μέτωπο αντιμετώπιση με το συγκεκριμένο νόημα που καλείται να επιτελέσει και που ο ίδιος χρειάζεται να βρει. Το νόημα που κάποιος καλείται να εκπληρώσει είναι κάτι πέρα από αυτόν. Ποτέ δεν ταυτίζεται με τον ίδιο τον άνθρωπο. Είναι μπροστά και πέρα απ’ αυτόν”.
Υπαρξιακή Ψυχοθεραπεία
Η υπαρξιακή ψυχοθεραπεία γνωρίζει στο άτομο τον βαθύτερο εσωτερικό εαυτό του εκπληρώνοντας το ποθητό και κατ’ επέκταση την ανθρώπινη υπόστασή του. Έργο των υπαρξιστών ψυχοθεραπευτών μέσω ενδοσκόπησης η συνάντηση με τον «άγνωστο εαυτό μας». Μία αναμφίβολα πρωτόγνωρη εμπειρία, μία μεταβαλλόμενη συνιστώσα στον αλγόριθμο της ζωής μας.
Ποια όμως η επιθυμητή ταυτότητα του ψυχοθεραπευτή;
Η σταδιακή οικοδόμηση μίας ειλικρινούς κυψέλης σχέσεων με τον θεραπευτή απαλλάσσει τη σχέση αυτή από την προσωρινή φύση. Συγχρόνως συντείνει στη μόνιμη εμπειρία της εγγύτητας. «Όταν το Εγώ μπορέσει να συναντήσει και να συνδεθεί με το Εσύ, έχει ήδη υποστεί μεταμόρφωση» δήλωνε ο Buber αναδεικνύοντας την πραγματική μέριμνα του θεραπευτή ως ένα λαβύρινθο αναζήτησης των εσωτερικών δυνάμεων πραγμάτωσης (actualizing forces).
Η αποκαθήλωση του θεραπευτή λοιπόν από τον ρόλο του «σωτήρα» αποδεσμεύει τον άνθρωπο από την έμφυτη ροπή του στην ανεύρεση μίας ιδανικής αυθεντίας. Παράλληλα υπηρετεί τη δυνατότητα αυτό-εκπλήρωσης.
Πηγές:
- https://www.aftognosia.gr/%CF%85%CF%80%CE%B7%CF%81%CE%B5%CF%83%CE%AF%CE%B5%CF%82/%CE%BC%CE%AD%CE%B8%CE%BF%CE%B4%CE%BF%CE%B9-%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1%CF%82/126-%CF%85%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%BE%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE-%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%BF-%CF%83%CE%BA%CE%B5%CF%80%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-%CE%B7-%CE%BB%CE%B5%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%85%CF%81%CE%B3%CE%AF%CE%B1-%CF%84%CE%B7%CF%82
- https://www.ideotopos.gr/posts/%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%AF%CE%B1/15-%CF%85%CF%80%CE%B1%CF%81%CE%BE%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%B7_%CF%88%CF%85%CF%87%CE%BF%CE%B8%CE%B5%CF%81%CE%B1%CF%80%CE%B5%CE%B9%CE%B1.html