Τα εφηβικά χρόνια είναι μια εποχή που οι νέοι αναπτύσσουν την εικόνα του σώματός τους και αναπτύσσουν τη σχέση τους με τη διατροφή. Καθώς τα παιδιά περνούν από την προεφηβική στην εφηβική ηλικία περνούν και σε πολλές σωματικές, συναισθηματικές και κοινωνικές αλλαγές.
Η εικόνα του σώματος αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου και επηρεάζεται από πολλά πράγματα, συμπεριλαμβανομένων των οικογενειακών στάσεων, των ομάδων των συνομηλίκων, τη διαφήμιση, τα μέσα ενημέρωσης και τις κοινωνικές νόρμες και προσδοκίες.
Αυτές οι αλλαγές μπορούν να επηρεάσουν το πώς νιώθουν για τον εαυτό τους , το πώς φαίνονται, πώς βλέπουν το φαγητό και τι τρώνε.
Το να είσαι έφηβος σημαίνει ότι αλλάζουν τα πάντα
Μελέτες δείχνουν ότι οι ανησυχίες για την εικόνα του σώματος ξεκινούν αρκετά νωρίς. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας κατανοούν ότι η κοινωνία κρίνει τους ανθρώπους με βάση το πως φαίνονται. Ακόμη και τα μικρά παιδιά μπορεί να αισθάνονται δυστυχισμένα για την εικόνα του σώματός τους και αυτό μπορεί να επηρεάσει τη σχέση τους με το φαγητό.
Η εικόνα γίνεται ακόμη πιο σημαντική στα εφηβικά χρόνια
Στο παρελθόν ήταν κυρίως τα κορίτσια που ήταν δυσαρεστημένα με τα σώματά τους. Μελέτες δείχνουν τώρα το ποσοστό δυσαρέσκειας του σώματος και στα νεαρά αγόρια σε ποσοστό μάλιστα που πλησιάζει αυτό των κοριτσιών.
Η κακή εικόνα σώματος μπορεί να βάλει και τα αγόρια και τα κορίτσια σε κίνδυνο σχετικά με διαταραχές στη λήψη φαγητού και προβλήματα ψυχικής υγείας.
Η επιρροή των ΜΜΕ στα πρότυπα ομορφίας και τη διατροφή
Τα μέσα ενημέρωσης και μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν μεγαλύτερη επιρροή στην εικόνα του σώματος των νέων όπως και στις επιλογές τροφίμων λόγω των εκτεταμένων ψηφιακών μέσων, τη διαφήμιση, τη προβολή φιλτραρισμένων και μη πραγματικών σωματότυπων και εξιδανικευμένων lifestyle.
Οι εικόνες «τέλειων σωμάτων» μπορούν να δημιουργήσουν πίεση στους εφήβους. Στην προσπάθεια μάλιστα ένας νέος να ανταποκριθεί στα μέσα ενημέρωσης μπορεί να θέσει σε ακραίο κίνδυνο την υγεία του.
Η κουλτούρα των διασημοτήτων έχει γίνει επίσης φαινόμενο στη σύγχρονη εποχή. Τα παιδιά και οι νέοι μπορούν να είναι εντυπωσιασμένοι από τη λαμπερή εμφάνιση και τον τρόπο ζωής των αγαπημένων τους μουσικών και ηθοποιών. Μελέτες δείχνουν ότι οι επιλογές τροφίμων και ποτών παιδιών και εφήβων επηρεάζονται από προϊόντα που υποστηρίζονται από διασημότητες, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι ανθυγιεινά και συνδέονται με την παχυσαρκία και του παιδικού διαβήτη.
Τι συμβαίνει στη διατροφή του εφήβου;
Συχνά παρατηρείται σε ομάδες εφήβων:
- Να τρώνε διαφορετικές ποσότητες φαγητού ανεξάρτητα τη μέρα, να τρώτε περισσότερο από τα φαγητά που τους αρέσουν και λιγότερο από αυτά που δεν τους αρέσουν, ή να τρώνε υπερβολικά είτε να περιορίζουν την πρόσληψη τροφής κατά καιρούς.
- Να τρώνε περισσότερο όταν παρουσιάζεται «έκρηξη ανάπτυξης» και μετά να περιορίζουν ή να επιστρέφουν στον συνήθη τρόπο διατροφής τους όταν τα πράγματα ισορροπούν.
- Να δοκιμάζουν νέες «της μόδας» τάσεις διατροφής, όπως η χορτοφαγία.
Τι γίνεται με τη δίαιτα;
Η δίαιτα είναι τόσο συνηθισμένη που μπορεί να θεωρηθεί ως μια φυσιολογική στάση ζωής. Ωστόσο, η δίαιτα πρέπει να αποθαρρύνεται γιατί σπάνια είναι επιτυχής και συνήθως οδηγεί σε αύξηση βάρους μακροπρόθεσμα. Για τους περισσότερους νέους, η δίαιτα δεν διαρκεί πολύ γιατί σύντομα επιστρέφουν στον συνήθη τρόπο διατροφής τους.
Μπορούν επίσης να καταλήξουν να δημιουργήσουν έναν κύκλο «γιο-γιο» δηλαδή έναν φαύλο κύκλο δίαιτας και απώλειας βάρους με επαναφορά στο σύνηθες πρόγραμμα και επαναπρόσληψη του χαμένου βάρους. Το πρόβλημα εδώ εστιάζεται στην έλλειψη επαρκούς εκπαίδευσης σε έναν υγιεινή και ισορροπημένο τρόπο ζωής.
Η δίαιτα επίσης μπορεί να οδηγήσει σε πιο σοβαρά διατροφικά προβλήματα όπως ότι αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης μιας διατροφικής διαταραχής.
Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους οι γονείς μπορούν να υποστηρίξουν τους νέους να αναπτύξουν μια υγιή σχέση με το φαγητό και μια θετική εικόνα σώματος. Το πιο σημαντικό είναι να γίνει ο γονιός το θετικό πρότυπο ενός υγιεινού τρόπου ζωής.
Οι γονείς επίσης θα πρέπει να αποφεύγουν να κρίνουν και να σχολιάζουν τόσο το δικό τους σώμα και εμφάνιση όσο και των άλλων.
Από πολύ νωρίς, επίσης, οι γονείς οφείλουν να χτίζουν μια δυνατή σχέση με τα παιδιά τους ώστε την περίοδο της εφηβείας να είναι πιο εύκολη και προσβάσιμη η επικοινωνία σε θέματα σοβαρά όπως είναι η υγεία και θέματα που απαιτούν εμπιστοσύνη.
Οι γονείς επίσης πρέπει να μάθουν να ακούνε τις απόψεις έφηβων παιδιών τους και να καταβάλουν προσπάθειες να τις κατανοήσουν και να τις αποδεχτούν ακόμη και αν είναι διαφορετικές από τις δικές σας.
Να σταματήσουν αν ασκούν εξουσία και έλεγχο. Αυτό περιλαμβάνει την αποφυγή μαχών γύρω από το φαγητό.
Οι γονείς υποχρεούνται να παρέχουν υγιεινή διατροφή
Αντί να ονομάζουμε τα τρόφιμα «καλά» ή «κακά», ισχυρισμοί που ενισχύουν τη διαστρεβλωμένη διατροφική σκέψη, χρησιμοποιήστε όρους όπως «καθημερινά» τρόφιμα για πράγματα όπως τα φρούτα και τα λαχανικά που είναι υγιεινά και θρεπτικά και τρόφιμα για «μερικές φορές» όπως πατατάκια, μπισκότα, γλειφιτζούρια ή ποτά με ζάχαρη.
Παρέχετε μια σειρά από υγιεινές «καθημερινές τροφές» και αφήστε ο έφηβος σας αποφασίζει τι και πόσα από αυτά θα φάει.
Μη συνδέετε τις διατροφικές επιλογές με αισθήματα ενοχής.
Δημιουργήστε μια θετική στάση απέναντι στο φαγητό και την υγιεινή διατροφή. Ενθαρρύνετε την υγιεινή διατροφή ως κανονική και από τα πιο απολαυστικά κομμάτια της ζωής.
Μοιραστείτε γεύματα μαζί όσο πιο συχνά μπορείτε. Απενεργοποιείστε τις τηλεοράσεις, τα τηλέφωνα και άλλες οθόνες για να μπορείτε να εστιάσετε, να συνομιλήσετε και συνδεθείτε ως οικογένεια.
Δημιουργήστε θετική εικόνα σώματος και αυτοεκτίμηση
Ενθαρρύνετε τον έφηβό σας να δει τις αλλαγές του σώματός του ως ένα φυσιολογικό και θετικό μέρος της ενηλικίωσης. Μάθετε τους να αποδέχονται το δικό τους μοναδικό σχήμα και μέγεθος και να αντιστέκονται στην πίεση να ασκεί το «λεπτό στερεότυπο», ή το «χτισμένο» στερεότυπο για τα αγόρια που συνδέεται με τους μυς.
Βοηθήστε τους να δουν τα κόλπα και τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι διαφημιστές και χρησιμοποιήστε τα μαζί για τη δημιουργία μη ρεαλιστικών εικόνων, π.χ. ψηφιακό ανεμογράφο και επεξεργασία φωτογραφιών.
Όσον αφορά τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, βοηθήστε τους καταλάβετε ότι οι περισσότεροι άνθρωποι ανεβάζουν εικόνες ενός «ιδανικού εαυτού». Πολλά τηλέφωνα έχουν ενσωματωμένα φίλτρα και ειδικά εφέ που μπορούν να κάνουν ακόμα και τις χειρότερες selfie να φαίνονται άψογες.
Εκτιμήστε πράγματα εκτός από την εμφάνιση στον έφηβό σας. Επικεντρωθείτε στο τι μπορεί να κάνει το σώμα τους παρά σε αυτό που φαίνεται. Σχολιάστε τις ιδιότητες και τις δεξιότητές τους και όχι τις ικανότητές τους σε σχέση με την εμφάνιση. Ενημερώστε τους ότι τους αγαπάτε το ίδιο ανεξάρτητα με το σχήμα του σώματός τους.
Εάν ο έφηβός σας ή ένας από τους φίλους του υφίστανται εκφοβισμό εξαιτίας της εμφάνισής τους, βεβαιωθείτε ότι υπάρχει ένας τουλάχιστον έμπιστος ενήλικας που μπορούν να το συζητήσουν.
Ενθαρρύνετε τη σωματική δραστηριότητα
Η σωματική δραστηριότητα συμβάλλει στην καλή ψυχική υγεία, στην καλή αυτοεκτίμηση και τη θετική στάση απέναντι στο σώμα. Ενθαρρύνετε τον έφηβό σας να εμπλακεί σε σωματική δραστηριότητα για διασκέδαση καθώς και για φυσική κατάσταση. Ωστόσο, είναι σημαντικό να βεβαιωθείτε ότι έχουν μια ισορροπημένη προσέγγιση της σωματικής δραστηριότητας. Μπορεί να υπάρξει τόσο αυξημένος κίνδυνος σωματικής δυσαρέσκειας και φαγητού όσο και διαταραχές σε άτομα που εμπλέκονται σε έντονη σωματική δραστηριότητα,
Μοιραστείτε την κουζίνα
Ενθαρρύνετε τους εφήβους να βοηθήσουν στο μαγείρεμα των γευμάτων. Προτείνετε τους σχεδιάζουν, ψωνίζουν και φτιάχνουν ένα γεύμα της επιλογής τους σε όλους, ακόμα κι αν είναι μόνο ένα γεύμα την εβδομάδα.
Οι γονείς εξακολουθούν να είναι οι πιο σημαντικοί στην επιρροή στη ζωή των νέων. Εκείνοι έχουν τη δύναμη να βοηθήσουν στη διαμόρφωση τους, στην ανάπτυξη των αξιών τους, στάσης ζωής και συμπεριφοράς.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Ata, R., Ludden, A., & Lally, M. (2007). The effects of gender and family, friend, and media influences on eating behaviors and body image during adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 36, 1024-1037. doi: 10.1007/s10964-006-9159-x.
Carlisle, E., Fildes, J., Hall, S., Hicking, V., Perrens, B., & Plummer, J. (2018). Mission Australia’s 2018 youth survey report. Sydney: Mission Australia. Retrieved 12 June 2019 from https://www.missionaustralia.com.au/what-we-do/research-impact-policy-advocacy/youth-survey.
Evans, R., Roy, J., Geiger, B., Werner, K., & Burnett, D. (2008). Ecological strategies to promote healthy body image among children. Journal of School Health, 78(7), 359-367. doi: 10.1111/j.1746-1561.2008.00315.x.
Kleemans, M., Daalmans, S., Carbaat, I., & Anschütz, D. (2018). Picture perfect: The direct effect of manipulated instagram photos on body image in adolescent girls. Media Psychology, 21(1), 93-110. doi: 10.1080/15213269.2016.1257392.
Mills, J.S., Musto, S., Williams, L., & Tiggemann, M. (2018). ‘Selfie’ harm: Effects on mood and body image in young women. Body Image, 27, 86-92. doi: 10.1016/j.bodyim.2018.08.007.
Neumark-Sztainer, D. (2009). Preventing obesity and eating disorders in adolescents: What can health care providers do? Journal of Adolescent Health, 44, 206-213. doi: 10.1016/j.jadohealth.2008.11.005.
Wertheim, E.H., & Paxton, S.J. (2012). Body image development: Adolescent girls. In T.F. Cash (Ed.), Encyclopedia of body image and human appearance (pp. 187-193). Oxford: Elsevier.
