Ο αντικαπνιστικός νόμος μένει/θα μείνει στα χαρτιά
Οι ελληνικές κυβερνήσεις έχουν προσπαθήσει κατά καιρούς να εφαρμόσουν τον αντικαπνιστικό νόμο σε όλους τους δημόσιους χώρους, κατά τα “πρότυπα του εξωτερικού”. Όλες αυτές οι προσπάθειες έχουν αποτύχει παταγωδώς καθώς όλοι οι καπνιστές συνεχίζουν να έχουν το ελεύθερο να καπνίζουν όπου θέλουν. Ίσως και καλά κάνουν. Ως μη καπνιστής, προσωπικά, πλέον δεν νιώθω ότι με ενοχλεί τόσο το παθητικό κάπνισμα, παρότι δεν είναι επιλογή μου. Παρόλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως δεν το αντέχουν όλοι και πως μάλιστα υπάρχουν ευπαθείς ομάδες που δεν πρέπει να εκτίθενται για πολύ σοβαρούς λόγους στον καπνό.
Η σημερινή κυβέρνηση ουρλιάζει για την εφαρμογή του νόμου, μάλλον θα έχει, όμως, την τύχη όλων των προηγούμενων. Η διαφορά της τωρινής κατάστασης με παλιότερα είναι ότι πλέον “πέφτουν” καταγγελίες και τσουχτερά πρόστιμα τόσο στους καπνιστές όσο και στους καταστηματάρχες. Το ερώτημα όμως είναι το εξής: Όλα αυτά γίνονται για την δημόσια υγεία; Ή μήπως για να “φάει ο ένας την δουλειά του άλλου”;
Τα fun facts του τσιγάρου σχετικά με την ατομική και δημόσια υγεία
Κατ’αρχάς να ξεκαθαρίσουμε κάποια πράγματα από την αρχή. Ο καπνός του τσιγάρου (προϊόν της καύσης) ομολογουμένως και αποδεδειγμένα περιέχει πολλές τοξικές – δηλητηριώδεις – καρκινογόνες ουσίες. Παρόλα αυτά, εδώ υπάρχει μία παρεξήγηση. Η έκθεση στον καπνό δεν προκαλεί γραμμικά καρκίνο. Το κάπνισμα μπορεί μεν να λειτουργήσει ως προδιαθετικός παράγοντας αλλά, μόλις το 2% των περιπτώσεων καρκίνου του αναπνευστικού φαίνεται να έχουν συσχέτιση με το τσιγάρο. Πέρα από αυτό, όμως, οι καρκίνοι του αναπνευστικού παραμένουν ακόμα σπάνιοι. Συγκεκριμένα πιο μεγάλη συσχέτιση με αυτόν μπορεί να έχει η εισπνοή χρωστικών ή καυσίμων παρά το τσιγάρο.
Όσον αφορά τους παθητικούς καπνιστές τώρα. Κυκλοφορούν μερικά memes εν είδει “facts” και αυτά θα πρέπει κιόλας να αποδομήσουμε. Αρχικά, η έκθεση σε ένα τσιγάρο ή το κάπνισμα αυτού δεν μειώνει την διάρκεια της ζωής σου κατά πέντε λεπτά. Η διάρκεια της ζωής σου είτε το μελετήσεις φιλοσοφικά είτε βιολογικά είτε φυσικά δεν μπορεί να καθοριστεί από ένα τσιγάρο. Παρότι, επομένως, το τσιγάρο δεν μπορεί να δώσει τέλος στη ζωή σου ή και να την μικρύνει τόσο άμεσα, καλό θα ήταν να ακουστούν και τα ακόλουθα. Ο καπνός του τσιγάρου μπορεί να βλάψει σοβαρά ασθενείς με άσθμα και με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια. Στην περίπτωση αυτή κιόλας, χρόνια έκθεση στο τσιγάρο (είτε ενεργητικά είτε παθητικά) μπορεί να οδηγήσει και σε αυτά.
Πού μπορεί ενδεχομένως να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος;
Εφόσον το κάπνισμα, καλώς ή κακώς, είναι μια συνήθεια που αφορά πάνω από τον μισό πληθυσμό της χώρας μας, η άμεση καταστολή του, προφανώς και δεν θα έλυνε το πρόβλημα. Ξεκάθαρα πρόκειται για ζήτημα κουλτούρας και αντίληψης. Στις καφετέριες, στις ταβέρνες, στα μαγαζιά είναι μάλλον φύσει και θέσει αδύνατον να εφαρμοστεί ο αντικαπνιστικός νόμος. Αυτό γιατί αν υπάρξει πλήρης εφαρμογή αυτού, πλέον η πελατεία του καταστήματος θα μειωθεί δραματικά. Εκεί που αν πρέπει οπωσδήποτε να εφαρμοστεί ο νόμος είναι τα σχολεία, τα νοσοκομεία και οι υπόλοιπες δημόσιες υπηρεσίες. Αλλά ακόμη και σε αυτές τις περιπτώσεις δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υπάρχει καθολική απαγόρευση αλλά μάλλον ειδικός χώρος για καπνιστές.
Όταν όλες οι αντικαπνιστικές καμπάνιες πέφτουν στο κενό, τι φταίει;
Από ότι φαίνεται όλες οι αντικαπνιστικές καμπάνιες που ξεκινούν από τα σχολεία και μπορεί να φτάνουν μέχρι και τα γηροκομεία, αποτυγχάνουν παταγωδώς. Αυτή η τρομερή αποτυχία όμως δεν βάζει το Υπουργείο Υγείας να σκεφτεί τι πάει λάθος και τι πρέπει να διορθωθεί. Αρχικά όπως αναφέραμε τα στατιστικά στοιχεία που αναμασούν αυτές οι καμπάνιες είναι σαθρά και είτε ακούγονται πολύ μακρινά είτε απλά ανόητα. Προκειμένου να περιοριστεί το κάπνισμα και άρα να αναβαθμιστεί η δημόσια υγεία, θα πρέπει μάλλον να διερευνηθούν οι παράγοντες που οδηγούν σε αυτό.
Οι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες που ωθούν στο κάπνισμα
Πολλοί μαθητές που ξεκινούν το κάπνισμα κατά τα σχολικά τους έτη, συνήθως το ξεκινούν από “περιέργεια” ή από την πίεση που μπορεί να δέχονται από τους συνομήλικούς τους. Κανένας, όμως, φορέας δεν έχει μπει στην διαδικασία να διδάξει ή να εξηγήσει σε έναν μαθητή ότι το να υποκύπτει στην πίεση των συνομηλίκων του για να γίνει κοινωνικά αποδεκτός δεν βοηθά όντως στην κοινωνικοποίησή του.
Ένα άλλο στάδιο στο οποίο πολλοί ξεκινούν το κάπνισμα είναι τα φοιτητικά χρόνια. Κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με πρωτόγνωρες καταστάσεις είτε αυτές αφορούν την ακαδημαϊκή του, είτε την προσωπική του, είτε την κοινωνική του ζωή. Όλες αυτές οι καταστάσεις μπορούν να αποβούν εξαιρετικά στρεσογόνες με αποτέλεσμα ο νέος να καταφεύγει στο κάπνισμα, βρίσκοντας σε αυτό πέντε λεπτά “χαλάρωσης”.
Δεν είναι μόνο αυτές οι περιπτώσεις που κάποιος μπορεί να ξεκινήσει το κάπνισμα. Ορισμένοι άντρες το ξεκινούν κατά την στρατιωτική τους θητεία. Πολλές γυναίκες μπορεί να το ξεκινήσουν μετά από μία εγκυμοσύνη. Τέλος, υπάρχουν και αυτοί που ξεκινούν το κάπνισμα επειδή πολύ απλά τους αρέσει η γεύση του καπνού.
Το κάπνισμα ως κοινωνικό υποκατάστατο και ως “απόλαυση της στιγμής”
Η “εξάρτηση” στο κάπνισμα δεν σχετίζεται τόσο με την μη ενημέρωση σχετικά με τις επιπτώσεις του στην υγεία. Και αυτό είναι τελικά ίσως το βασικό αίτιο για το οποίο αποτυγχάνουν οι αντικαπνιστικές καμπάνιες και οι νόμοι. Η “κατανάλωση καπνικών προϊόντων” έχει να κάνει άμεσα με την ψυχολογική κατάσταση των χρηστών τους. Η νικοτίνη, κυρίως, είναι μια πολύ εξαρτησιογόνος ουσία. Παρόλα αυτά αν το τσιγάρο θεωρηθεί κοινωνικό υποκατάστατο ή διέξοδος από στρεσογόνες καταστάσεις, μπορεί να ελεγχθεί η χρήση του.
Ένας νέος καπνιστής που καπνίζει έναν περιορισμένο αριθμό τσιγάρων την ημέρα μπορεί να περιορίσει το κάπνισμα. Ένας, όμως, χρόνια καπνιστής δεν θα σταματήσει στατιστικά ποτέ το κάπνισμα όσο και αν το υπόσχεται στον εαυτό του. Για τους δεύτερους υπάρχουν τα ηλεκτρονικά τσιγάρα που όμως σήμερα απλά τείνουν να αντικαταστήσουν τα συμβατικά.
Άρα η δημόσια υγεία δεν μπορεί να προστατευτεί με την καταστολή των πραγμάτων που την “παραβλάπτουν”.
Hλεκτρονικό τσιγάρο και μυστηριώδης πνευμονοπάθεια
Το παθητικό κάπνισμα στην Ελλάδα
Το κάπνισμα επηρεάζει την αποτελεσματικότητα πολλών φαρμάκων
Η σύγχρονη παραλλαγή της έννοιας της κατάθλιψης
