Κάποτε ράβαμε και κόβαμε τα ρούχα μας πάνω στο σώμα μας, τώρα κόβουμε το σώμα μας να χωρέσει στα ρούχα. Αυτή η τρομερή διαστρέβλωση της εικόνας του σώματος οδηγεί τους νέους της Ελλάδας σε ακρότητες. Το maxmag συνάντησε την κυρία Μαρία Τσιάκα, τη διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, η οποία ήταν η πρώτη Ευρωπαία ειδικός που εκπαιδεύτηκε στη νέα αυτή μέθοδο από την Dr. Laura Hill στο Οχάιο, τον Οκτώβριο του 2017.και εφάρμοσε όλα όσα διδάχθηκε πιλοτικά στους ασθενείς του Κέντρου της και στις οικογένειές τους το διήμερο 23 και 24 Νοεμβρίου και μίλησε μαζί της για όλα.
Επιμέλεια Συνέντευξης: Βασιλική Παπαθανασίου
- Κυρία Τσιάκα στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης έχουμε παχύσαρκα ή ανορεκτικά παιδιά; Αγόρια ή κορίτσια είναι αυτά που ασθενούν περισσότερο;
Οι τελευταίες έρευνες στο χώρο των διατροφικών διαταραχών και της παχυσαρκίας αποδεικνύουν την σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στην επισιτιστική κρίση και στην αύξηση της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας και κατ’ επέκταση στις διατροφικές διαταραχές. Περίπου 1 στα 2 παιδιά που είναι παχύσαρκα ανήκουν στην υψηλή ομάδα κινδύνου ν’ αναπτύξουν διατροφική διαταραχή κατά τη διάρκεια της εφηβείας. Η παιδική παχυσαρκία εμφανίζεται συχνότερα στα αγόρια, ενώ οι διατροφικές διαταραχές είναι πιο διαδεδομένες στα κορίτσια. Παρόλα αυτά και τα αγόρια νοσούν από ΔΔ και κυρίως από αδηφαγική διαταραχή ή από biganorexia, η οποία εμφανίζεται σε αγόρια και άντρες που έχουν εμμονή με την έντονη άσκηση.
- Οι νόσοι των διατροφικών διαταραχών αγγίζουν όλες τις κοινωνικές τάξεις;
Οι διατροφικές διαταραχές χτυπούν αδιακρίτως κοινωνικής τάξης, φύλου και εθνικότητας.
Είναι η πρώτη αιτία θανάτου σε εφήβους με ψυχική νόσο στην Αμερική και η νόσος με το μεγαλύτερο ποσοστό θνησιμότητας από όλες τις ψυχικές νόσους ξεπερνώντας ακόμη και την χρήση ουσιών (ναρκωτικά, αλκοόλ).
- Από την εμπειρία και τις γνώσεις σας, θεωρείτε ότι τα γονίδια ή το περιβάλλον είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση αυτών; Και τι είναι αυτό που διαμορφώνει το σώμα μας;
Καταρχήν είναι σημαντικό να τονίσω ότι η ΔΔ είναι πολυπαραγοντική νόσος αποτελούμενη από παράγοντες προδιάθεσης, επιτάχυνσης και διατήρησής της. Τα γονίδια δεν επαρκούν για την ανάπτυξη της ΔΔ αν το περιβάλλον που μεγαλώνει κάποιος δεν το πυροδοτήσει. Σκεφτείτε την ανάπτυξη της νόσου σαν ένα πιστόλι: οι σφαίρες είναι τα γονίδια αλλά η σκανδάλη είναι το περιβάλλον. Οπότε και οι δυο παράγοντες είναι άρρηκτα συνδεδεμένοι για την έναρξη της νόσου.
- Πώς μπαίνει ένας ασθενής στη νευρική ανορεξία ή στη βουλιμία; Είναι ψυχολογικοί οι παράγοντες που τον οδηγούν εκεί; Δώστε μας το προφίλ ενός τέτοιου ασθενή για να έχουμε μια εικόνα.
Οι διατροφικές διαταραχές έχουν πρωτίστως γενετικό-βιολογικό και ψυχολογικό υπόβαθρο.
Στην περίπτωση της νευρικής ανορεξίας είναι τα γονιδιακά χαρακτηριστικά της προσωπικότητας όπως η τελειομανία, το άγχος, η έμφαση στο λάθος, ο ανταγωνισμός , η αποφευκτικότητα και ο ιδεοψυχαναγκασμός σε συνδυασμό με το κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον που προωθεί μέσω των προτύπων την ισχνότητα του σώματος με οποιοδήποτε κόστος, αποτελούν το εκρηκτικό μείγμα για να νοσήσει ένα κορίτσι ακριβώς στην φάση που οι ορμόνες (γοναδοτροπίνες) οδηγούν στην εφηβεία. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στην νευρική βουλιμία αλλά και στην αδηφαγική διαταραχή (binge Eating Disorder), όπου περίπου 1 στις 2 ασθενείς έχουν βιώσει κάποιο τραύμα ( bullying, σωματική, ψυχολογική και σεξουαλική βία) κατά την διάρκεια της παιδικής ηλικίας, το οποίο βάσει των ερευνών αλλάζει τα γονίδια κατά την διάρκεια της εφηβείας με αποτέλεσμα να νοσήσουν.
Αυτό που είναι σημαντικό να γνωρίζετε είναι ότι χωρίς περιορισμό τροφής ή υποσιτισμό ακραίο, η νόσος δεν θα εμφανιστεί. Βασική προϋπόθεση για την εμφάνιση της νόσου είναι η δίαιτα. Δυστυχώς όμως εκατομμύρια έφηβοι πέφτουν σε αυτή την παγίδα για την βελτίωση της εικόνας του σώματος τους, ως αποτέλεσμα όλο και περισσότεροι να νοσούν. Να θυμάστε ότι όσο πιο έξυπνο και ευφυές είναι ένα παιδί τόσο περισσότερο κινδυνεύει να νοσήσει αν κάνει ακρότητες με την τροφή. Αυτό οφείλεται στην αλλαγή της βιοχημείας του εγκεφάλου, η οποία προκαλεί πολλαπλά προβλήματα στην σωματική και ψυχική υγεία του εφήβου, ακριβώς στην φάση που ο εγκέφαλος του είναι σε ανάπτυξη . Οι συνέπειες είναι καταστροφικές για τον ασθενή καθώς αδυνατεί να αξιολογήσει επαρκώς τη ζωή του. Το πόσο καταδυναστεύει η διατροφική διαταραχή τον ασθενή είναι ανείπωτο, αφού ζει σε μια καθημερνή κόλαση. Οι ασθενείς υποφέρουν σ’ όλο το φάσμα των διατροφικών διαταραχών, όμως στην βουλιμία και στην αδηφαγική διαταραχή είναι πιο λειτουργικοί και λιγότερο εξαρτημένοι από την οικογένεια. Αυτό που παίζει σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση σωματικών και ψυχολογικών επιπλοκών είναι η χρονιότητα (άνω των 5 ετών θεωρείται η ασθένεια χρόνια). Δηλαδή η διάρκεια της νόσου καθορίζει καταλυτικά την ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς επηρεάζει όλους τους τομείς της ζωής των ασθενών καθιστώντας τους (κυρίως στην περίπτωση της ανορεξίας) ανήμπορους να ζήσουν με επάρκεια και αυτάρκεια. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι η πολύχρονη παραμονή στη νόσο μπορεί να προκαλέσει μόνιμες και μη αναστρέψιμες βλάβες στον εγκέφαλο (διάφορα μέρη του εγκέφαλου είναι τυφλά) καθώς στα λοιπά όργανα, οδηγώντας πολύ συχνά και στο θάνατο.
- Πώς είναι η κατάσταση που επικρατεί στην χώρα μας; Υπάρχει επαρκής ενημέρωση και δομές για να παρέχουν βοήθεια;
Δυστυχώς η κατάσταση στην χώρα μας είναι τραγική καθώς οι υπηρεσίες φροντίδας που παρέχονται στους ασθενείς και τις οικογένειες τους είναι υποτυπώδεις και δεν συμβαδίζουν ούτε κατά διάνοια μ’ εκείνες του εξωτερικού. Οι δημόσιες δομές είναι ελλιπείς λόγω έλλειψης χρηματοδότησης και εξειδικευμένου προσωπικού, παράλληλα στον ιδιωτικό τομέα δεν υπάρχουν δομές εκτός από αυτή που παρέχει το κέντρο μας, με θεραπευτικά προγράμματα εντατικά που συμπεριλαμβάνουν σίτιση των ασθενών και εμπλοκή της οικογένειας. Δυστυχώς σοβαρές περιπτώσεις ασθενών αντιμετωπίζονται με γενική ψυχοθεραπεία ή με θεραπείες που αργούν να δώσουν άμεσο αποτέλεσμα στη μείωση των συμπτωμάτων της νόσου. Τα πρωτόκολλα του εξωτερικού επισημαίνουν ότι αν σε 2 μήνες ο ασθενής δεν έχει πάρει βάρος και δεν έχει αναγνωρίσει βασικά χαρακτηριστικά της νόσου, τότε η θεραπεία κρίνεται ανεπαρκής.
- Πώς μπορεί κάποιος να σας βρει αν δει ανησυχητικά σημάδια στο παιδί του; Οι Έλληνες γονείς ζητάνε βοήθεια;
Τον τελευταίο χρόνο όλο και περισσότεροι γονείς με παιδιά ηλικίας από 12 ως 15 ζητούν βοήθεια και ενημέρωση για την νόσο. Όμως ο μέσος όρος των γονιών αργεί να διαβάσει εγκαίρως τα σημάδια με αποτέλεσμα η νόσος να έχει χρονίσει. Αυτό που χρειάζεται να αναγνωρίσει ένας γονιός είναι σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορές που αναδύονται στα αρχικά στάδια της νόσου, τα οποία χτίζουν την ραχοκοκαλιά της. Μέσα από τις παρακάτω κυρίαρχες συμπεριφορές – παγίδες, μια έφηβη μπορεί να εγκλωβιστεί στην νόσο :
- ο περιορισμός και έλεγχος της τροφής και των γευμάτων, μέσω του διαχωρισμού των τροφών σε καλές και κακές και του εξοστρακισμού των γλυκών και των τροφών που περιέχουν άμυλο καθώς και του λαδιού. Ο υπολογισμός θερμίδων και η αποφυγή γευμάτων, κυρίως των σνακ και του βραδινού.
- η μείωση της γκάμας των τροφίμων που καταναλώνει, παίρνοντας την μορφή μονοφαγίας, καθώς έτσι νιώθει πιο ασφαλής για την επιτάχυνση της μείωσης του βάρους. Ταυτόχρονα, αυξάνεται η κατανάλωση φρούτων, λαχανικών, γιαουρτιού και κοτόπουλου, το σχεδόν καθημερινό ζύγισμα και η έντονη άσκηση , όλα με στόχο την απώλεια βάρους.
- η ανάγκη για τον απόλυτο ελέγχο των γευμάτων εκφράζεται μέσα από την επιδίωξη του ασθενή να τα προετοιμάζει αποκλειστικά μόνος του, καθώς και να αποφεύγει να τρώει μαζί με τα άλλα μέλη της οικογενείας ή να εξαφανίζεται στην τουαλέτα για να προκαλέσει εμετό αμέσως μετά τα γεύματα. Συνήθως κλείνεται στο δωμάτιο του, υποστηρίζοντας ότι έχει φάει ήδη για να αποφύγει τις αντιδράσεις της οικογένειας.
- Το άγχος, ο έντονος εκνευρισμός και η ενοχή εκφράζονται σχεδόν σε καθημερνή βάση, καθώς ο υποσιτισμός πυροδοτεί όλες εκείνες τις σκέψεις που συσχετίζονται με την τροφή και το σώμα. Αυτό συμβαίνει γιατί οι περισσότεροι ασθενείς έχουν ένα πλαφόν κατανάλωσης θερμίδων σε ημερήσια βάση, η οποία δεν ξεπερνά τις 700- 800 θερμίδες και άλλες φορές ούτε τις 300. Έτσι πολλές φορές λόγω της βαθιάς υποθρεψίας μπορεί να το υπερβούν θεωρώντας ότι κάνουν βουλιμικά επεισόδια. Τότε ο εκνευρισμός και η επιθετικότητα αυξάνονται κατακόρυφα. Από την άλλη πλευρά συναισθήματα όπως απόγνωση, αποτυχία και ντροπή βιώνονται έντονα λόγω της αποτυχίας της απώλειας του αναμενόμενου βάρους. Ξεκινάει πρόγραμμα γυμναστικής για να μειώσει άμεσα τα κιλά της.
- Οι συνεχείς συγκρίσεις και ερωτήσεις που αφορούν το σώμα της αλλά και την τροφή που καταναλώνει, την οδηγούν πολύ συχνά σε μια ατέρμονη ανάγκη για διαβεβαίωση της ποσότητας που τρώει, δηλαδή αν είναι πολύ η λίγο και στην διαρκή διαβεβαίωση για συγκεκριμένα σημεία του σώματος της όπως η κοιλιά, οι γλουτοί και τα πόδια .
- Πείτε μας λίγα λόγια για τη θεραπευτική παρέμβαση Brain Based Family Eating Disorders Treatment.
Πρόκειται για μια καινοτομική παρέμβαση που αφορά ασθενείς με νευρική ανορεξία και τις οικογένειες τους, βασισμένη στην νευροβιολογία του εγκέφαλου η οποία επηρεάζει σε πολλά επίπεδα την συμπτωματολογία άλλα τις συμπεριφορές των ασθενών. Τα τελευταία 15 χρόνια έχουν χαρτογραφηθεί οι περιοχές που πλήττονται στον εγκέφαλο από την ανορεξία ταυτόχρονα αυτό βοηθάει εμάς τους ειδικούς να κατανοήσουμε καλύτερα την νόσο και να εντάξουμε στο θεραπευτικό πλάνο μας και τις βιολογικές διαστάσεις της. Πρωτοεφαρμόστηκε το 2012 από Αμερικανούς συναδέλφους στο Οχάιο και στην Καλιφόρνια με εξαιρετικά αποτελέσματα. Αυτή την στιγμή πολλές οικογένειες από όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ παρακολουθούν την συγκεκριμένη παρέμβαση, η οποία είναι ευρέως αποδεκτή από τους ίδιους τους ασθενείς αλλά και τις οικογένειες τους, καθώς μέσα σε 40 ώρες παίρνουν όλα όσα χρειάζονται για να αντιμετωπίσουν επαρκώς την πρώτη φάση της ασθένειας.
Κάθε ενότητα παρέχει: 1) διαδραστική νευροβιολογική ψυχοεκπαίδευση, 2) χρήση εργαλείων που βασίζονται αποκλειστικά στη νευροβιολογική λειτουργία του εγκέφαλου, με απώτερο σκοπό την αντιστάθμιση των ελλειμμάτων της εγκεφαλικής λειτουργίας αλλά και στην εφαρμογή εποικοδομητικών μεθόδων ενάντια στην νόσο, 3) υποστήριξη στρατηγικών διαχείρισης, 4) βιωματική εκμάθηση στην εφαρμογή των θεραπευτικών εργαλείων με στόχο να εξελιχθούν σε θεραπευτικές δεξιότητες από τους ασθενείς και τις οικογένειες τους, 5) αναβάθμιση του ρόλου της τροφής σε δοσολογημένο φάρμακο που αποκαθιστά σταδιακά τη λειτουργία του εγκέφαλου.
Καθ όλη την διάρκεια της παρέμβασης οι ασθενείς, οι υποστηρικτές- οικογένειες και η θεραπευτική ομάδα μέσω της αλληλεπίδρασης και συνεργασίας θα μάθουν, θα βιώσουν, θα εξασκήσουν όλα εκείνα τα εργαλεία που θα δημιουργήσουν μια πρακτική, έτοιμη δομή για την σίτιση αλλά και για την ομαλή καθημερινότητα στο σπίτι.
- Λόγω των θεαματικών αποτελεσμάτων της θεραπευτικής παρέμβασης θα επαναληφθεί τον Φεβρουάριο στην Αθήνα. Δώστε μας τις απαραίτητες πληροφορίες για τον τόπο και το τι περιλαμβάνει.
Το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών από το 2018 θα εφαρμόζει την νέα αυτή 4ημερη παρέμβαση (32ωρων) αποκλειστικά για ασθενείς με ανορεξία ή με βουλιμία με προηγούμενο ιστορικό ανορεξίας, καθώς και στις οικογένειες τους. Το 4ημέρο θα πραγματοποιηθεί στις 1-4 Φλεβάρη 2018 στην Αθήνα για πρώτη φορά στην χώρα μας αλλά και στην Ευρώπη. Η θεραπευτική παρέμβαση θα αποτελείται από τέσσερις καθημερινές ενότητες, οι οποίες ουσιαστικά θα στοχεύουν στην αναδόμηση των χαρακτηριστικών εκείνων της προσωπικότητας που πυροδοτούν αλλά και διευκολύνουν την εξέλιξη και την διατήρηση της νευρικής ανορεξίας.
Για πληροφορίες στην ιστοσελίδα του κέντρου μας www.hcfed.gr , καθώς και στην γραμματεία του κέντρου 2108003493.
- Κλείνοντας τη συζήτησή μας, τι είναι αυτό που θα θέλατε να πείτε στους αναγνώστες ως μήνυμα ζωής για αυτούς;
Όσο η επιστημονική κοινότητα εξελίσσεται ανακαλύπτοντας νέες παραμέτρους της νόσου , τόσο πιο άμεση και εφικτή θα είναι η ανάρρωση για εκατομμύρια ασθενείς σε όλο το κόσμο. Το κέντρο μας ευελπιστεί μέσα από τις καινοτομικές παρεμβάσεις και τις συνεργασίες του με διεθνής εμβέλειας ειδικούς να συμβάλει σημαντικά στην αντιμετώπιση της νόσου στην χώρα μας.
