Η Μανίνα Ζουμπουλάκη γεννήθηκε στην Καβάλα και γράφει από τα 10! Σπούδασε στην Αμερική Ιστορία της Τέχνης και Σωματική Αγωγή. Στα περιοδικά γράφει από την αρχή της δεκαετίας του ’80 μέχρι και σήμερα, χωρίς διακοπή. Εκτός από την ενασχόλησή της με τη συγγραφή, ασχολείται και με το ραδιόφωνο ως ραδιοφωνική παραγωγός. Με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο για ενηλίκους, τα «Αόρατα Κορίτσια», που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Παπαδόπουλος, η ίδια δέχτηκε να μας μιλήσει γι’ αυτό και για πολλά άλλα που θα ανακαλύψετε διαβάζοντας την παρακάτω συνέντευξη…
Αρχικά, να σας ευχαριστήσουμε πολύ, κυρία Ζουμπουλάκη, που δεχτήκατε να μας παραχωρήσετε αυτή τη συνέντευξη.
- Θα θέλαμε να ξεκινήσουμε με μια αναφορά στο τελευταίο σας μυθιστόρημα για ενηλίκους, τα «Αόρατα Κορίτσια». Μιλήστε μας για αυτό το βιβλίο σας και το πώς συνδέεται με τη ζωή σας… Γεγονός που φαίνεται και από το εξώφυλλό του.
Στο εξώφυλλο είναι η γιαγιά μου Μαρίκα Κωνσταντινίδου όταν ήταν 19 χρονών, λίγα χρόνια αφού εγκαταστάθηκε στην Θράκη, πρόσφυγας από την Αδριανούπολη… αλλά η ιστορία στα ‘Αόρατα Κορίτσια’ βασίζεται σε αφηγήσεις της άλλης γιαγιάς μου, Μαρίκας Πετρίδου-Ζουμπουλάκη, που διέσχισε την Μικρά Ασία με την μικρή της αδερφή φορτωμένη στην πλάτη της το 1922, κατάφερε μετά από πολλές περιπέτειες να μπει σ ένα πλοίο στην Μερσίνα και να φτάσει, επίσης πρόσφυγας, στην Καβάλα. Και οι δύο πλευρές της οικογένειάς μου ήρθαν στην Ελλάδα από την Μικρά Ασία. ‘Καζαντζόγλου’ ήταν το πατρικό όνομα της Ελεονόρας, μαμάς της γιαγιάς Πετρίδου. Η οποία ήταν αδερφή του Ηλία Καζαντζόγλου, που έφυγε (πρόσφυγας) στην Αμερική με τους γονείς του και μετά έγινε Καζάν…
- Το βιβλίο διαπραγματεύεται μια περίοδο από τη Μικρασιατική καταστροφή και φτάνει έως και το σήμερα/μέλλον. Από την ιστορική μελέτη των γεγονότων που κάνατε, ποια κατά τη γνώμη σας ήταν η πιο δύσκολη περίοδος;
Η Ελλάδα η έρμη όλο δύσκολες περιόδους περνάει. Το 1921-1925 ήταν τραγικό, στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης πχ πεθαίνανε δέκα-δέκα οι πρόσφυγες από τις κακουχίες (έκλαιγα όταν τα διάβαζα στα πλαίσια της έρευνας…). Αλλά κι ο Β’ Παγκόσμιος ήταν τραγικός, κι ο Εμφύλιος ακόμα χειρότερος. Μόνον οι εποχές ειρήνης είναι ‘εύκολες’ για μια χώρα, κι αυτές ακόμα έχουνε μια επταετή Χούντα στη μέση… Το ότι στα ‘80ς και ‘90ς ξοδεύαμε ό,τι βγάζαμε και περνούσαμε σούπερ δηλαδή, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ταλαιπωρίες που περάσαμε σαν χώρα και σαν λαός όλο τον 20ο αιώνα…
- Έλληνες πρόσφυγες της Μ. Ασίας το 1922 και πρόσφυγες της Συρίας σήμερα. Παραλληλίζεταιε τα γεγονότα;
Παραλληλίζονται από μόνα τους. Η διαφορά που επισημαίνουν πολλοί, ότι ‘εμείς είμασταν Έλληνες όλοι’, δεν μετρούσε το ’22, όταν έφτασαν εκατομμύρια Πόντιοι, Καραμανλήδες, Έλληνες μεν, Μικρασιάτες δε, σε μια ήδη φτωχή χώρα… Και τότε δηλαδή ξένους τους θεωρούσαν οι ντόπιοι τους πρόσφυγες. Τώρα οι πρόσφυγες έχουν άλλες θρησκείες, αλλά η βάση της Ιστορίας είναι ίδια: οι άνθρωποι ξεσηκώνονται κι αφήνουν τα σπίτια τους για να σώσουν τη ζωή τους… Και δεν φθάνουν στην Ελβετία αλλά στην Ελλάδα, σε μια και πάλι φτωχή χώρα, χτυπημένη από εκατό μεριές…
- Οι καταστροφές της Αθήνας μοιάζουν να χαρακτηρίζουν την Ελλάδα του μέλλοντος. Πιστεύετε ότι αυτή θα είναι η εξέλιξη της κατάστασης που βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια;
Όχι, πρόκειται για μυθοπλασία – θα μπορούσε να είναι έτσι, αλλά το επισημαίνω για να μην γίνει ποτέ έτσι η Αθήνα, να μην την αφήσουμε να γίνει σεληνιακό τοπίο. Το είχα σκεφτεί μερικά χρόνια πριν, που είχανε βάλει βόμβα σε κεντρικό σταθμό του μετρό στο Λονδίνο. Ο αδερφός μου ήταν εκεί, έξω από τον σταθμό, και μου είχε περιγράψει το χάος… Μου έμειναν πολύ ζωντανές οι εικόνες, και τις άπλωσα εδώ.
- Το κοινό σημείο των γυναικών που πρωταγωνιστούν στο βιβλίο είναι ότι κρύβονται πίσω από αντρικές ταυτότητες. Υπάρχει φυλετικός ρατσισμός στην Ελλάδα του 21ου αιώνα;
Χαχα… Βέβαια υπάρχει. Εκτός αν δεν θεωρείτε φυλετικό ρατσισμό το ότι η μέση Ελληνίδα, όταν εργάζεται, κερδίζει 75 λεπτά στο ένα ευρώ του μέσου Έλληνα. Ή ότι η ανεργία των γυναικών είναι στα ύψη, ή ότι το επίδομα τριτέκνου/πολύτεκνου το εισπράττει ο πατέρας (που συχνά έχει παρατήσει την γυναίκα με τα οκτώ παιδιά της). Ή ότι οι γυναίκες σε σημαντικές θέσεις σε επιχειρήσεις φτάνουν με το ζόρι το 1%. Ή ότι οι δουλειές σπιτιού και το μεγάλωμα παιδιών θεωρούνται αποκλειστικά υποχρεώσεις της γυναίκας ακόμα και σήμερα. Όποιος νομίζει ότι δεν υπάρχει ρατσισμός φύλου, μπορεί να ρίξει μια ματιά στα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας. Ή να ρωτήσει μερικές γυναίκες στην τύχη…
- Θα χαρακτηρίζατε τον εαυτό σας φεμινίστρια;
Βέβαια! Πώς να με χαρακτηρίσω, ανδρίστρια; Θέλω να έχει η κόρη μου ίσες ευκαιρίες με τους γιους μου όταν βγει στην κοινωνία, να κερδίζει τα ίδια με αυτούς, να μην είναι υπηρετικό προσωπικό στην οικογένειά της και να μην έχει να επιλέξει μόνον ανάμεσα σε θέσεις σέρβις/καθαρίστριας/υπηρεσίας/πωλήτριας όταν θα ψάχνει για δουλειά.
- Η Σμαρώ στην ιστορία του βιβλίου σας, μαθαίνει για ένα ατόπημα του συζύγου της. Κατά τη γνώμη σας η αγάπη μπορεί να συγχωρέσει οποιαδήποτε απιστία;
Όλα κρίνονται πάνω στον πάγκο του χασάπη… Ο καθένας αντιδράει διαφορετικά όταν του έρχεται ο φάντης μπαστούνι. Θεωρητικά, ναι, τα συγχωρείς όλα όταν αγαπάς – αλλά πρακτικά τι κάνεις είναι άλλο θέμα…
- Η Ζωή έρχεται αντιμέτωπη με τη νευρική ανορεξία, της οποίας βασική αιτία είναι η απόρριψη που βίωσε από τη μητέρα της. Θίγετε ένα ζήτημα πολύ ευαίσθητο και επίκαιρο, το οποίο δυστυχώς απασχολεί πολλές οικογένειες. Ποια η δική σας θέση; Πώς θα αντιδρούσατε αν κάποιο άτομο του στενού οικογενειακού σας περιβάλλοντος αντιμετώπιζε αυτό το πρόβλημα;
Οι περισσότερες γυναίκες που ξέρω (βάζω κι εμένα μέσα) την έχουμε την διατροφική διαταραχούλα μας. Είχα ένα συγκεκριμένο παράδειγμα όμως, σε κοντινή μου κοπέλα που λίγο έλλειψε να πεθάνει από αφαγία σε κάποια φάση. Χτυπάω ξύλο, να μην το ξαναζήσω με δικό μου άνθρωπο αυτό, αλλά σίγουρα χρειάζεται ψυχιατρική/ψυχολογική υποστήριξη και η μαμά και η κόρη όταν η μία από τις δύο σταματάει να τρώει. Πώς θα αντιδρούσα δεν ξέρω, θα έκλαιγα και θα χτυπιόμουν σίγουρα, αλλά θα πήγαινα το άτομο αμέσως σε γιατρό. Και θα ξαναέκλαιγα μετά…
- Πόσο δύσκολο ήταν να συλλέξετε τις ιστορικές πληροφορίες και να τις καταγράψετε; Πόσο χρονικό διάστημα σας πήρε όλη αυτή η διαδικασία; Υπήρξαν άτομα που στάθηκαν δίπλα σας και σας βοήθησαν στη συγκέντρωση του υλικού που χρειαζόσασταν;
Μου πήρε κάνα χρόνο να μαζέψω το υλικό, διάβαζα συνέχεια βιβλία και ιστοσελίδες ιστορικού περιεχομένου. Με βοήθησε ο Θοδωρής Θοδωρίδης, δημοσιογράφος και συγγραφέας από την Καβάλα, που μου έστελνε κείμενα από το αρχείο της εφημερίδας «Πρωινή» από τα ’60s και παλιότερα. Ο Θανάσης Τσιρταβής, που έκανε την επιμέλεια του βιβλίου, επίσης με φώτισε όσον αφορά διάφορες ιστορικές ανακρίβειες που είχα στην πρώτη γραφή. Η Έρση Μηλιαράκη, φίλη δημοσιογράφος, μου έκανε κάποιες σημαντικές παρατηρήσεις και πάλι στην πρώτη γραφή, και ξαναδούλεψα το κείμενο. (Καλά, το ξαναδούλεψα εκατό φορές. Δεν υπάρχει τρόπος να «ξεμπερδέψεις» όταν γράφεις βιβλίο, πόσο μάλλον όταν ανακατεύεις την Ιστορία μέσα…) Ο πατέρας μου, Πέτρος Ζουμπουλάκης, μου είπε πολλά περιστατικά από το ’40 και μετά. Τα πιο παλιά, για τη Θεσσαλονίκη, την Καβάλα και την Καισάρεια του ’20, μου τα είχανε πει ο παππούς Μιχάλης και η γιαγιά Μαρίκα όταν ήμουν μικρή…
- Διδάσκετε δημιουργική γραφή. Τελικά, η δημιουργικότητα στη γραφή διδάσκεται, δηλαδή μπορεί ο καθένας να γίνει συγγραφέας, κατά κάποιο τρόπο, ή πρέπει να «το έχει» που λέμε, να υπάρχει μια κλίση προς τη συγγραφή;
Η «κλίση προς συγγραφή» συνήθως παρατηρείται σε παιδιά που διαβάζουν με τρέλα, είναι κλεισμένα στον εαυτό τους, δεν πολύ-παίζουν με άλλα παιδιά… διαβάζοντας ασταμάτητα, συγκεντρώνουν υλικό, εξασκούνται, μαθαίνουν πώς να γράφουν. Φυσικά και μαθαίνεται το γράψιμο, αρκεί να διαβάζει ο άνθρωπος. Οι μόνοι που δεν μπορούν να γίνουν συγγραφείς είναι αυτοί που σου λένε ‘δεν προλαβαίνω να διαβάσω τίποτε ποτέ!’ Εκεί, σόρυ, δεν χωράει γιατρειά…
- Μπορείτε να μας αποκαλύψετε κάποια «μυστικά» δημιουργικής γραφής;
Η κλασική άσκηση που βάζω είναι να (κατά)γράψεις 15 πράγματα για τον εαυτό σου, περίεργα, ιδιορρυθμίες που ξέρεις μόνον εσύ. Ενώ το ξεκινάς, μπαίνεις σε ένα τριπάκι να γράψεις περισσότερα, ή ψάχνεις αυτά που κρύβεις, και το ψάξιμο – μαζί με το γράψιμο – πάντα σε βγάζει κάπου, σε κάποια ηρωίδα ή σε κάποια Μαύρη Τρύπα σου που προσπαθείς να αγνοήσεις εκατό χρόνια… κι αυτά τα 15 ή 115 πράγματα σιγά σιγά γίνονται η αρχή ενός μυθιστορήματος, ή έστω, πολλών διηγημάτων.
- Ποια είναι τα σχέδιά σας για τη νέα χρονιά;
Όλο θεατρικά γράφω τελευταία… Ένα παιδικό θεατρικό έργο είναι σχεδόν έτοιμο, άλλα δύο τα έχω δώσει να τα διαβάζουν οι σχετικοί… Έχω καμιά δεκαριά διηγήματα που δεν ξέρω αν είναι καλή στιγμή να εκδοθούν, ένα μυθιστόρημα που μόλις άρχισα… Μια συγγραφέας ξέρετε δεν είναι καθόλου στα καλά της αν δεν γράφει. Μπορεί να μην είναι στα καλά της έτσι κι αλλιώς, αλλά όταν δεν γράφει, αρχίζει να χάνει τη μπάλα σε βαθμό που ενοχλεί τους γύρω της. Ε και δεν θέλεις να φτάσεις εκεί, ως συγγραφέας και ως άνθρωπος!
