Ηθοποιός, συγγραφέας, σκηνοθέτης, θιασάρχης! O Νίκος Καμτσής είναι ένας άνθρωπος αεικίνητος. Γεννημένος το 1953 στη Θεσσαλονίκη, σπούδασε αρχικά Νομική στο Α.Π.Θ., αλλά τελικά ασχολήθηκε με το μαγικό κόσμο του θεάτρου. Στη διάρκεια της μακράς πορείας του έχει τιμηθεί δύο φορές με το Κρατικό Βραβείο Συγγραφής θεατρικού Έργου από το Υπουργείο Πολιτισμού (2003, 2005). Είναι η«ψυχή» του «Τόπος Αλλού», ενός θεάτρου όπου πέραν του κλασικού δραματολογίου δίνεται έμφαση και στους σύγχρονους θεατρικούς συγγραφείς, ενώ εκτός από το θέατρο ενηλίκων έχει ασχοληθεί και με το παιδικό θέατρο, ιδρύοντας το σχήμα μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα «ΑΕΡΟΠΛΟΙΟ» (1985). Με αφορμή το νέο του εγχείρημα που φέρει τον τίτλο «Faidra» και θα παρουσιαστεί στις αρχές το επόμενου μήνα, ξεκλέψαμε λίγο από το χρόνο του για να μάθουμε περισσότερα για την επερχόμενη παράσταση και τα ζητήματα που αυτή θίγει – πολυπολιτισμικότητα, μετανάστευση, ξενοφοβία, ρατσισμό.
- Aρχικά, θα θέλαμε να μας πείτε λίγα λόγια για το project«Faidra» και τη σκηνοθετική σας δράση σε αυτό…
Το περιεχόμενο του προγράμματος είναι η μετανάστευση και η προσφυγιά, η μετακίνηση πληθυσμών σε τεράστια νούμερα από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο μέχρι και σήμερα. Η μετακίνηση μεγάλων πληθυσμών επέφερε, και συνεχίζει να επιφέρει, αλλαγές στα ήθη, τα έθιμα και τον πολιτισμό ολόκληρης της Ευρώπης. Οι εταίροι από Σουηδία, Ιταλία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Πολωνία και εμείς στην Ελλάδα, κάναμε μια ευρύτατη έρευνα, μαζέψαμε υλικό από μετανάστες το οποίο αποτέλεσε στη συνέχεια την πρώτη ύλη για την τελική παράσταση «Passport ΕΝΑ ΠΡΑΣΙΝΟ ΚΟΥΜΠΙ».
Εκτός από συντονιστής και εμπνευστής του project είχα και την συνολική σκηνοθεσία του σπονδυλωτού αυτού έργου. Σπονδυλωτό διότι μέσα από τις αναμνήσεις του κεντρικού προσώπου ξεδιπλώνονται διαφορετικές ιστορίες. Στόχος ήταν η θεατροποίηση των πραγματικών ιστοριών που ακούσαμε που θα εξυπηρετήσουν με την παρουσίαση το στόχο της παράστασης. Όσον αφορά τη σκηνοθετική κατεύθυνση, βουτήξαμε στα βαθιά και θολά νερά της πρόσφατης ιστορίας του Β’ παγκοσμίου πολέμου, του εμφυλίου και του διαχωρισμού της Ευρώπης σε σφαίρες επιρροής. Τραγικό και ρεαλιστικό στοιχείο εναλλάσσονται ανάμεσα στην πραγματικότητα και τις αναμνήσεις, στην ιστορία και στην φαντασία.
- Όπως αναφέρεται στο δελτίο τύπου, το project σας ήταν το μοναδικό που εγκρίθηκε στα πλαίσια του Ευρωπαϊκού Προγράμματος Creative Europe. Μεγαλύτερη είναι η χαρά ή ευθύνη που νιώθετε για αυτό το επίτευγμα;
Το ένα συμπληρώνει το άλλο. Μεγάλη χαρά και τιμή φυσικά, διότι σημαίνει ότι η πρότασή μας ήταν ολοκληρωμένη και παράλληλα, μεγάλη ευθύνη γιατί μέσα από ένα οποιοδήποτε πρόγραμμα που αναλαμβάνει η χώρα μας διαμορφώνεται η συνολική και όχι μόνον πολιτισμική εικόνα της στο εξωτερικό. Παράλληλα αισθάνομαι και μία λύπη που εγκρίνονται λίγα προγράμματα για τη χώρα μας, όχι λόγω χαμηλού επιπέδου αλλά λόγω άλλων παραγόντων.
- Τι ελπίζετε να αποκομίσει ο θεατής από αυτό το εγχείρημα;
Ο στόχος είναι να ευαισθητοποιηθεί απέναντι στον «ξένο». Να τον δει σαν συνάνθρωπο και να θυμηθεί ξανά ιστορικά γεγονότα της χώρας που στην πλούσια ιστορία μας υπήρξαμε και εμείς επανειλημμένως «ξένοι». Αλλά , να μάθει αντίστοιχα ιστορικά στοιχεία της μετανάστευσης άλλων χωρών που βίωσαν την μετανάστευση με άλλο τρόπο και με άλλη ένταση.
- Το κεντρικό θέμα των έργου είναι ένα από τα πιο πολυσυζητημένα θέματα αυτή την εποχή, το προσφυγικό. Άνθρωποι εισρέουν κατά εκατοντάδες καθημερινά, ενώ πολλοί από αυτούς χάνονται πριν την ολοκλήρωση της πολύπαθης διαδρομής τους προς την Ευρώπη. Κι ενώ τα βλέπουμε όλα αυτά, παραμένουμε απαθείς. Έχουμε φτάσει, πιστεύετε, σε τέτοιο σημείο που δεν μας αγγίζει ο πόνος του άλλου;
Προσφυγικό και μεταναστευτικό είναι πράγματι τα δύο φαινόμενα που στιγματίζουν την εποχή μας. Ο πόνος του άλλου έρχεται να συναντηθεί με τον δικό μας πόνο. Υπαρκτό και παρόντα. Αλλά θέλω να ελπίζω πως όχι. Υπάρχει μέσα μας ακόμη ένας χώρος που χωράει τον άλλο. Ο εγωισμός και η εγωπάθεια μπορεί να έχει κυριεύσει μεγάλο μέρος του σύγχρονου ανθρώπου. Οι καθημερινές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σήμερα στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι μας έχουν κάνει πιο «εσωστρεφείς» με την έννοια ότι κλεινόμαστε στον εαυτό μας και μας απασχολούν περισσότερο τα δικά μας προβλήματα. Σε συνδυασμό με τη γενικότερη τάση της εποχής προς τον εγωκεντρισμό, θεωρώ ότι είναι αναμενόμενο να «παραμερίζουμε» τον δίπλα που μας έχει ανάγκη. Όμως η ανθρώπινη φύση, θέλω να ελπίζω ότι είναι και παραμένει ευαίσθητη και κάποια στιγμή ο πόνος του άλλου θα μας αγγίξει ουσιαστικά και θα δράσουμε επί του πρακτέου.
- Πέραν όμως της σύγχρονης αναφοράς, θίγεται γενικότερα το ζήτημα της μετανάστευσης. Και ο ελληνικός λαός θεωρείται λαός της ξενιτιάς. Από τις δεκαετίες του ’50-’60 έως σήμερα πολλοί Έλληνες αναζητούν την τύχη τους στα ξένα. Τι κάνουμε «λάθος» και υπάρχει αυτό το αυξημένο κύμα μετανάστευσης;
Συμφωνώ με τα εισαγωγικά. Γιατί το λάθος δεν το κάνει ο ελληνικός λαός. Είμαι ρομαντικός και δεν θέλω να αφήσω τη χώρα μου και να αναζητήσω αλλού την τύχη μου, αλλά αν πρέπει να ζήσω και δεν έχω άλλη διέξοδο, θα το κάνω. Όμως, οι Έλληνες δεν είναι λαός που τα παρατάει. Αντιθέτως, «ψάχνεται». Οπότε ναι, όταν η Ελλάδα είχε οικονομικά προβλήματα από την επίσημη ίδρυση του κράτους, τότε ο λαός της θα αναζητήσει αλλού την τύχη του ώστε να δημιουργήσει σε κοινωνίες που το έδαφος είναι πιο πρόσφορο για κάτι τέτοιο.
- Στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια παρατηρείται άνθηση ξενοφοβικών ιδεολογημάτων. Γιατί οι άνθρωποι υποστηρίζουν τέτοιες πεποιθήσεις; Είναι ο φόβος που τους ωθεί;
Αυτό ήταν ένα ζήτημα που προσπάθησα να ερευνήσω και στην παράσταση «ΝΙΤΣΕ ΒΑΓΚΝΕΡ Ένα έργο για το φασισμό», όπου το κείμενο, η έρευνα και η σκηνοθεσία ήταν δικά μου. Είναι ίσως ο φόβος για το διαφορετικό, που το έχουν λίγο έως πολύ όλοι άνθρωποι μέσα τους. Ας μην ξεχνάμε, ότι και το bullying είναι ένα φαινόμενο που δημιουργείται από το φόβο για το άλλο, το διαφορετικό. Από εκεί και πέρα, είναι τα στερεότυπα και οι προκαταλήψεις που έχουν μπει μέσα μας από την παιδική ακόμη ηλικία, είτε λόγω κοινωνίας είτε λόγω των ΜΜΕ που δημιουργούν γενικά ένα κλίμα φόβου σε όλες τις πτυχές τις ζωής μας.
- Πώς ήταν η συνύπαρξη των ηθοποιών των διαφορετικών εθνικοτήτων;
Άρτια και συναρπαστική. Οι Έλληνες ηθοποιοί σαν πραγματικοί οικοδεσπότες αγκάλιασαν τους ξένους συναδέλφους και πολύ γρήγορα γίναμε μία ομάδα.
- Υπήρξαν δυσκολίες; Κυρίως στην επικοινωνία;
Εκτός από τη γλώσσα που προσπεράστηκε γρήγορα γιατί κανενός η μητρική δεν είναι τα αγγλικά, η επικοινωνία ήταν εύκολη. Υπήρχε σύμπνοια απόψεων ώστε να υπηρετήσουμε όλοι μαζί τον κοινό στόχο. Άλλωστε εγώ ήμουν εκείνος που επέβαλα στην παράσταση ο καθένας να μιλήσει στη γλώσσα του. Αλλά και να παίξει τον ρόλο του μιλώντας την δική του γλώσσα. Επέλεξα να υπάρξουν υπότιτλοι στην παράσταση και όχι να μιλήσουμε όλοι αγγλικά, παρά το γεγονός ότι όλοι οι ηθοποιοί μιλούν αγγλικά.
- Το θέατρο και γενικότερα η τέχνη τελικά ενώνει τους λαούς;
Εφόσον ενώνει και διαφορετικούς μεταξύ τους ανθρώπους, με διαφορετικές βάσεις, αξίες και καταβολές. Το ίδιο ισχύει και με τους διαφορετικούς λαούς. Και αυτό είναι και η μαγεία όλων των τεχνών. Η ένωση. Το μαζί.
- Tι εμπειρίες έχετε αποκτήσει ως σκηνοθέτης και ως άνθρωπος μέσω αυτής της ενέργειας;
Άνοιξε ένα άλλο ένα παράθυρο στην ψυχή μου σχετικά με το πολύπαθο ανθρώπινο γένος. Ακόμη αντιλήφθηκα το πώς μπορεί να ταλαιπωρηθεί αλλά και να αντέξει μέσα σε αντίξοες συνθήκες που δημιουργούνται από εξωτερικούς παράγοντες.
- Πέραν του προγράμματος «Faidra» τι άλλο θα δούμε από εσάς μελλοντικά;
Προς το παρόν μας έχει απορροφήσει η υλοποίηση του προγράμματος. Έχουμε αναλάβει όμως και την υλοποίηση του προγράμματος Clear-Erasmus+ όπου γίνεται μια μελέτη σχετικά με την Α’βαθμια εκπαίδευση. Εκεί αναζητούμε τρόπους ώστε το μάθημα να γίνει πιο ενδιαφέρον για δασκάλους και μαθητές μέσα από θεατρικές τεχνικές. Επιπλέον έχουμε ξεκινήσει πρόβες για την παιδική σκηνή του θεάτρου ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ (θέατρο ΑΕΡΟΠΛΟΙΟ), διότι η μακρόχρονη πορεία μας στο παιδικό θέατρο θέλουμε να συνεχιστεί. Όσο για την κεντρική σκηνή του ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ, θα παρουσιαστεί η παράσταση του FAIDRA PROJECT «Διαβατήριο ένα πράσινο κουμπί» τον Οκτώβριο, σε μία λίγο διαφορετική μορφή από την παράσταση που θα παρακολουθήσετε τον Ιούνιο.
