Το Ιράν ή Περσία όπως ονομάστηκε από τους Έλληνες που γενίκευσαν την ονομασία της περιοχής Παρς (Παρσίς), Φαρς σήμερα, στο νότιο Ιράν, η οποία υπήρξε και το κέντρο της Περσικής Αυτοκρατορίας, βρίσκεται σήμερα στη τέταρτη θέση της κατηγορίας των πιο μεγάλων παραγωγών χωρών του πετρελαίου παγκοσμίως. Τα πλούτη και η βιομηχανία δεν μπόρεσαν να κρατήσουν την θέση και τα δικαιώματα της γυναίκας που κάποτε είχε φέρει στο προσκήνιο ο πιο γνωστός βασιλιάς τους, ακόμη και παγκοσμίως, ο Σάχης της Περσίας.
Η «γυναίκα» του Σάχη: Ο Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί ή Σάχης (=βασιλιάς) προσπάθησε να οδηγήσει τη χώρα στην πρόοδο και την ευημερία, μέσα από ένα ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό πρόγραμμα που ονομάστηκε «λευκή επανάσταση». Αυτή η επανάσταση είχε μια άκρως γυναικεία πλευρά. Οι μουσουλμανικές αντιλήψεις φάνηκε πως μπήκαν στην άκρη και τη θέση τους πήραν η ισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών. Η όλη στάση έφερε τις γυναίκες πιο κοντά σ’ αυτό που λέμε εκσυγχρονισμός, δικαιώματα, σεβασμός και πάνω απ’ όλα ζωή. Δικαίωμα στην εκπαίδευση και την οδήγηση, τη διασκέδαση, όπως το σινεμά, την άποψη στη μόδα κλπ. Σημαντικούς υποστηρικτές σ’ αυτό τον διαρκή αγώνα για την ισότητα των δυο φύλων υπήρξαν οι δυο πιο σημαντικές «γυναίκες» του Παχλαβί, η αδερφή του Ασράφ γνωστή στα ΜΜΕ και ως «Μαύρη Πάνθηρας» για τον δυναμισμό της, αλλά και η τελευταία σύζυγός του, Φαράχ Ντιμπά που στέφθηκε επισήμως «Σαχμπανού», (=Αυτοκράτειρα) το 1967, μια συμβολική ενέργεια προώθησης της ισότητας των δύο φύλων. Η Φαράχ μάλιστα είχε ίσο δικαίωμα στο στέμμα και σε περίπτωση που ο Ρεζά πέθαινε, μπορούσε να κρατήσει τα ηνία της χώρας.
Το 1963 οι γυναίκες της Περσίας ψήφισαν για πρώτη φορά, ενώ η Σαρία (ο Ισλαμικός Νόμος) καταργήθηκε από τον Παχλαβί και την θέση του πήρε ο ελβετικός αστικός νόμος. Προστατεύθηκε ο οικογενειακός θεσμός, καταργήθηκε η πολυγαμία και ενισχύθηκε το δικαίωμα της γυναίκας στον εργατικό τομέα. Ο Σάχης προσπάθησε πραγματικά να φέρει με κάθε τρόπο την Ελβετία στο Ιράν, παρόλα αυτά δεν τα κατάφερε με αποτέλεσμα η δυναστεία των Παχλαβί να καταρρεύσει το 1979. Υπαίτια γι’ αυτό ήταν η Ιρανική Επανάσταση με συνεχείς διαδηλώσεις ενάντια στο Σάχη. Φυσικά, κάθε άλλο παρά λευκή δεν μπορούσε να είναι η καινούργια σελίδα της ιστορίας για τις γυναίκες, αφού με την επιστροφή του Αγιατολάχ Χομεϊνί έχουμε και την πρωτοκαθεδρία του θρησκευτικού νόμου που κυριαρχεί μέχρι σήμερα.
Η γυναίκα μετά τον Σάχη: Ο θρησκευτικός και πολιτικός ηγέτης Χομεϊνί κάθε άλλο παρά θρησκευτικές δεν έβλεπε τις απόψεις του Σάχη ως προς τα δικαιώματα των γυναικών. Ακόμα και σήμερα, χρόνια αργότερα ο θρησκευτικός ηγέτης και στενός συνεργάτης του Αγιατολάχ, ο Αλί Χοσεϊνί Χαμενεΐ, φαίνεται να κρατάει ίδια στάση απέναντι στην ισότητα των δυο φύλων.
Η επιστροφή του χιτζάμπ ήταν αναπόφευκτη, καθώς είναι απόλυτα συνυφασμένο με τον συντηρητικό τρόπο ζωής που προτείνει ο θεοκρατικός νόμος. Σύμφωνα με τον ενδυματολογικό κώδικα του Ιράν οι γυναίκες πρέπει να καλύπτουν τα μαλλιά, τα χέρια και το λαιμό τους. Φυσικά υπάρχουν γυναίκες που προσπαθούν να διατηρήσουν ένα πιο μοντέρνο ντύσιμο, σύμφωνα πάντα με τους απαράβατους κανόνες. Πριν από 3 χρόνια μάλιστα η Ιρανή δημοσιογράφος Masih Alinejad, ακτιβίστρια και αγωνίστρια των γυναικείων δικαιωμάτων ξεκίνησε μια διαδικτυακή διαμαρτυρία, όπου στη σελίδα της My Stealthy Freedom καλούσε τις γυναίκες από το Ιράν να ανεβάσουν στο διαδίκτυο φωτογραφίες, έχοντας βγάλει τις μαντίλες τους. Συνέχεια του κινήματος αποτέλεσαν οι #whitewednesdays, όπου οι Ιρανές κάθε Τετάρτη φοράνε λευκά ρούχα και κυρίως λευκές μαντίλες δείχνοντας έτσι την σιωπηλή διαμαρτυρία τους στους ενδυματολογικούς κανόνες του κράτους.
Στο βίντεο που ακολουθεί η Ιρανή δημοσιογράφος Masih Alinejad μας μιλάει για την καμπάνια της My Stealthy Freedom
Σύμφωνα με τον Ιρανικό νόμο, οι γυναίκες δεν είναι ίσες με τους άνδρες. Μια γυναίκα μάλιστα, θεωρείται το μισό ενός άντρα, όσο αξίζει και η μαρτυρία της στο δικαστήριο. Ο γάμος είναι νόμιμος από την ηλικία των 13, όμως δεν έχουν δικαίωμα να παίρνουν διαζύγιο, να έχουν την επιμέλεια των παιδιών, να εργάζονται και να ταξιδεύουν χωρίς την συνοδεία ενός άντρα. Μπορούν να πάρουν διαζύγιο στην περίπτωση που ο σύζυγος ή ο πατέρας συμφωνούν. Οι γυναίκες αν και έχουν δικαίωμα ψήφου και μπορούν να μπουν στο Ιρανικό Κοινοβούλιο, δεν έχουν όμως δικαίωμα να θέσουν υποψηφιότητα για την προεδρία της χώρας. Σε δημόσιους χώρους, όπου υπάρχει μεγάλο ποσοστό ανδρών, απαγορεύεται η είσοδος των γυναικών, όπως για παράδειγμα στα γήπεδα που διεξάγονται αγώνες, ενώ στο μετρό υπάρχουν 3 διαφορετικές γραμμές, μια για τους άνδρες, μια για τις γυναίκες και μια άλλη για τις οικογένειες. Αν και ο γυναικείος πληθυσμός που αποφοιτά από τα πανεπιστήμια φτάνει το μισό των ανδρών, δεν έχουν τα ίδια δικαιώματα στις θέσεις εργασίας. Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει δημιουργήσει πολλά βιντεάκια για να κατακρίνει αυτή την ανισότητα.
Πριν από ένα χρόνο ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εξέδωσε φετφά να απαγορεύεται στις γυναίκες η ποδηλασία γιατί «εκθέτει την κοινωνία στη διαφθορά» και «διαρρηγνύει την αγνότητα των γυναικών». Από ότι φάνηκε όμως πολλές γυναίκες του Ιράν δεν θέλησαν να υπακούσουν στο διάταγμα και βγήκαν στο δρόμο με τα ποδήλατά τους, μοιράζοντας αυτή τους την εμπειρία με διαδικτυακούς τους υποστηρικτές στο #iranianwomenlovecycling. Φυσικά οι προσαγωγές της αστυνομίας για όσες δεν θέλησαν να πειθαρχήσουν, ήταν αρκετές. Όμως οι γυναίκες αγωνίστριες έχουν συνηθίσει να ζουν στον καθημερινό πόλεμο των δικαιωμάτων τους και να «πληρώνουν» για τα εγκλήματά τους. Πολλές είναι άλλωστε αυτές που τιμωρήθηκαν για την ενεργή συμμετοχή τους στις γυναικείες οργανώσεις, όπως η Ναργκές Μαχαμαντί, η Νασριν Σοντουντέχ, η Σίβα Ναζαραχάρι, η Τζιλά Μπανιγιαχκουμπ και η Μπαχαρέ Χενταγιάτ που βρίσκονται στη φυλακή.
Ο ρόλος της αστυνομίας είναι να επαναφέρει την γυναικεία τάξη. Μαρτυρίες γυναικών αναφέρουν ότι δεν ήταν λίγες οι φορές που η θρησκευτική αστυνομία παρενέβη με παρατηρήσεις σχετικά με την εμφάνισή τους. «Με σταμάτησαν στο σταθμό του μετρό γιατί φύσηξε ο αέρας, σηκώθηκε η ρόμπα και το παντελόνι που φορούσα ήταν πολύ στενό», διηγείται μια κοπέλα στο δημοσιογράφο των New York Times. «Μου είπε μπράβο που δεν είμαι βαμμένη και με άφησε να φύγω». Ενώ σε βίντεο που είχε στείλει άγνωστος στη διαδικτυακή πλατφόρμα της Alinejad “My Stealthy Freedom”, φαίνεται όχημα της θρησκευτικής αστυνομίας να πατάει γυναίκα επειδή δεν φορούσε σωστά το χιτζάμπ.
Καθημερινά οι γυναίκες του Ιράν καλούνται να αντιμετωπίσουν τέτοιου είδους αλλά και σοβαρότερα προβλήματα, όπως είναι η σεξουαλική βία. Η Mehrangiz Kar, δικηγόρος και ακτιβίστρια των γυναικείων δικαιωμάτων έχει δηλώσει πως «στα δικαστήρια του Ιράν υπάρχουν πολλοί παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση του δικαστή σε περίπτωση βιασμού. Αν μια γυναίκα είχε πάει στο σπίτι ή στον τόπο εργασίας ενός ανθρώπου και βιάστηκε εκεί ή εάν μια γυναίκα δέχεται να ζήσει με έναν άνδρα και βιάζεται από αυτόν, το δικαστήριο δεν θα θεωρήσει αυτές ως περιπτώσεις βιασμού. Τα δικαστήρια θα ισχυριζόταν ότι τέτοια περιστατικά ήταν συναινετικά, διότι δεν πρέπει να υπάρχει κανένας λόγος για μια γυναίκα να βρίσκεται στην κατοικία ενός ξένου άνδρα». Μάλιστα σε τέτοιες περιπτώσεις όχι μόνο ο θύτης απαλλάσσετε από τις κατηγορίες, αλλά η γυναίκα μπορεί να κατηγορείται ότι έχει δεχτεί σεξουαλικές σχέσεις και συνεπώς να διαπράττει μοιχεία, οδηγούμενη ενδεχομένως στη τιμωρία της. Το 2011 ο επικεφαλής της αστυνομίας Μορτέζα Αχμάντι-Μογκάνταμ δήλωσε ότι υπήρξαν 900 επίσημα καταγεγραμμένες περιπτώσεις βιασμού στο Ιράν. Η συγγραφέας πάνω στα θέματα των γυναικών Marcia G. Yerman αναφέρει σύμφωνα με το Huffpost «έχω ακούσει ιστορίες για τις γυναίκες διαδηλωτές που βιάζονται πριν από τις εκτελέσεις τους, καθώς ήταν εναντίον του ισλαμικού νόμου να εκτελέσει παρθένες».
Η ιστορία της Atefeh Sahaaleh
Αν και ο λιθοβολισμός για την νόμιμη κατηγορία της «μοιχείας» έχει καταργηθεί επίσημα από το 2002, συνεχίζεται κανονικά. Γνωστή είναι μεταξύ άλλων και η ιστορία του 16χρονου κοριτσιού από το Ιράν, της Atefeh Sahaaleh, η οποία εκτελέστηκε μια εβδομάδα μετά την καταδίκη της σε θάνατο λόγω «μοιχείας» και «έγκλημα κατά της αγνότητας». Το κορίτσι παραδέχθηκε ότι βιαζόταν και βασανιζόταν για 3 χρόνια από έναν 51 ετών παντρεμένο άνδρα, το οποίο έκρυβε από την οικογένειά της και τις αρχές. Η Atefeh βλέποντας ότι έχανε την υπόθεσή της στο δικαστήριο, έβγαλε το χιτζάμπ -μια πράξη που θεωρείται σοβαρή περιφρόνηση και υποστήριξε ότι έπρεπε να τιμωρηθεί ο 51χρονος άνδρας και όχι αυτή. Μάλιστα έβγαλε τα παπούτσια της και χτύπησε με αυτά τον δικαστή, ο οποίος την καταδίκασε σε θάνατο. Σύμφωνα με το BBC, τα έγγραφα που υποβλήθηκαν στο Ανώτατο Εφετείο την περιέγραψαν ως 22 ετών, αλλά το πιστοποιητικό γέννησής της και το πιστοποιητικό θανάτου δήλωσαν ότι ήταν μόλις 16. Στο ζήτημα της ηλικίας της δεν είχε δοθεί η κατάλληλη προσοχή, προτού είναι πολύ αργά και έτσι, ενώ ο νόμος στο Ιράν απαγορεύει την εκτέλεση σε άτομα κάτω των 18 ετών, το κορίτσι κρεμάστηκε στις 15 Αυγούστου του 2004. Φυσικά πρόκειται για μια από τις πολλές περιπτώσεις νεαρών γυναικών που εκτελούνται, λιθοβολούνται ή φυλακίζονται για την εγκληματική πράξη του βιασμού.
Παρά τις όλες προσπάθειες του θρησκευτικού νόμου να κρατήσει τη γυναίκα στο χαμηλότερο σκαλοπάτι της ιεραρχίας, οι γυναίκες του Ιράν συμμετέχουν στη δημόσια ζωή, στις διαδηλώσεις, φοιτούν στα πανεπιστήμια και εργάζονται σκληρά. Καθημερινά αγωνίζονται για τα δικαιώματά τους σαν γυναίκες, αλλά πάνω απ’ όλα σαν άνθρωποι. Γι ‘αυτό στις 25 Νοεμβρίου ας στηρίξουμε όλοι μαζί αυτή την προσπάθεια όλων των γυναικών του κόσμου, ώστε να ξημερώσει μια μέρα με περισσότερο φως για δικαιώματα, με περισσότερο φως για ζωή.
ΠΗΓΕΣ: The Guardian, EuroNews, Wikipedia, Huffpost
