Τυπωμένο ή ηλεκτρονικό βιβλίο; Παραδοσιακό χαρτί και τυπογραφείο ή digital και ηλεκτρονικές συσκευές; Βιβλιοπωλεία ή ηλεκτρονικά, virtual καταστήματα; Ή μήπως τα διλήμματα αυτά είναι ανύπαρκτα ή έστω ασήμαντα ενώ το ουσιώδες είναι η ανάγνωση λογοτεχνίας, ποίησης, οποιουδήποτε κειμένου ανεξαρτήτως του μέσου που χρησιμοποιείται; Σημασία έχει ο σκοπός και όχι ο τρόπος; Εν τέλει οι δύο τρόποι ανάγνωσης ή, αν θέλετε, οι δύο διαφορετικές μορφές του ίδιου προϊόντος είναι συμπληρωματικοί ή ανταγωνιστικοί;
Αφορμή για το ερώτημα και το παρόν κείμενο, ποια η σχέση ανάμεσα στην τυπωμένη στο χαρτί λογοτεχνία και στην “άυλη”, digital, στάθηκε μία κουβέντα με έναν φίλο, ο οποίος μου υπενθύμισε πως, τουλάχιστον στην Ελλάδα, η ανάγνωση με ηλεκτρονικά μέσα ( kindle) δεν είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη. Τυπωμένο ή ηλεκτρονικό βιβλίο, λοιπόν; Ομολογώ πως δεν γνωρίζω την κατάσταση σε άλλες χώρες. Όταν ταξιδεύω θυμάμαι ότι έχει τύχει να δω ανθρώπους, κυρίως νέους, να διαβάζουν μέσα από μία συσκευή. Αλλά, δεν θυμάμαι το φαινόμενο να έχει μαζικές διαστάσεις, αν και δεν υπάρχει άνθρωπος χωρίς ηλεκτρονική συσκευή στα χέρια του, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Πρόκειται όμως για τα κινητά τηλέφωνα και για διαφορετική χρήση. Αν και είμαστε τόσο εξοικειωμένοι με τη σύγχρονη τεχνολογία, ωστόσο στον τρόπο ανάγνωσης της λογοτεχνίας παραμένουμε πιο παραδοσιακοί.
Ποιος, όμως, είναι ο λόγος που, σε αντίθεση με το τυπωμένο, το ηλεκτρονικά βιβλίο δεν κατέκλυσε την αγορά; Ας κάνουμε υποθέσεις: λατρεύουμε την αίσθηση που μας δίνει η επαφή μας με το χαρτί; ευφραίνονται οι αισθήσεις μας, όραση, αφή, όσφρηση; θέλουμε να διατηρούμε ράφια και βιβλιοθήκες γεμάτες με όλα όσα έχουμε διαβάσει ή σκοπεύουμε να διαβάσουμε; θεωρούμε ότι οι σχετικές ηλεκτρονικές συσκευές είναι ακριβές αλλά και αποτελούν “λεία” για επίδοξους ληστές οπότε δεν επιθυμούμε, φοβόμαστε να τις αποκτήσουμε και να τις κουβαλάμε μαζί μας; ή μήπως οι λόγοι είναι πιο φιλοσοφικοί, δηλαδή πρόκειται για την αντιπαράθεση της “ύλης” με το “άυλο”; μήπως η απόλαυση όταν κρατάς και ξεφυλλίζεις ένα βιβλίο είναι εντονότερη από εκείνη που βιώνεις όταν αλλάζεις σελίδα μετακινώντας το δάχτυλο σου πάνω στην οθόνη αφής;
Τυπωμένο ή ηλεκτρονικό βιβλίο και γιατί; Προσωπικά, διαβάζω μόνο με τον παραδοσιακό τρόπο. Συγκαταλέγομαι σε εκείνους που θεωρούν πως τα βιβλία δεν κοσμούν απλά τα ράφια των βιβλιοθηκών στα σπίτια μας αλλά ότι είναι ανεκτίμητη περιουσία που κληρονομείται και κληροδοτείται. Επακόλουθα, επιλέγω να αγοράζω βιβλία, παρά να τα δανείζομαι προσωρινά από βιβλιοθήκες, αλλά ούτε λόγος για kindle και ηλεκτρονική αγορά, “κατέβασμα”, αποθήκευση και ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων. Δεν έτυχε να βρεθεί στα χέρια μου κάποια ηλεκτρονική συσκευή τέτοιου τύπου για να επιβεβαιώσω την επιλογή μου στο τυπωμένο βιβλίο. Ίσως είναι όπως συμβαίνει με ορισμένα τρόφιμα και φαγητά που, ενώ δεν τα έχουμε ποτέ δοκιμάσει, δεν θέλουμε να τα βάλουμε στο στόμα μας.
Σε κάθε περίπτωση, η πρόοδος της τεχνολογίας μας προσφέρει απλόχερα τη δυνατότητα να διαβάζουμε λογοτεχνία, να έχουμε επαφή με τα βιβλία, πέρα από το παραδοσιακό χαρτί και το τυπογραφείο. Να μειώνουμε τον όγκο της ύλης χωρίς να χάνουμε τίποτα σε περιεχόμενο και σε ουσία. Τυπωμένο ή ηλεκτρονικό βιβλίο; Έχουμε πολλές επιλογές.
