Ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος αποτελεί μία από τις πιο πολύνεκρες συρράξεις από καταβολής ανθρώπινου γένους. Πολλά άρθρα και μελέτες ανεβάζουν τον αριθμό των νεκρών στον Β’ παγκόσμιο στα 60.000.000! Θύματα υπήρξαν πέρα από τους στρατιώτες και τον εβραϊκό πληθυσμό, μάρτυρες του Ιεχωβά, τσιγγάνοι και άτομα με αναπηρίες ενώ κανείς δε πρέπει να ξεχνά και τους απλούς πολίτες που κατέληξαν λόγω της ασιτίας, των εκτελέσεων και των αρρωστιών που θέρισαν τις εμπλεκόμενες χώρες. Ως ημερομηνία έναρξης του Β’ παγκοσμίου πολέμου θεωρείται η εισβολή της Γερμανίας στην Πολωνία, τα ξημερώματα της 1ης Σεπτεμβρίου του 1939. Η αιφνιαδιστική επίθεση του ισχυρού γερμανικού στρατού δε μπόρεσε να αντιμετωπιστεί από την Πολωνία και έτσι, οι Γερμανοί με τον πόλεμο-αστραπή (blitzkrieg) ξεκίνησαν το αιματηρό τους έργο στην Ευρώπη. Στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο ενεπλάκησαν όλες οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής, χωρισμένες σε δύο στρατόπεδα: από την μία πλευρά ήταν οι Συμμαχικές δυνάμεις με κύριους πρωταγωνιστές τις Η.Π.Α., την Σοβιετική Ένωση, την Μεγάλη Βρετανία, την Γαλλία και την Κίνα συνεπικουρούμενες από την Ελλάδα, την Ολλανδία, το Βέλγιο, τον Καναδά και την Αυστραλία. Στο αντίπαλο στρατόπεδο η Γερμανία και η Ιταλία με την στήριξη της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας, ενός τμήματος του Γαλλικού κράτους υπό τον έλεγχο του στρατηγού Πεταίν αλλά και την Ιαπωνία.
Από τότε και μέχρι τις μέρες μας, έχουν γραφτεί αναρίθμητα έργα για τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο αναφορικά με τους πρωταγωνιστές του, τα θύματά του αλλά και τις συνθήκες που ευνόησαν την κύρηξη του πολέμου. Το να ξεχωρίσει κανείς κάποια, αποτελεί ένα δύσκολο έργο καθώς αφενός έχουν γραφτεί εκατοντάδες έργα και αφετέρου, υπάρχουν πάρα πολλά σπουδαία που αναγκαστικά θα μείνουν εκτός αυτής της λίστας. Παρακάτω λοιπόν, παρουσιάζονται δέκα βιβλία αναφορικά με τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο που θα συναρπάσουν όποιον τα διαβάσει!
1. Χίτλερ – sir Ian Kershaw εκδόσεις Μεταίχμιο
Ο sir Ian Kershaw αποτελεί έναν από τους πλέον καταξιωμένους ιστορικούς και ένας από τους βαθύτερους γνώστες της ιστορίας του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Στο ογκώδες αυτό έργο (αρχικά είχε κυκλοφορήσει στα ελληνικά από τις εκδόσεις Scripta σε δύο τόμους) θα βρούμε πληροφορίες για την μορφή που έχει σημαδέψει την σύγχρονη ανθρώπινη ιστορία, τον ηγέτη του ναζιστικού κόμματος Αδόλφο Χϊτλερ. Από τα χρόνια που υπηρέτησε ως δεκανέας στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο και μέχρι την αυτοκτονία του το 1945 στο διαλυμένο Βερολίνο, ο Αδόλφος Χίτλερ κατάφερε μέσα σε 30 χρόνια να φέρει τον σκοταδισμό του Μεσαίωνα σε σχεδόν ολόκληρη την Ευρώπη. Στην “οριστική βιογραφία του Φύρερ” σύμφωνα με τους Synday times, ο συγγραφέας έχει συγκεντρώσει φωτογραφικό υλικό αλλά και πληροφορίες από μέχρι τώρα άγνωστες πηγές καθιστώντας το βιβλίο αυτό ίσως το πληρέστερο αναφορικά με την ζωή και το καταστροφικό έργο του ναζιστή ηγέτη.
2. Δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος – sir Antony Beevor εκδόσεις Γκοβόστης
Ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος αποτελεί για πολλούς ανθρώπους, ευρωπαϊκή υπόθεση. Στο βιβλίο του πολυβραβευμένου Βρετανού συγγραφέα Antony Beevor θα γνωρίσουμε τα γεγονότα που έλαβαν χώρα σε όλον τον πλανήτη ξεπερνώντας τα ευρωπαϊκά σύνορα. Από τις παρυφές της Ματζουρίας το 1939 ταυτόχρονα με την γερμανική εισβολή στην Πολωνία μέχρι και το τέλος του πολέμου το 1945, υπήρξαν σχεδόν σε όλον τον κόσμο πολεμικές συρράξεις. Ο σινωιαπωνικός πόλεμος, οι μάχες της αφρικανικής ηπείρου αλλά και οι φυλακισμένοι στα σιβηρικά γκούλαγκ έπαιξαν και αυτά με την σειρά τους, σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη του πολέμου.
3. Sonderkommando: μέσα από την κόλαση των θαλάμων αερίου – Shlomo Venezia εκδόσεις Πατάκη
Κατά την διάρκεια λειτουργίας των στρατοπέδων του θανάτου, υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι που βίωσαν την φρίκη σε όλη της την έκταση. Οι Sonderkommandos αποτελούσαν ομάδες κατά βάση Εβραίων, οι οποίοι λόγω της γερής τους κράσης είχαν επιφορτιστεί με τον μακάβριο ρόλο της συνοδείας των μελλοθανάτων στους θαλάμους αερίων αλλά και την αποκομιδή των νεκρών όταν τελείωνε η εκτέλεση. Ένας από τους Sonderkommandos που επέζησε ήταν ο γεννημένος στη Θεσσαλονίκη Εβραίος Shlomo Venezia. Στο βιβλίο αυτό, ο γηραιός πια Shlomo επιστρέφει στον τόπο που βίωσε ό,τι πιο σκληρό μπορεί να βιώσει ένας άνθρωπος και διηγείται με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες όσα είδε στα στρατόπεδα του θανάτου κατά τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Ο Shlomo Venezia λίγο πριν το τέλος της ζωής του επέστρεψε στο κολαστήριο του Άουσβιτς και διηγήθηκε on camera περιστατικά από την εποχή εκείνη. Δυστυχώς, δε πρόλαβε να δει ολοκληρωμένο το ντοκιμαντέρ που γυρίστηκε καθώς απεβίωσε λίγες ημέρες μετά το τέλος των γυρισμάτων. (όποιος θέλει μπορεί να το βρει εδώ)
4. SS: οι λεγεώνες του τρόμου – Gordon Williamson εκδόσεις Anubis
Το επίλεκτο σώμα των SS (Schutzstaffel) δημιουργήθηκε αρχικά για την προστασία των μελών του κόμματος NSDAP. Με την εισχώρηση και αργότερα την ηγεσία του σώματος από τον στενό συνεργάτη του Χίτλερ, του Χάινριχ Χίμλερ μετατράπηκε στο εφιαλτικότερο παραστρατιωτικό κομμάτι της ναζιστικής Γερμανίας. Στο λεύκωμα του Gordon Williamson, υπάρχουν οι βιογραφίες μερικών εκ των σημαντικότερων προσώπων που υπηρέτησαν στα SS όπως του Adolf Eichmann αλλά και φωτογραφικό υλικό από τις επιχειρήσεις που εξαπέλυσε το σώμα των SS. Μερικές από τις φωτογραφίες που θα βρείτε στο βιβλίο, θα σοκάρουν καθώς αποτυπώνουν τον ωμό τρόπο εκτέλεσης. Και όχι στρατιωτών, αλλά απλών πολιτών και σε πολλές περιπτώσεις, ανήλικων παιδιών.
5. Αυτοβιογραφία – Rudolf Hess εκδόσεις Νεφέλη
Ο Rudolf Hess υπήρξε διοικητής του στρατοπέδου του Άουσβιτς από την κατασκευή του όντας υπεύθυνος του έργου από το 1940 μέχρι και το 1943. Στο διάστημα αυτό, στις εγκαταστάσεις του στρατοπέδου έχασαν την ζωή τους πάνω από 3.000.000 άνθρωποι. Μετά την σύλληψή του από τους Βρετανούς, ο Rudolf Hess έγραψε στη φυλακή τις αναμνήσεις και τις σκέψεις του από τα χρόνια του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια μαρτυρία από έναν άνθρωπο που αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα σύμβολο μίσους, ένα τέρας όπως έχει χαρακτηριστεί που οδήγησε στο θάνατο εκατομμύρια ανθρώπους. Και αυτή είναι η βιογραφία του, γραμμένη από τον ίδιο στο μεσοδιάστημα της φυλάκισης μέχρι και την εκτέλεσή του, στο ικρίωμα του Άουσβιτς.
6. Δάγκουλας, ο “δράκος” της Θεσσαλονίκης – Ανδρέας Βενιανάκης εκδόσεις Επίκεντρο
Στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο, υπήρξαν πολλοί άνθρωποι οι οποίοι πήραν το μέρος του εχθρού και επιδώθηκαν με ιδιαίτερο ζήλο σε ό,τι τους ζητήθηκε να πράξουν. Ένας από αυτούς ήταν ο Αντώνιος Δάγκουλας, ο επωνομαζόμενος και “δράκος” της Θεσσαλονίκης. Ο Δάγκουλας συνεργάστηκε με τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής και μαζί με την παραστρατιωτική του ομάδα θεωρούνται υπεύθυνοι για τον θάνατο πολλών ανθρώπων. Βρισκόμαστε στο 1944, λίγο πριν τελειώσει η γερμανική κατοχή και διάφορες ομάδες δωσιλόγων με το πρόσχημα της κομμουνιστικής απειλής επιδίδονται σε συλλήψεις και εκτελέσεις πολιτών. Μία ομάδα που ξεχώρισε χάρη στην “αποτελεσματικότητα¨ και τον ζήλο της, ήταν η ομάδα του Γρεβενιώτη Αντώνιου Δάγκουλα. Στις σελίδες του βιβλίου θα ανακαλύψουμε ένα ακόμη έγκλημα του πολέμου, αυτό του δωσιλογισμού και μάλιστα με ένα χαρακτηριστικότατο παράδειγμα.
7. Η πτώση – Joachim Fest εκδόσεις Ποταμός
Ποτέ άλλοτε η πτώση μιας αυτοκρατορίας δεν προξένησε τόσες πληγές όσο η πτώση της ναζιστικής. Ο Joachim Fest καταγράφει τα περιστατικά των τελευταίων ημερών στο διαλυμένο Βερολίνο όταν οι Ρώσοι είναι πια προ των πυλών. Ο Αδόλφος Χίτλερ, κλεισμένος στο καταφύγιό του συνεχίζει να δίνει εντολές σε ανύπαρκτα στρατεύματα θεωρώντας πως υπάρχει ακόμη ελπίδα. Παράλληλα, βιώνει και την προδοσία (όπως θεωρεί την παράδοση) εκ μέρους των συνεργατών του. Το βιβλίο του Joachim Fest αποτέλεσε και την βάση της ταινίας Der Untergang η οποία εξιστορεί τις τελευταίες μέρες του Χίτλερ.
8. Η δίκη της Νυρεμβέργης – David Irving εκδόσεις Γκοβόστης
Ο ιστορικός David Irving αποτελεί μία από τις πιο αμφιλεγόμενες συγγραφικές μορφές. Έχει κατηγορηθεί ως αρνητής του ολοκαυτώματος ενώ έχει συμμετάσχει και σε περιοδική έκδοση με στόχο την αναθεώρηση της ιστορίας. Ως συγγραφέας έχει να επιδείξει πλούσιο έργο αναφορικά με τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και σημαντικό στοιχείο του έργου του θεωρείται η έρευνά του σε πρωτότυπες γερμανικές πηγές. Για την βελτίωση των γερμανικών του, ο David Irving πέρασε ένα εξάμηνο στην Γερμανία εργαζόμενος σε ένα εργοστάσιο! Στο βιβλίο αυτό, ο συγγραφέας χρησιμοποιώντας αδημοσίευτες πηγές αλλά και προσωπικά ημερολόγια των πρωταγωνιστών παρουσιάζει την εικόνα της δίκης στην οποία ήδη το αποτέλεσμα ήταν προδιαγεγραμμένο. Ο δικαστής Robert H. Jackson είχε διοριστεί από τον πρόεδρο των Η.Π.Α. με σαφή στόχο την καταδίκη των εγκληματιών του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Και αυτό έγινε. Τι συνέβη όμως στη συνέχεια της καριέρας του δικαστή;
9. Η άγραφη διαταγή – Peter Longerich εκδόσεις Καλοκάθη
Κατά καιρούς έχουμε διαβάσει ότι η “Τελική λύση” δεν ήταν 100% απόφαση του Χίτλερ όπως επίσης ότι μπορεί να μη γνώριζε την έκταση που είχε πάρει η διαδικασία της εξόντωσης. Όλα αυτά έρχεται να τα ανατρέψει το βιβλίο του Peter Longerich παρουσιάζοντας το μεγαλύτερο έγκλημα του Β’ παγκοσμίου πολέμου. Ο Α. Χίτλερ σαφώς και γνώριζε αλλά πολύ περισσότερο, οργάνωσε το Ολοκαύτωμα. Το έκανε όμως με μεθοδικό τρόπο και κυρίως, χωρίς να αφήσει γραπτές εντολές και υπογεγγραμμένα έγγραφα που να υποδεικνύουν την ευθεία ανάμιξή του με το Ολοκαύτωμα. Ο συγγραφέας κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει την γλώσσα του δικτάτορα από όσα έγγραφα των Ναζί διασώθηκαν και μας παρουσιάζει τον πραγματικό του ρόλο στην εξόντωση του εβραϊκού και όχι μόνο πληθυσμού.
10. Δίκες των δοσίλογων 1944-1949 – Δημήτρης Κουσουρής εκδόσεις Πόλις
Πέρα από τους κατακτητές, ο λαός κάθε κατακτημένης χώρας είχε να αντιμετωπίσει και τους δοσίλογους που συνεργάστηκαν με τον εισβολέα. Η Ελλάδα δε θα μπορούσε να ξεφύγει από αυτό και στο βιβλίο του Δημήτρη Κουσουρή, θα δούμε πως οι συνεργάτες των Γερμανών στο Β’ παγκόσμιο πόλεμο ήρθαν αντιμέτωποι με την δικαιοσύνη. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του βιβλίου, πέρα από την εξαντλητική έρευνα του συγγραφέα, είναι η λειτουργία του διαλυμένου από τον πόλεμο κράτους σε συνθήκες ακραίας πόλωσης. Πώς κινούνταν ιδεολογικά και τι επέλεξαν να κάνουν οι μάρτυρες της μίας ή της άλλης πλευράς όταν κλήθηκαν στο δικαστήριο; Ένα έργο που παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς τα χρόνια μετά τον πόλεμο καθόρισαν, εν πολλοίς, το νέο ελληνικό κράτος.
Ενδεχομένως να εκπλήξει τους γνώστες η απουσία βιβλίων όπως “Ο Β’ παγκόσμιος πόλεμος” του Ουίνστον Τσώρτσιλ, “Ο Άιχμαν στην Ιερουσαλήμ” της Χάνα Άρεντ ή τα βιβλία του Λόρενς Ρις. Σκοπός του άρθρου ήταν αφενός να παρουσιάσει μία ευρεία εικόνα για μία σειρά γεγονότων και αφετέρου να παρουσιάσει κάποια βιβλία που ίσως να μην έτυχαν της προσοχής που θα τους άξιζαν από το αναγνωστικό κοινό. Σε κάθε περίπτωση, αυτό που μένει είναι η μνήμη. Και η μνήμη πρέπει να μένει ζωντανή ώστε να αποφευχθεί η επανάληψη τέτοιων ακραίων φαινομένων όπως αυτό του Β’ παγκοσμίου πολέμου.
