Ο Georges Perec τρυπώνει στην πολυκατοικία της Σιμόν-Κρυμπελλιέ 11, επιλέγει τον αφηγηματικό τρόπο να μας κρατά γερά απ’ το χέρι και ξεκινά το παζλ.
Δωμάτιο-το-δωμάτιο χτίζει την ιστορία όχι απαραίτητα απ’ την αρχή, αλλά απ’ την κάθε αφορμή που ξυπνά μνήμες με παρονομαστή τα αντικείμενα του χώρου. Σκάλες, κάβες, κλιμακοστάσιο, δωμάτια, λουτρά, σαλόνια, κρεβατοκάμαρες, διαμερίσματα, μηχανοστάσιο και τόσες άλλες μικρές ή μεγάλες γωνιές που έχουν τόσα να πουν, με τόσα ακόμα –και πολύ περισσότερα– μικροαντικείμενα που έχουν τον λόγο τους να στέκονται εκεί.
Ο Georges Perec βρίσκει τον τρόπο να εστιάζει σε καθένα απ’ αυτά και ξεκινά απ’ την απλότητα της περιγραφής, για να κάνει τον αναγνώστη να χαθεί στην εικονοποίηση του χώρου, στη λεπτομερή απόδοση, αλλά και στη συνδυαστική αφορμή να πλάθει ιστορίες μέσα στον στατικό κόσμο ενός και μόνο χώρου, της πελώριας πολυκατοικίας που έχει τόσα να μας πει.
Για τον ίδιο –μέσα απ’ το βιβλίο– το κτίριο μοιάζει με παζλ, όπως όμως και η ζωή του καθενός, είτε ξετυλίγεται μέσα απ’ την ιστορία των πραγμάτων, είτε απ’ την αιτία που το καθένα υπάρχει στον χώρο και τα όσα βιώνουν οι ήρωες. Η υπερ-εξαντλητική (αν υπάρχει τέτοιος όρος) καταγραφή όλων των στοιχείων-αντικειμένων μπορεί να φανεί ότι ίσως κουράσει τον δέκτη, αλλά είναι ο τρόπος, το πείσμα και η βεβαιότητα που διαπνέει η γραφή, που τελικά απομακρύνουν τον καθέναν απ’ την κλασική υπόνοια των κουραστικών περιγραφών – συνήθως και άστοχων σε έργα άλλων, όχι όμως εδώ. Εδώ, ο συγγραφέας ξυπνά τον ενδιαφέρον με τον πιο απλό τρόπο και όσο η κάθε ιστορία εκτυλίσσεται αισθάνεσαι ότι ένας νέος κόσμος, ακόμα πιο τρελός και ευφάνταστος, ανοίγει μπροστά σου, για να κάνει τον κύκλο του και να καταλήξει στην αιτίαση της συγκεκριμένης αναφοράς.
Όλα μοιάζουν τόσο αυτόνομα, αλλά υπάρχει εκείνο το συνδετικό στοιχείο που τα κάνει ένα και μοναδικό παζλ· όπως ακριβώς και η ζωή όλων μας. Κομμάτια που χάνονται, που στέκονται ανάποδα, που θέλουν να μπουν σε μια τάξη και που κάθε δοκιμή κρύβει την αγωνία της. Κομμάτια αυτόνομης ζωής που από μόνα τους γίνονται ζωή, συνθέτουν ζωή και όταν ταιριάξουν φτιάχνουν απ’ την αρχή ζωή. Κι όταν τελικά αυτό το κομμάτι μοιάζει να είναι το τελευταίο, ήδη η ζωή έχει αλλάξει τα κομμάτια της και δείχνει ένα ακόμα παζλ έτοιμο να φτιαχτεί απ’ την αρχή.
Ο Georges Perec στιγματίζει τις ζωές των ηρώων του (η αναφορά ατόμων και προσώπων ξεπερνά στο συγκεκριμένο βιβλίο σε αριθμό τα 1500 και οι ιστορίες τους μοιάζουν άπειρές) μέσα στα 100 χρόνια ζωής της πολυκατοικίας. Από εκεί ξεκινά το παζλ κι εκεί τελειώνει, σε μία στιγμή, όπως ακριβώς και η ζωή όλων.
Τα αντικείμενα ξυπνούν μνήμες, πρόσωπα, καταστάσεις, συναισθήματα, δράσεις, ιστορίες, προσδοκίες και, με τη μοναδική αυτή αφήγηση, όλα χαρίζονται μπροστά στον αναγνώστη σαν το πρώτο κομμάτι απ’ το παζλ που πρόκειται να ξεκινήσει ο καθένας μας.
Τυχαίο δείγμα:
[…] Το γραφείο του Συρίλ Αλταμόν: ένα καλογυαλισμένο παρκέ-ψαροκόκαλο, μια ταπετσαρία με μεγάλα, χρυσοκόκκινα αμπελόφυλλα, και μερικά έπιπλα, που συνθέτουν ένα ωραίο, σοβαρό και άνετο σύνολο Regency: ένα γραφείο «Π» με εννιά συρτάρια από μαόνι που η επιφάνειά του είναι καλυμμένη μ’’ ένα σκούρο βερνικωτό ύφασμα, μια εβένινη κουνιστή πολυθρόνα ντυμένη με δέρμα και σε σχήμα πετάλου, και μια μικρή ανακλινόμενη πολυθρόνα, στιλ Recamier, από ροδόξυλο, με μπρούτζινα πόδια σκαλιστά σε σχήμα ονύχων λέοντος. Στον δεξιό τοίχο, μια μεγάλη τζαμωτή βιβλιοθήκη με αέτωμα σε σχήμα λαιμού κύκνου. Απέναντι, ένας μεγάλος πορτολάνος από χαρτί ενισχυμένο με ύφασμα, με κορνίζα από πλεκτά ξυλαράκια: πρόκειται για μια ελαφρώς κιτρινισμένη αναπαραγωγή του […]
Αν μπορείς, ξέφυγε απ’ τον χώρο και κάνε τα δικά σου, αν μπορείς, φίλε αναγνώστη.