Στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, επί της ομώνυμης οδού, βρίσκεται ο Άγιος Δημήτριος, ένας Ιερός Ναός που αποτελεί σημαντικότατο μνημείο της παλαιοχριστιανικής περιόδου. Είναι αφιερωμένος στον Άγιο Δημήτριο, πολιούχο της Θεσσαλονίκης και εξαιτίας της μεγάλης θρησκευτικής του σημασίας αλλά και του τεράστιου ιστορικού υπόβαθρου που διαθέτει ο ναός, προσελκύει καθημερινά τεράστιο αριθμό προσκυνητών ή και απλών επισκεπτών που προσεγγίζουν την ιστορική πτυχή του χώρου. Οι κατακόμβες που βρίσκονται στο υπόγειο μέρος του ναού του Αγίου Δημητρίου, αποτελούν επίσης ένα σημείο που προσφέρεται για εξερεύνηση και αναβίωση των γεγονότων που έλαβαν χώρα εκεί. Ο ναός είναι χτισμένος σε ρυθμό βασιλικής ελληνιστικού τύπου, όμως διαθέτει ποικίλα χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούν από τους υπόλοιπους. Η μνήμη του Αγίου Δημητρίου τιμάται στις 26 Οκτωβρίου του κάθε έτους, μαζί με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης.
Η Ιστορία του Ναού
Σύμφωνα με την παράδοση, ο ναός του Αγίου Δημητρίου είναι χτισμένος επάνω σε ένα συγκρότημα δημόσιων λουτρών, τα οποία δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν κατά τη ρωμαϊκή εποχή. Στα λουτρά αυτά, μαρτύρησε ο Άγιος μετά από ένα διάστημα φυλάκισης. Μετά το 313 μ.Χ., αποφασίστηκε, βάση του Διατάγματος των Μεδιολάνων, το οποίο προέβλεπε την ελεύθερη πίστη των ανθρώπων σε οποιονδήποτε θεό επιθυμούν, να χτιστεί ακριβώς στο σημείο μαρτυρίας του Αγίου, ένα μικρό προσευχητάριο. Πιστοί από ολόκληρο το κράτος, έφταναν στο προσευχητάριο αυτό με σκοπό να θεραπευθούν από ασθένειες, να ζητήσουν συγχώρεση των αμαρτιών τους και να προσευχηθούν για τους οικείους τους. Ανάμεσα στους πιστούς αυτούς ήταν και έπαρχος Ιλλυρικού Λεόντιος, ο οποίος έχοντας θεραπευθεί από βαριά ασθένεια, αποφάσισε να χτίσει ένα μεγαλοπρεπή ναό, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης και πίστης στον Άγιο Δημήτριο.
Δύο αιώνες περίπου αργότερα, περί το 630, μια μεγάλη πυρκαγιά έκαψε ολοσχερώς τον ναό. Τότε ο επίσκοπος Ιωάννης, με τη συνδρομή των εύπορων πολιτών, αποφάσισε να ανοικοδομήσει τον ναό, κάνοντας τον αυτή τη φορά ακόμα μεγαλύτερο, σε ρυθμό πεντάκλιτης βασιλικής. Εκεί μεταφέρθηκε και ο τάφος του Αγίου, που σύντομα μετατράπηκε σε σημαντικό προσκυνηματικό κέντρο. Το 630 μ.Χ., ο ναός του Αγίου Δημητρίου λεηλατείται από τους Σαρακηνούς και το 1185 από τους Νορμανδούς, οι οποίοι και προέβησαν σε απομάκρυνση του σκηνώματος του Αγίου, το οποίο επιστράφηκε πολλά χρόνια αργότερα στον ναό μόνο όμως εν μέρει. Κατά τον επόμενο αιώνα, πραγματοποιείται μια εξ ολοκλήρου ανακαίνιση της εκκλησίας και η ανοικοδόμηση ενός μικρού παρεκκλησίου αφιερωμένο στον Άγιο Ευθύμιο.
Κατά τη διάρκεια της κατάκτησης της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς, ο ναός του Αγίου Δημητρίου μετατράπηκε σε τζαμί. Η χριστιανική λατρεία εξακολούθησε να ασκείται σε ένα μικρό μέρος του ναού, όμως ταυτόχρονα δημιουργήθηκε και ένας νέος ναός αφιερωμένος επίσης στον Άγιο Δημήτριο, στη θέση που βρίσκεται σήμερα η Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης. Μετά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας, ο ναός επιστράφηκε και πάλι στους χριστιανούς, οπότε και άρχισε να επαναλειτουργεί το 1912.
Οι περιπέτειες όμως για την εκκλησία, όπου φυλάσσονταν τα λείψανα του Αγίου Δημητρίου, δεν σταματούν εδώ. Το 1917, η μεγάλη πυρκαγιά που ξεσπάει στη Θεσσαλονίκη και ισοπεδώνει το μεγαλύτερο μέρος της, καταστρέφει ολοσχερώς και τον ναό. Τριάντα χρόνια μετά, ξεκινάνε οι διαδικασίες αναστήλωσης του, οι οποίες σκοπό είχαν τη δημιουργία ενός πανομοιότυπου ναού, με αντιγραφή στα αρχιτεκτονικά στοιχεία που διέθετε ο προηγούμενος. Τελικά, η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου, δόθηκε και πάλι στους πιστούς στις 26 Οκτωβρίου 1949, την ημέρα γιορτής του Αγίου και απελευθέρωσης της πόλης. Το γεγονός αυτό συνόδεψε και η επιστροφή των λειψάνων του Αγίου Δημητρίου, τα οποία είχαν απομακρυνθεί από τον ναό κατά τη διάρκεια της λεηλασίας του από τους Νορμανδούς.
O Άγιος Δημήτριος σήμερα
Στη σημερινή εποχή, ο Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Θεσσαλονίκης, αποτελεί έναν πόλο έλξης για τους θρησκευτικούς επισκέπτες. Ο πλούσιος γλυπτικός διάκοσμος που στολίζει μοναδικά τον ναό, τα υπέροχα ψηφιδωτά, δύο εκ των οποίων διασώθηκαν της πυρκαγιάς και χρονολογούνται από τον 5ο και 9ο αιώνα, οι σημαντικότατες τοιχογραφίες, οι οποίες παρά τις μεγάλες αλλοιώσεις τους καταφέρνουν να διατηρήσουν την μεγαλοπρέπεια των μορφών που απεικονίζουν και φυσικά η κρύπτη, που είναι τοποθετημένη στο σημείο που κάποτε βρίσκονταν τα ρωμαϊκά λουτρά και στον τόπο όπου μαρτύρησε ο Άγιος, είναι μερικά μόνο από τα στοιχεία που κάνουν τόσο ενδιαφέρουσα και αναπόφευκτη την επίσκεψη στον συγκεκριμένο ναό. Στο εσωτερικό της κρύπτης λειτουργεί έκθεση, που περιλαμβάνει γλυπτά του ναού, προερχόμενα από τις διάφορες φάσεις μέσα από τις οποίες πέρασε. Επιπλέον, στο εσωτερικό του, πέραν του Αγίου Δημητρίου, φυλάσσονται τα λείψανα των Αγίων Ανυσίας και Γρηγορίου Καλλίδου. Από το έτος 1988 και μετά, ο ναός ανακηρύχτηκε ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, το οποίο προστατεύεται από την UNESCO.
Πηγές:
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%99%CE%B5%CF%81%CF%8C%CF%82_%CE%9D%CE%B1%CF%8C%CF%82_%CE%91%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%94%CE%B7%CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85_%CE%98%CE%B5%CF%83%CF%83%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BD%CE%AF%CE%BA%CE%B7%CF%82
- http://www.inad.gr/
- http://www.religiousgreece.gr/ieroi-naoi/-/asset_publisher/DkphoauWgHzL/content/i-n-agiou-demetriou
- http://inthessaloniki.com/el/item/%CE%BD%CE%B1%CF%8C%CF%82-%CE%B1%CE%B3%CE%AF%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%B7%CE%BC%CE%B7%CF%84%CF%81%CE%AF%CE%BF%CF%85/
