Κοντά στην γραφική συνοικία της Ακρόπολης και της Πλάκας, βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος της Ρωμαϊκής Αγοράς, που κοσμεί το κέντρο της Αθήνας αρκετούς αιώνες. Είναι το μέρος, που συναντάς κάθε φορά, όταν αποφασίζεις να περιηγηθείς τις παλιές γειτονιές της Πλάκας, ενώ τα βράδια η φωταγώγηση του χώρου κάτω από την υπέρλαμπρη Ακρόπολη συνιστά μία υπέροχη εικόνα, που ελκύει τους πάντες. Η Ρωμαϊκή Αγορά, χτισμένη στο διάστημα μεταξύ 19ου και 11ου αιώνα π.Χ., αποτέλεσε το πρώτο οργανωμένο εμπορικό κέντρο της πόλης και την κεντρική αγορά κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους, όπου πραγματοποιούνταν εμπορικές συναλλαγές και συναθροίσεις.
Ιστορικό υπόβαθρο
Η πρωτοβουλία για το χτίσιμο της Ρωμαϊκής Αγοράς πάρθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα το 51 π.Χ. Το 47 π.Χ. ξεκίνησαν κάποια σχέδια, τα οποία όμως διακόπηκαν, ενώ όπως προανέφερα, η κατασκευή ολοκληρώθηκε στο διάστημα 19 και 11 αιώνα π.Χ. Η επιλογή της συγκεκριμένης τοποθεσίας για την δημιουργία της Ρωμαϊκής Αγοράς ήταν στρατηγικής σημασίας, καθώς επιθυμούσαν να βρίσκεται ανάμεσα στην Ακρόπολη και την Αρχαία Αγορά. Αποτέλεσε συνέχεια της Αρχαίας Αγοράς, ενώ συνέβαλε στην πραγματοποίηση των καθημερινών αναγκών των πολιτών. Τις δύο αγορές συνέδεε ένας δρόμος, ο οποίος ήταν διακοσμημένος με μία Ιωνική στοά. Στο σύνολό της η Ρωμαϊκή Αγορά περιβαλλόταν από κίονες Ιωνικού ρυθμού. Η ανατολική πλευρά της αγοράς φιλοξενούσε διάφορα καταστήματα, στα οποία γινόταν το εμπόριο λαδιού, ενώ αρκετά σημαντική είναι η πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς που διασώζεται μέχρι σήμερα. Αποτελούσε το ένα από τα δύο πρόπυλα, συγκεκριμένα το δωρικό και μία από τις δύο κύριες εισόδους του κτηρίου. Η πύλη ήταν αφιερωμένη στην αρχηγό της πόλης, τη θεά Αθηνά και χρηματοδοτήθηκε από τον Ιούλιο Καίσαρα και αργότερα από τον Καίσαρα Αύγουστο. Η πύλη αποτελούνταν από τέσσερις δωρικούς κίονες, ήταν χτισμένη ανάμεσα σε δύο σημαντικές οδούς, ενώ “έβλεπε” στο δρόμο, που ερχόταν από την Αρχαία Αγορά. Στο κέντρο του έργου βρισκόταν ο ανδριάντας του Λουκίου Καίσαρα.
Τον 2ο αιώνα μ.Χ., με την κυριαρχία του αυτοκράτορα Αδριανού προστέθηκε στην πύλη επιγραφή, που καθόριζε τις φορολογικές υποχρεώσεις των εμπόρων λαδιού. Επί Τουρκοκρατίας η πύλη της Αρχηγέτιδος Αθηνάς, αποκαλούνταν πύλη του παζαριού, καθώς εκεί πραγματοποιούνταν το παζάρι του σιταριού. Το 1843 ο ναός του Προφήτη Ηλία (“Παναγία των Καταλανών”) κατεδαφίσθηκε ενώ τον 20ό αιώνα ανασκάφηκε και πάλι από Αρχαιολόγους.
Κτίρια της Ρωμαϊκής Αγοράς
Ένα από τα σημαντικά κτίσματα της Ρωμαϊκής Αγοράς ήταν η Βιβλιοθήκη του Αδριανού. Κτισμένη το 132 μ.Χ. από τον αυτοκράτορα Αδριανό περιλάμβανε εσωτερική αυλή διαμορφωμένη σε κήπο και μακρόστενη δεξαμενή στο κέντρο. Στην ανατολική πλευρά βρίσκονταν οι αίθουσες, που φιλοξενούσαν τους παπύρους. Αποτελούσε την μεγαλύτερη βιβλιοθήκη της πόλης, περιλαμβάνοντας ιστορικά και φιλολογικά βιβλία, αλλά και άλλα αρχεία της πόλης. Επίσης διέθετε δύο αίθουσες, που χρησίμευαν ως αμφιθέατρα, όπου γίνονταν διαλέξεις, καθώς και άλλες μικρότερες, τα αναγνωστήρια. Το 267 μ.Χ. η βιβλιοθήκη κατά την επιδρομή των Ερούλων καταστράφηκε και δέκα χρόνια αργότερα ενσωματώθηκε στο Υστερορωμαϊκό τείχος της πόλης. Στους χριστιανικούς χρόνους τον κεντρικό χώρο κατέλαβαν διαδοχικά τρεις εκκλησίες.
Ένα ακόμη σημαντικό κτήριο της Ρωμαϊκής Αγοράς είναι το Ωρολόγιον του Κυρρήστου ή “Πύργος των Ανέμων”. Πρόκειται για ένα οκταγωνικό κτήριο που κατασκευάστηκε το 47 π.Χ. από τον αστρονόμο Ανδρόνικο Κυρρήστη. Στο επάνω μέρος αναπαρίσταται ανάγλυφα ο άνεμος. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός, ότι στην κορυφή της σκεπής υπήρχε ένας χάλκινος Τρίτωνας-ανεμοδείκτης, που έδειχνε την κατεύθυνση των ανέμων, που απεικονίζονται όπως προανέφερα προσωποποιημένοι κρατώντας τα σύμβολά τους. Τα ονόματα τους, τα οποία είναι χαραγμένα, είναι Βορέας (βόρειος), Καικίας (βορειοανατολικός), Απηλιώτης (ανατολικός), Εύρος (νοτιοανατολικός), Νότος (νότιος), Λιψ (νοτιοδυτικός), Ζέφυρος (δυτικός), Σκίρων (βορειοδυτικός). Ήταν ένας έξυπνος τρόπος, με τον οποίο οι έμποροι μπορούσαν να υπολογίσουν την ώρα, που θα έφταναν τα εμπορεύματά τους στον Πειραιά. Διέθετε επίσης ηλιακό ρολόι, ενώ στο εσωτερικό λειτουργούσε και ένα υδραυλικό για τις στιγμές, που επικρατούσε συννεφιά. Το μνημείο κατατάσσεται στον κορινθιακό ρυθμό, ενώ το εσωτερικό του στο δωρικό ρυθμό.
Κατά την διάρκεια της τουρκοκρατίας μετατράπηκε σε τεκέ, δηλαδή μουσουλμανικό μοναστήρι. Στην σημερινή εποχή είναι γνωστότερο ως ο “Πύργος των Ανέμων”, όνομα που αποδόθηκε από τον Βιτρούβιο, ενώ αποκαλείται και “Αέρηδες” όπως και η ομώνυμη περιοχή της Πλάκας γύρω από αυτό. Άξιο θαυμασμού αυτό το μνημείο, καθώς αποτελεί τον αρχαιότερο μετεωρολογικό-ωρομετρικό σταθμό του κόσμου!
Ένα ακόμη κτίσμα είναι οι Βεσπασιανές. Πρόκειται για ένα τετράγωνο κτίριο, που δημιουργήθηκε τον 1ο αιώνα μ.Χ. και αποτέλεσε τα δημόσια αποχωρητήρια της Ρωμαϊκής Αγοράς. Το όνομα προέρχεται από τον αυτοκράτορα Βεσπασιανό, ο οποίος κατασκεύασε και άλλα παρόμοια κτίρια, που η χρήση τους γινόταν επί πληρωμή. Επρόκειτο για ένα ορθογώνιο κτίριο με μία τετράγωνη αίθουσα που διέθετε πάγκους. Κάτω από αυτούς υπήρχε ένα βαθύ κανάλι με κλίση, για να διοχετεύονται οι ακαθαρσίες στον κεντρικό αγωγό της πόλης με την συνεχή ροή νερού, το οποίο συνέβαλε στον καθαρισμό των αποχωρητηρίων.
Τέλος γνωστό είναι το Αγορανομείον, το οποίο χτίστηκε τον 1ο αιώνα μ.Χ. Φαίνεται ότι είναι ψηλότερο από τα υπόλοιπα κτήρια, ενώ η πρόσβαση πραγματοποιούνταν μέσω μεγάλης κλίμακας. Η πρόσοψή του περιλαμβάνει τρεις αψίδες από γκρίζο μάρμαρο Υμηττού. Στο επιστύλιο της πρόσοψης υπήρχε επιγραφή που επισήμαινε, ότι ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Αρχηγέτιδα και τους Σεβαστούς θεούς. Σύμφωνα με τον Αρχαιολόγο Michael Hoff ήταν αφιερωμένο στην λατρεία αυτοκρατορικής οικογένειας (Σεβαστείο).
Αντιλαμβανόμαστε, ότι η εμπορική Αρχαία Αγορά, που ευδοκιμούσε για μισή χιλιετία, συνεχίστηκε από την ίδρυση της Ρωμαϊκής Αγοράς, όπου συγκεντρώθηκαν όλα τα εμπορικά της πόλης σε ένα κλειστό κτήριο. Το γεγονός αυτό δημιούργησε ένα εμπορικό κέντρο, που προσιδιάζει την σημερινή έννοια.
Πηγές:
- http://www.ancientathens3d.com/el/romaiki-agora-vivliothiki-adrianou/
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A1%CF%89%CE%BC%CE%B1%CF%8A%CE%BA%CE%AE_%CE%91%CE%B3%CE%BF%CF%81%CE%AC_%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%91%CE%B8%CE%AE%CE%BD%CE%B1%CF%82
- https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%AD%CF%81%CE%B7%CE%B4%CE%B5%CF%82_(%CE%BC%CE%BD%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%AF%CE%BF)
- http://www.eie.gr/archaeologia/gr/chapter_more_5.aspx
Σύνταξη κειμένου: Στεφανία Αποστόλου
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου