Δύο κουλτούρες συγκρούονται στο ντοκιμαντέρ “American Factory”. Δύο κουλτούρες, πολιτισμικές και εργασιακές. Ποια θα είναι τα αποτελέσματα;
“Κάτω από την ίδια στέγη”
Το American Factory μας εισάγει στον κόσμο της πανίσχυρης κινεζικής εταιρείας κατασκευής γυαλιού, Fuyao. Όλα ξεκινάνε όταν ο διευθυντής της Fuyao, Cho Tak Wong, αποφασίζει να χτίσει ένα εργοστάσιο σε αμερικάνικο έδαφος, επεκτείνοντας έτσι την επιχείρηση και ανακαλύπτοντας τη Δυτική εργασιακή κουλτούρα. Η ιδέα πίσω από αυτή την κίνηση είναι απλή και αρκετά φιλόδοξη. Κινέζοι και Αμερικάνοι εργάτες θα δουλεύουν μαζί κάτω από την ίδια “στέγη”. Πρωτότυπη και έξυπνη ιδέα, έτσι; Τα ντοκουμέντα που μας παρουσιάζει το American Factory, δείχνουν κάτι άλλο.
Στην αρχή, όλα φαίνονται να είναι στη θέση τους. Οι εργάτες των δυο χωρών είναι ενθουσιασμένοι να δουλέψουν μαζί, οι εταίροι της Fuyao έχουν μεγαλεπίβολα σχέδια και οι “τροχοί είναι έτοιμοι να γυρίσουν”.
Αυτό που θα δούμε στη συνέχεια θα κλιμακωθεί από μια μικρή αντιπαράθεση για την διακόσμηση του εργοστασίου και μικρές κόντρες στον τρόπο λειτουργίας, μέχρι μαζικές απολύσεις, ευθείες αντιπαραθέσεις και πικετοφορίες.
Άμεση ανταπόκριση
Στο American Factory, oι σκηνοθέτες Steven Bognar και Julia Reichert επιλέγουν μια άμεση οπτική των γεγονότων που διαδραματίζονται στην εταιρεία Fuyao και όχι μόνο. Ο κινηματογραφικός φακός ακολουθεί σαν σκιά, τους εργάτες και τα στελέχη της εταιρείας. Με αυτό τον τρόπο έχουμε σαν θεατές την ευκαιρία να βιώσουμε αυτό που βιώνουν οι πάντες μέσα στην εταιρεία. Υπό μια έννοια γινόμαστε αόρατοι θεατές του μηχανισμού και του κάθε “μικρογραναζιού” της Fuyao.
Εκεί φυσικά έγκειται και όλη η μαγεία του συγκεκριμένοι ντοκιμαντέρ. Δεν αποτυπώνει με ψυχρό τρόπο τα γεγονότα, αλλά θέλει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη αμεσότητα να μας εισάγει σε αυτά. Ο φακός βρίσκεται παντού μέσα στη εταιρεία. Είναι σαν ένα αναπόσπαστο κομμάτι αυτής. Οποιαδήποτε κόντρα, διάλογος και συγκεντρώσεις εργαζομένων γίνονται, δεν ξεφεύγουν από το “μάτι” των Bognar και Reichert.
Το American Factory βασίζεται στη μέθοδο που ονομάζεται “fly-on-the-wall” και είναι αυτό ακριβώς που αναφέρθηκε πιο πάνω.
Επιπλέον, το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ δεν βασίζεται καθόλου σε συνεντεύξεις των πρωταγωνιστών του. Αυτό θα μείωνε την αμεσότητα. Αντιθέτως, βασίζεται εξ’ολοκλήρου στα πλάνα και στις “εσωτερικές σκέψεις” των εργαζομένων και των στελεχών, που λειτουργούν σαν μια είδους αφήγηση των τεκταινόμενων.
Δυο ετερώνυμα στοιχεία … που δεν έλκονται
Αυτό που οι Bognar και Reichert φροντίζουν να μας δείξουν εξ’αρχής, είναι ότι τα πράγματα μάλλον δεν θα λειτουργήσουν ανάμεσα σε Κινέζους και Αμερικάνους. Από την πρώτη στιγμή που πατάνε στο εργοστάσιο της Αμερικής, οι Κινέζοι εταίροι έχουν κάποιες… ενστάσεις, όσον αφορά τη διαρρύθμιση και τη διακόσμηση του χώρου. Από εκεί και μόνο καταλαβαίνουμε εμείς οι θεατές, ότι τα πράγματα δεν θα κυλήσουν ομαλά. Αναρωτιόμαστε το εξής:
“αν υπάρχουν προστριβές για τόσο ασήμαντα θέματα, τι θα ακολουθήσει σχετικά με πιο πρωτόλειες λειτουργίες;”
Και αυτό ακριβώς μας παρουσιάζεται στο American Factory. Μια διαφορά κουλτούρας που δυστυχώς ή ευτυχώς φτάνει στη ρίζα των δυο διαφορετικών κοινωνιών και δεν μπορεί να αλλάξει εν ριπή οφθαλμού. Μια κουλτούρα που εκτός από εργασιακή είναι πλέον και πολιτισμική. Ο τρόπος που λειτουργούν Κινέζοι και Αμερικάνοι δεν μπορεί να γεφυρωθεί με τόσο απλό τρόπο και σίγουρα, όχι σε μια εταιρεία δισεκατομμυρίων που πρέπει να λειτουργεί με ακρίβεια ρολογιού.
Η πιο σοκαριστική ίσως στιγμή του ντοκιμαντέρ, είναι όταν ορισμένα στελέχη της Fuyao -όλοι Αμερικανοί- πηγαίνουν ένα ολιγοήμερο ταξίδι στη Κίνα, ώστε να δουν με τα μάτια τους πως λειτουργεί ένα αντίστοιχο εργοστάσιο της Fuyao εκεί. Δεν ξέρω αν μπορώ να εκφράσω απόλυτα, το πόσο συγκλονιστικό ήταν αυτό που είδα.
Ο φακός μας δείχνει Κινέζους εργάτες να παρατάσσονται σαν στρατιώτες που δίνουν πρωινή αναφορά. Που κυκλοφορούν σε ουρές, ντυμένοι όλοι το ίδιο, χωρίς ίχνος διαφοροποίησης ή χαλαρότητας. Ο φακός μας δείχνει ένα “χαλαρό” εργασιακό πάρτι, όπου ακόμη και τα τραγούδια και οι χοροί, που εκτελούνται από μικρά κοριτσάκια, πραγματεύονται τους μηχανισμούς εργασίας της Fuyao. Εμείς, όπως και οι Αμερικάνοι που βρίσκονται εκεί, -των οποίων την αντίδραση “φροντίζει” να αποτυπώσει ο φακός με απόλυτη καθαρότητα- δεν μπορούμε παρά να μείνουμε με ανοιχτό το στόμα. Όχι επειδή ο τρόπος εργασίας στη Κίνα είναι κακός, αλλά επειδή είναι διαμετρικά αντίθετος από αυτόν του Δυτικού πολιτισμού.
Στη Κίνα οι άνθρωποι ζουν για να εργάζονται, ενώ στην Αμερική εργάζονται για να ζουν. Τουλάχιστον αυτό το μήνυμα μας περνάει ακούσια ή εκούσια –εσείς θα το αποφασίσετε αυτό– το American Factory.
American Factory: ένα συγκλονιστικό ντοκιμαντέρ
Εν κατακλείδι, δεν χρειάζεται να σας πω αν αξίζει να δείτε το American Factory, γιατί νομίζω ότι εξέφρασα τις εντυπώσεις μου με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ακρίβεια. Το ντοκιμαντέρ αυτό λειτουργεί σχεδόν καταλυτικά, ώστε να καταλάβουμε το πολιτισμικό και εργασιακό χάσμα ανάμεσα σε Ανατολή και Δύση. Δεν ξέρω αν αυτό είναι καλό ή κακό, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα.
Οι σκηνοθέτες Steven Bognar και Julia Reichert με πολύ αποτελεσματικό τρόπο αποτυπώνουν τη πραγματικότητα αυτή, που τυχαίνει να βρίσκεται εντός των γκρίζων τοίχων ενός εργοστασίου κατασκευής γυαλιού.
Το ντοκουμέντο αυτό που λέγεται American Factory είναι ένα από τα καλύτερα ντοκιμαντέρ του Netflix!
