Η έννοια της λέξης λόγος στην αρχαία Ελλάδα αναφερόταν τόσο στην ικανότητα της λογικής σκέψης του ανθρώπου, όσο και στην ικανότητά του να επικοινωνεί μέσω της γλώσσας. Η γλώσσα, λοιπόν, αποτελεί ένα σύνολο και σύστημα συγκεκριμένων συμβόλων, το οποίο δίνει τη δυνατότητα έκφρασης και σκέψης. Αν αναλογιστούμε τον πρωτόγονο άνθρωπο είναι ανέφικτο να φανταστούμε πως δεν υπήρχε ένας κώδικας επικοινωνίας, κραυγές ή νοήματα, ώστε να εξυπηρετηθούν οι βασικές του ανάγκες και η δυνατότητα επικοινωνίας και συνεργασίας με το ευρύτερο περιβάλλον του. Λαμβάνοντας υπόψη τα σημερινά δεδομένα, η γλώσσα συνεχίζει να αποτελεί ένα σύστημα επικοινωνίας. H σκέψη από την άλλη πλευρά μεταδίδεται κληρονομικά. Αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου χάρη στις επιρροές του κοινωνικού περιβάλλοντος.
Η κατάκτηση της γλωσσικής επικοινωνία (λόγος, ομιλία) και η ωρίμανση του γλωσσικού συστήματος επικοινωνίας, ξεκινά από τις πρώτες μέρες ζωής του βρέφους και συνεχίζεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου. Δυστυχώς όμως κατά τη διάρκεια της ζωής του, εξαιτίας διαταραχών εγκεφαλικών αγγείων υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μην μπορεί μερικώς ή ολικώς να μιλήσει. Αυτή η μερική ή ολική απώλεια της γλωσσικής ικανότητας ενηλίκων και παιδιών ονομάζεται επιστημονικά αφασία. Ο όρος προέρχεται από το αρχαιοελληνικό ρήμα φημί, το οποίο σημαίνει λέω, ισχυρίζομαι. Σε συνδυασμό με το στερητικό α- δηλώνουν ακριβώς αυτή την απώλεια ομιλίας.
Όταν μιλά βέβαια κάποιος για αφασία χρειάζεται να επισημανθεί σε ποια φάση αναφέρεται, καθώς υπάρχουν αφασίες με ρέοντα λόγο και αφασίες με μη ρέοντα λόγο.
Τύποι αφασίας
- Αφασίες με ρέοντα λόγο είναι: αφασία Wernicke, κατονομαστική αφασία, αφασία αγωγής και διαφλοιώδης αισθητική αφασία. Σε αυτά τα είδη τα άτομα έχουν καλή έκφραση, άρθρωση, φυσιολογικό μήκος φράσεων και προσωδίας. Παρουσιάζουν όμως δυσκολίες στην ακουστική κατανόηση.
- Αφασίες με μη ρέοντα λόγο είναι: αφασία Broca, ολική αφασία, διαφλοιώδης κινητική αφασία και διαφλοιώδης μικτή αφασία. Σε αυτές τις περιπτώσεις παρουσιάζονται δυσκολίες στην εκφορά του λόγου, μικρό μήκος φράσεων και διαταραγμένη προσωδία.
Για παράδειγμα η αφασία τύπου Wernicke χαρακτηρίζεται από την ελλιπή ικανότητα του ατόμου να κατανοεί και να αντιλαμβάνεται τη σημασία των λέξεων που παράγει στον προφορικό και στο γραπτό λόγο. Πολλές φορές οι ασθενείς με αφασία τύπου Wernicke μιλούν συνεχώς χρησιμοποιώντας ακόμα και λέξεις που δεν υπάρχουν.
Οι ασθενείς τύπου Broca, χαρακτηρίζονται από περιορισμένη ικανότητα έκφρασης προφορικού λόγου, μέτριο βαθμό δυσκολίας όσον αφορά την κατανόηση της γλώσσας, με αποτέλεσμα ίσως να μπορούν να διαβάζουν, αλλά να παρουσιάζουν δυσκολίες στη γραφή. Συνήθως έχουν επίγνωση των λαθών τους.
Τρόποι αντιμετώπισης
Όσον αφορά τις κατάλληλες θεραπείες για την αφασία οι παράγοντες από τους οποίους εξαρτώνται ποικίλουν. Η επιλογή θεραπείας εξαρτάται από την ηλικία του ατόμου, την κατάσταση υγείας του, το είδος αφασίας και τα αίτια της εγκεφαλικής βλάβης. Υπάρχουν περιπτώσεις, στις οποίες ίσως χρειαστεί νευροχειρουργική επέμβαση. Υπάρχουν όμως και αρκετές περιπτώσεις που τα συμπτώματα μπορούν να βελτιωθούν χωρίς θεραπεία, συνήθως με την εφαρμογή ειδικών μεθόδων λογοθεραπείας.
Ο ρόλος του λογοθεραπευτή λοιπόν είναι ιδιαίτερα σημαντικός από την πρόληψη, έως και την αποκατάσταση της αφασίας. Αν τα συμπτώματα της αφασίας παραμείνουν για περισσότερο διάστημα από όσο γίνεται συχνά (περίπου 3 μέρες), τότε η άμεση αποκατάσταση μέσω της λογοθεραπείας, προκαλεί αυξημένη λειτουργικότητα στις απομείνασες δεξιότητες. Ακόμα και ολοκληρωτική επαναφορά μέσα στο πρώτο τρίμηνο της θεραπείας σε ήπιες περιπτώσεις. Στις δύσκολες βέβαια περιπτώσεις η συνεργασία μεταξύ λογοθεραπευτή και ασθενή απαιτεί χρόνο χωρίς να εγγυάται ο λογοθεραπευτής, σε σπάνιες περιπτώσεις, την πλήρη αποκατάσταση του ασθενή.
Ο στόχος του λογοθεραπευτή είναι η αποκατάσταση της επικοινωνίας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί είτε λεκτικά, όταν η ικανότητα του λόγου έχει διατηρηθεί, είτε μέσω ειδικών εκπαιδευτικών τεχνικών, όπως η νοηματική, η μίμηση, η ζωγραφική, τα σήματα, και οι πίνακες επικοινωνίας. Οι μέθοδοι αυτοί αποτελούν αποτελεσματικό τρόπο παρέμβασης σε άτομα που χρειάζονται ειδική διαπαιδαγώγηση.
Εκπαιδευτικές τεχνικές
Τέλος, προκειμένου να αποφευχθεί η αφασία χρειάζεται να ακολουθεί ο καθένας ένας τρόπος ζωής που δε φέρει εμπόδιο στη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου, όπως το κάπνισμα, η υψηλή αρτηριακή πίεση. Σε άτομα όμως που πάσχουν από αφασία, ειδικές τεχνικές όπως η αργή ομιλία και η επανάληψη των λέξεων, η χρήση σχημάτων ή νοημάτων μπορεί να βοηθήσουν στην αποτελεσματικότερη επικοινωνία τους. Το ευρύτερο περιβάλλον μέσα στο οποίο ζουν, όπως είναι η οικογένεια και οι κοντινοί συγγενείς χρειάζεται να παρέχουν την κατάλληλη συναισθηματική στήριξη στα άτομα με αφασία, καθώς λόγω της καλής αντίληψης που διαθέτουν, ίσως έχουν επηρεαστεί ψυχολογικά από τη διαταραχή.
Πως μπορούμε να βελτιώσουμε την επικοινωνία μας με ασθενείς που πάσχουν από αφασία;
Πηγές που χρησιμοποιήθηκαν στο άρθρο αυτό:
kentro-exelixi.gr
mpoxatziar.gr
iatronet.gr
