Υπάρχει μια σειρά επικίνδυνων ερωτήσεων, οι οποίες δεν έχουν ακριβή απάντηση και με αυτές, θα ξεκινήσω. Εμπιστεύεσαι τα μάτια σου; Μπορείς στα αλήθεια να είσαι σίγουρος ότι αυτό που βλέπεις είναι η πραγματικότητα; Πιστεύεις ότι θα μπορούσαν άλλοι παράγοντες εκτός από την καλή λειτουργία της όρασης, να επηρεάσουν την κρίση και την αντίληψή σου; Αυτές είναι οι ερωτήσεις, με τις οποίες θα ασχοληθούμε εδώ, θέλοντας να απαντήσουμε, ποιοι μπορεί να είναι τελικά οι παράγοντες που επηρεάζουν την οπτική αντίληψη. Ως αναφορά θα πάρουμε, πειράματα που έγιναν από τον προηγούμενο κιόλας αιώνα από γνωστούς επιστήμονες και ερευνητές.
Το πρώτο πείραμα που θα εξετάσουμε, έγινε από τους Leuba και Lucas και διεξήχθη το 1945. Τρεις διαφορετικοί άνθρωποι, κλήθηκαν να συμμετάσχουν σε αυτό το πείραμα, αφού πρώτα πέρασαν από μια διαδικασία βαθιάς ύπνωσης, προκειμένου να δημιουργηθούν τρεις διαφορετικές διαθέσεις: άγχος, χαρά, θυμός. Ο πρώτος λοιπόν, όταν επανήλθε, ένιωθε αγχωμένος, ο δεύτερος είχε μια πολύ εύθυμη διάθεση και ο τρίτος ένιωθε εκνευρισμένος, με πολύ αρνητική διάθεση. Και οι τρεις, κλήθηκαν να περιγράψουν μια εικόνα, που τους έδειξαν οι ερευνητές. Αυτή η εικόνα, ήταν μια φωτογραφία που παρουσίαζε μια ομάδα τεσσάρων φοιτητών, να ακούνε ραδιόφωνο, καθισμένοι σε ένα γκαζόν, μια ηλιόλουστη μέρα και δίπλα τους να κείτονται μερικά βιβλία. Ο πρώτος, περιέγραψε την εικόνα ως εξής: “Ακούνε ένα ματς φούτμπολ ή κάποιο διεθνές ματς. Μάλλον είναι σκληρό παιχνίδι. Ο ένας φαίνεται σαν να μην κερδίζει η ομάδα του”. Ο δεύτερος, ως εξής: “Πλήρης εκτόνωση. Δεν έχουν πολλά να κάνουν – απλώς κάθονται, ακούνε και ξεκουράζονται. Δεν έχουν πολλά να σκεφθούν”. Και ο τρίτος ως εξής: “Κάποιος χαλάει ένα καλοσιδερωμένο παντελόνι ξαπλώνοντας κάτω κατ’ αυτό τον τρόπο. Προσπαθούν να μελετήσουν χωρίς επιτυχία”. Το συμπέρασμα που ευλόγως προκύπτει από αυτό το πείραμα, είναι ότι η συναισθηματική κατάσταση επηρεάζει και παραμορφώνει την οπτική μας αντίληψη.
Δύο χρόνια μετά , ακολούθησε ένα πείραμα από τους Jerome Bruner και Cecile Goodman το 1947 και ασκήθηκε πάνω σε δύο ομάδες παιδιών. Η πρώτη ομάδα, προερχόταν από αντίξοες οικονομικές συνθήκες, από μια φτωχική γειτονιά της Βοστώνης και η δεύτερη, από μια εύπορη οικονομική κατάσταση, στην ίδια πόλη. Η διαδικασία είχε ως εξής: Και από τις δύο ομάδες, ζητήθηκε να εκτιμήσουν το μέγεθος των νομισμάτων, τα οποία τοποθετήθηκαν πάνω σε ένα τραπέζι. Η πρώτη ομάδα, περιεργάζοντας την εικόνα που είχαν μπροστά τους, υπερεκτίμησε την αξία των χρημάτων, ενώ η δεύτερη, έχοντας μπροστά τους το ίδιο ακριβώς θέαμα που είχε και η πρώτη, εκτίμησαν ότι τα νομίσματα ήταν πολύ λιγότερα, από ότι τελικά ήταν. Αυτό λοιπόν το πείραμα, βοήθησε στην κατανόηση, ότι οι κοινωνικές αξίες και οι ατομικές ανάγκες ενός ανθρώπου, μπορούν να επηρεάσουν την οπτική του αντίληψη.
Δεκαεφτά χρόνια μετά, το 1964, ακολούθησε ένα διαφορετικού περιεχομένου πείραμα, από τους Dannenmaier και Thumin. Οι ερευνητές, ζήτησαν από 46 σπουδαστές της νοσηλευτικής, να εκτιμήσουν το ύψος του βοηθού διευθυντή, του καθηγητή και δύο συναδέλφων του. Το αποτέλεσμα αυτού του πειράματος, ήταν, ότι υπήρχε μια θετική σχέση μεταξύ του αντιλαμβανόμενου γοήτρου και του εκτιμώμενου ύψους. Δηλαδή, τα άτομα που είχαν υψηλή θέση, εκτιμώταν ότι ήταν ψηλότεροι από ότι πραγματικά ήταν και εκείνα που είχαν κατώτερες θέσεις, κοντύτερα από ότι ήταν. Από αυτό, καταλαβαίνουμε ότι, η σημασία που δίνουμε στους ανθρώπους λόγω της εξουσίας που διαθέτουν, επηρεάζει την οπτική μας κρίση.
Αυτές οι περιπτώσεις, μας οδηγούν στην συνειδητοποίηση, ότι παράγοντες όπως, η κοινωνική θέση, η ψυχολογική κατάσταση και οι αξίες μπορούν να καθορίσουν την “πραγματικότητα” μας, επηρεάζοντας την οπτική μας αντίληψη και κατά συνέπεια, διαμορφώνοντας και πλάθοντας τον κόσμο γύρω μας, με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Το ηθικό δίδαγμα; Το πως βλέπεις τον κόσμο, είναι καθαρά υποκειμενικό και φυσικά είναι μες στο μυαλό σου. Τα μάτια δεν είναι παρά μια οθόνη που παρουσιάζει μια εικόνα. Η κατανόηση και η ερμηνεία της όμως, είναι καθαρά υπόθεση του εγκεφάλου. Ως φωτογράφοι, είναι σημαντικό να το γνωρίζουμε αυτό, όταν εκθέτουμε τις εικόνες μας, σε ένα συγκεκριμένο κοινό.
